Ahtnaca

Başlığın diğer anlamları için Ahtna (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Ahtnaca
‘Atnakenaege’
Ana dili olanlar	Amerika Birleşik Devletleri (Alaska)
Konuşan sayısı	80  (2007)[1]
Dil aileleri	Na-Dene Eyak-Atabask Atabask Kuzey Ahtnaca
Yazı sistemi	Latin (Ahtna varyantı)
Dil kodları
ISO 639-2	ath
ISO 639-3	aht

Ahtna coğrafyası

Ahtnaca ya da Ahtna dili (kendilerince ‘Atnakenaege’ (dil) ‘Atnahwt’aene (halk); İngilizce Ahtna, Ahtena, Atna), Alaska'da Copper River (Ahtnaca ʻAtnaʼtuu) yöresinde Ahtnalar tarafından konuşulan Na-Dene dilleri ailesinden Atabask dilleri grubundan bir Kızılderili dili. Eskiden İngilizcede Copper River ya da Mednovskiy (< медновский) adlarıyla da bilinirdi. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 650 kişilik nüfustan 25 kadarı anadillerini konuşabiliyor^[2].

Bu dildeki Rusça alıntılar, Alaska'nın Rus döneminden kalmadır. Örnek vermek gerekirse tsaey (< чай ) 'çay', tseiniic (Merkezî) tsiniic (Aşağı) (< ча́йник) 'çaydanlık', sdagaan (< стака́н) 'bardak', beldih (< пальто́) 'palto', giliba’ (< коро́ва) 'inek'.

Diyalektler ve kabileler

• Aşağı Ahtnaca [kendilerince ‘Atnahwt’aene; İngilizce Lower Ahtna]. Chitina ve kısmen Copper Center yöresinde konuşulur.
  • Chitina/Taral Band kabilesi. Chitina (Tsedi Na’) ile Taral (Taghaelden) yörelerinde yaşarlar.
  • Tonsina/Klutina Band kabilesi. Tonsina River (Kentsii Na’) ile Klutina River (Tl’atii Na’) ve Klutina Lake (Tl’atibene’) yörelerinde yaşarlar.
• Merkezî Ahtnaca [kendilerince ‘Atnahwt’aene; İngilizce Central Ahtna, Middle Ahtna]. Copper Center (Tl’aticae’e), Tazlina (Tezdlen Na’), Glennallen (Ciisk’e Na’), Gulkana (C’ulc’e Na’) ve Gakona (Ggax Kuna’) yörelerinde konuşulur.
  • Gulkona/Gakona Band kabilesi
• Batı Ahtnacası [kendilerince Tsaay Hwt’aene; İngilizce Western Ahtna]. Cantwell (Yidateni Na’) yöresinde konuşulur.
  • Tyone/Mendeltna Band kabilesi. Tyone (...) ile Mendeltna (Bendilna’) yörelerinde yaşarlar.
  • Cantwell/Denali Band kabilesi. Cantwell (Yidateni Na’) ile Denali (Dghelaayce’e) yörelerinde yaşarlar.
• Yukarı Ahtnaca [kendilerince Tatl’ahwt’aene; İngilizce Upper Ahtna]. Mentasta yöresinde konuşulur.
  • Sanford River/Chistochina Band kabilesi. Sanford River (K’ełt’aeni) ile Chistochina (Tsiistl’edze Na’) yörelerinde yaşarlar.
  • Slana/Batzulnetas Band kabilesi. Slana (Stl’ana’) ile Batzulnetas (Nataełde) yörelerinde yaşarlar.
  • Mentasta Band Band kabilesi. Mentasta (Mendaesde) yöresinde yaşarlar.

Karşılaştırma

Ahtnacanın iki komşu Atabask diliyle karşılaştırması :^[3]

Ahtnaca	Tanakrosça	Aşağı Tananaca	Anlamı
udzih	wudzih	bedzeyh	rengeyiği
ggax	gah	gwx	tavşan
tsa’	tsá’	tso’	kunduz
dzen	dzenh	dzenh	misk sıçanı
niduuyi	niidûuy	niduuy	vaşak
debae	demee	deba	Dall yaban koyunu
sos	shos	sresr	ayı
dliigi	dlêg	dlega	sincap
łuk’ae	łuk’a	łuk’a	Pasifik som balığı

Örnekler

• kenaege’ dil, lisan
• c’eghaeze’ yumurta
• del kırmızı
• łic’ae köpek
• c’eyene’ balık kılçığı
• c’esten’ et
• natu’ tuz
• ggaał tuzak, kapan
• gguux böcek, kurt
• snaan annem
• ne’aan annemiz
• ben göl
• ten buz
• yes kar
• ts’es kaya
• yaa gök
• son’ yıldız
• xos diken
• nadaeggi iki
• ałts’eni beş
• hwlazaan on
• ts’ełk’ey kole uk’edi on dokuz

Ayrıca bakınız

• Alaska Yerli Dil Merkezi
• Yukon Yerli Dil Merkezi

Kaynakça

1. http://www.ethnologue.com/language/aht
2. Alaska Native Language Center : Alaska Native Languages / Population and Speaker Statistics
3. "Ahtna Noun Dictionary" by John E. Smelcer (2009)

Dış bağlantılar

• "Ahtna Noun Dictionary" by John E. Smelcer (2009)
• Nay’dina’aa Na’ Chickaloon Village Traditional Council