Türk asıllı ABD'liler
| Toplam nüfus | |
|---|---|
|
189,640 (2008)[1] 500.000[2][3] (atalar dahil) | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| New York City · New Jersey · North Carolina · Wisconsin · Ohio · Illinois · Indiana · Florida · Maryland · California · Texas | |
| Diller | |
| Türkçe, İngilizce |
Türk asıllı ABD'liler (İngilizce: Turkish American), Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan, ABD içinde doğmuş veya ABD'ye göç etmiş Türk kökenli kişilerdir. 2005 yılındaki ABD nüfus sayımında 164.945 ABD'li tamamen veya kısmen Türk kökenli olduklarını belirtmişlerdir[1].
Türklerin ABD'de en yoğun olarak yaşadıkları eyaletler New York, Kaliforniya, New Jersey, Florida, Teksas, ve Illinois'dir. Türkler şehir olarak da Paterson, New York kenti, Miami, Şikago, Boston, ve Los Angeles şehirlerinde yoğunlaşmışlardır[4][5].
Tarihi
Türklerin Amerika kıtasındaki geçmişleri 17. yüzyıla kadar uzanır. Ancak, oldukça detaylı olan Osmanlı Devleti arşivleri dışında bunu doğrulayan fazla bir kayıt bulunmamaktadır. Osmanlı Devleti'nden ABD'ye en büyük göç dalgası ABD'de köleliğin yasaklanmasından sonra olmuştur. 20. yüzyılın başlarında Ford Motor Şirketi'nin Detroit fabrikalarında çoğu Elazığ kökenli 7 binden fazla Türk işçinin çalıştığı bilinmektedir. Ancak I. Dünya Savaşı Türklerin ABD'deki varlığını olumsuz yönde etkilemiştir. Bu Türklerin çoğu ülkelerine dönüp Osmanlı ordusu saflarında savaşa katılmıştır.[6]
İstanbul ve İzmir'in işgalleri üzerine fabrikalardaki Yunan ve Türk işçileri arasında kavgalar çıktığı, ABD'deki Türklerin yarısına yakınının Türkiye'ye dönerek Kurtuluş Savaşı sırasında işgalci kuvvetlere karşı savaşmayı tercih ettikleri bilinmektedir. Türklerin ikinci büyük geri göçü, Büyük Buhran sırasında olmuştur. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk ABD'ye gemiler göndererek geri dönmek isteyen Türklere ücretsiz biçimde Türkiye'ye geri dönüş imkânı sağlamıştır[6].
Türklerin ABD'ye olan ikinci büyük göç dalgası, II. Dünya Savaşı sonrasında ABD'nin "Alien Registration Act" kanununu kabul etmesi ile başlamıştır. Bu dönemde özellikle Türk entelektüeller daha iyi eğitim ve araştırma imkânları için ABD'ye göç etmişlerdir.[6]
ABD'ye olan ilk göç dalgası sırasında giden Türkler çoğunlukla kırsal kökenlidir. Bu göçmenler sanayileşmiş büyük şehirlere yerleşip vasıfsız işçi olarak çalışmışlar, kazandıkları paraların büyük bir kısmını Türkiye'ye geri göndererek ailelerine katkıda bulunmuşlardır. 1950'den sonraki göç dalgası ise vasıflı ve iyi eğitimli Türklerin de ABD'ye olan göçüne sahne olmuştur. Meslek olarak çoğunlukla doktor, mühendis veya bilim insanı olan bu göçmenler günümüzde giderek göze batan bir etkinliğe ulaşmışlardır. Çoğu meslek sahibi insanlar olan bu Türkler, ortanın üstünde bir gelir seviyesine sahiptirler.[6]
ABD Türklerinin katkıları
ABD'deki Türkler özellikle müzik, yüksek eğitim, bilim ve tıp dallarında yaşadıklara topluma büyük katkılarda bulunmuşlardır. Ancak bu dalların dışında bile bazı ABD'li Türklerin büyük başarılar elde ettiği bilinmektedir. Örneğin tiyatro sanatçısı Tunç Yalman 1966-1971 yılları arasında Milwaukee Repertuvar Tiyatrosunun sanat müdürlüğünü yaparak takdir toplamıştır[7]. Türk kökenli gazeteci Osman Karakaş 1991 yılında ABD'nin prestijli Ulusal Basın Ödülü'ne hak kazanmıştır. Sanat tarihçisi Esin Atıl uzun yıllar boyunca ABD'nin ulusal müzesi olan Smithsonian Enstitüsünün Sacchler İslam Sanatı Galerilerini yönetmiş, çok sayıda makale ve kitaba imzasını atmıştır[8]. Fizikçi Feza Gürsey Yale Üniversitesi'nde uzun yıllar öğretim üyeliği yapmış, katkılarından dolayı 1977 yılında Oppenheimer Ödülünü, 1979'da Einstein Madalyası, 1981'de de New York Akademisi'nin Morrison Ödülünü kazanmıştır.
ABD'deki Türklerin en iyi bilinen katkıları müzik sanayinde olmuştur. 1947 yılında Atlantic Records müzik firmasını kuran Ahmet Ertegün ve kardeşi Nasuhi Ertegün 1960-1990 yılları arasında çok sayıda ABD'li pop müzik sanatçısını üne kavuşturan kişiler olarak bilinmektedir[9]. Gene müzik dalında Manhattan/EMI Records firmasının kurucusu Arif Mardin Norah Jones dahil birçok ismi üne kavuşturmuştur.
Günümüzde ise en iyi tanınan ABD'li Türklerden biri kalp cerrahı Mehmet Öz'dür[10]. New York kentindeki Columbia Üniversitesinde öğretim üyeliği yapan Öz, ABD'de her gün yayınlanan Oprah Winfrey Show'da sık sık ekranlara çıkmasıyla tanınmaktadır. Ayrıca 2005 yılında yazdığı Siz: Kullanım Kılavuzunuz adlı kitabı ABD'de aylar boyunca New York Times gazetesinin en çok satan kitaplar listesinde kalmayı başarmıştır[11]. Google firmasının üst düzeydeki elemanlarından biri olan Orkut Büyükkökten ise kendi adını verdiği sosyal iletişim servisi Orkut'u geliştirmesiyle tanınmaktadır[12].
Ayrıca ABD'deki Türkler siyaset alanında isimlerini duyurmaya başlamışlardır. Osman Öz Bengür 2006 yılındaki ABD Temsilciler Meclisi seçimlerine Maryland kentinden adaylığını koyarak ABD tarihinde ABD Kongresi için yarışan ilk ABD'li Türk olma ayrıcalığını kazanmıştır[13]. Selahattin Doğan ise 2008 yılında New Jersey eyaletinin 3. bölgesinden ABD Temsilciler Meclisi üyeliği için yarışmıştır [14]. Her iki aday da yeterince oy kazanamamakla birlikte ABD'de Türklerin ilk defa siyasete adım atmalarını sağlamışlardır.
Galeri
Ayrıca bakınız
Kaynaklar
- 1 2 "US demographic census". 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110606164027/http://factfinder.census.gov/servlet/DTTable?_bm=y&-geo_id=01000US&-ds_name=ACS_2008_1YR_G00_&-_lang=en&-redoLog=true&-mt_name=ACS_2008_1YR_G2000_B04003&-format=&-CONTEXT=dt. Erişim tarihi: 2009-09-22.
- ↑ The Encyclopedia of Cleveland History
- ↑ A brief history of the Turks in United States
- ↑ "From Paterson with love, TurkofAmerica.com". http://www.turkomfamerica.com/index.php?option=com_content&task=voiew&id=173&Itemid=59. Erişim tarihi: 22-11-2008.
- ↑ "Turkısh Delıght Inspires a Sitcom in Manhattan, New York Times". http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9F04E6DF163FF930A35755C0A9679C8B63&n=Top%2FReference%2FTimes%20Topics%2FSubjects%2FF%2FFood&scp=5&sq=Turkish-Americans&st=cse. Erişim tarihi: 22-11-2008.
- 1 2 3 4 AmerikadakiTurk
- ↑ Cambridge Guide to American Theatre, Don B. Wilmeth, Tice L. Miller, Cambridge University Press, 1996, ISBN 0-521-56444-1
- ↑ Turkish Times, Yıl:14, Sayı:300, 15 Mayıs 2002
- ↑ Atlantic Records web sitesi
- ↑ Mehmet Öz'ün Columbia Üniversitesi web sitesindeki özgeçmişi
- ↑ Siz Kullanım Kılavuzunuz, Mehmet Öz, Koridor Yayıncılık, İstanbul, 2005, ISBN 9759990512
- ↑ Standford'da akademisyen, Sabah Gazetesi
- ↑ Haydi Bengür kampanyası
- ↑ ABD Kongresi'ne Türk aday adayı, Star Gazetesi, 18 Ocak 2008
| |||||||||||||||||||||||