Bağdat'ın işgali (2003)

Bağdat'ın işgali sırasında imha edilmiş bir ABD tankı

Irak yönetimi Bağdat'ın havadan bombalanmasını engellemek için petrol kuyularını yakarak görüşü engellemeye çalışmıştır (2 Nisan 2003)

Bombardıman sonucu hasar gören Bağdat'taki Baas Partisi Merkez binası

Bağdat'ın işgali, 2003 yılı Nisan ayı başlarında Irak’ın işgali kapsamında başkent Bağdat’ın yoğunluklu olarak ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından askeri olarak işgal edilmesini ifade eder.

İşgalin başlamasından yaklaşık üç hafta sonra ABD 3. Piyade Alayı öncülüğündeki silahlı kuvvetler başkente girer. İzleyen günlerde 14 Nisan tarihinde ABD zafer ilan edecek ve 1 Mayıs günü ABD Başkanı George W. Bush zafer konuşması yapacaktır.

İşgal sırasında Bağdat, halkın temel ihtiyaçları için kullandığı altyapı sistemini tamamen ortada kaldıran yoğun bombardımana maruz kalır. Şehrin kültürel ve ekonomik altyapısı işgal döneminde ağır şekilde yağmalanır.

Bağdat’ın işgali sırasındaki muharebelerde çok sayıda Irak askeri ve direnişçisi öldürülecek, ABD Ordusu ise görece az kayıpla işgali tamamlayacaktır.

Hazırlık

19 Mart 2003 günü başlayan bombardımanla ABD Silahlı Kuvvetleri Saddam Hüseyin’i öldürmeye çalışsa da başarılı olamaz. 21 Mart günü sınırlı sayıdaki hedeflere hava saldırısı yapıldıktan sonra Irak’a karşı esas ağır hava bombardımanı başlar. Bu dönemde 1700 sorti yapan ABD, İngiltere, Avustralya ve Kanada Hava Kuvvetlerine bağlı savaş uçaklarının yanı sıra 504 adet Cruise füzesi kullanılacaktır. Ayrıca işgalin başlamasıyla beraber milyonlarca Arapça bildiri Irak üzerine havadan atılmıştır.^[1]

Kuvvet dengesi

Bağdat’ın işgali ABD Kara Kuvvetlerine bağlı 3. Piyade Alayı ve Deniz Kuvvetlerine bağlı 1. Alay tarafından yürütülür. Birliklere M1 Abrams tankları, Bradley destek araçları ile M113 zırhlı personel taşıyıcılar eşlik eder. Havada ise ABD Hava Kuvvetleri envanterindeki tüm uçaklar kullanılmıştır. Irak tarafında ise Bağdat bölgesini 36 bin asker savunmaktaydı. Irak Ordusu Sovyet yapımı T-72 ana muharebe tankının yanı sıra topçu ve hava savunma birliklerine sahipti.

Bağdat Uluslararası Havaalanı

4 Nisan 2003 tarihinde ilk ABD birlikleri Bağdat Uluslararası Havaalanına intikal eder. Havaalanının tüm savaş boyunca en iyi savunulan yer olduğu çıkan çatışmalardan anlaşılacaktır. ABD Ordusu tarafından çok yoğun saldırılara maruz kalan Irak askerlerinin direnişinin sonucunda ABD Ordusu çok sayıda kayıp vermiştir.^[2] Ele geçirilen havaalanı bundan sonraki lojistik harekâtlar için üs konumunu alacaktır.

Çevirme harekâtı

5 Nisan günü ABD Kara Kuvvetleri zırhlı birlikleri Thunder Run adı verilen bir çevirme harekâtı başlatır. Irak direnişinin etrafından dolaşarak güney bölgesinden şehre giren zırhlı birlikler kayıpsız bir şekilde havaalanına ulaşmayı başarır. İlk başarıdan sonra zırhlı birliklerin ana gövdesi aynı güzergâhtan şehre yaklaşır, ancak savunma cephesinin tahkim edilmiş olma ihtimaline karşı rota değiştirilerek batıya ilerlenir. Bu sayede bugün Yeşil Bölge olarak bilinen bölge ele geçirilmiş olur.

Tharthar Sarayı

7 Nisan günü ABD askerleri Dicle Nehri kenarındaki devlet başkanlığı saraylarından Tharthar Sarayını ele geçirir. Saddam rejiminin önde gelen isimlerinin burada ele geçirileceği sanılsa da komplekste önde gelen liderlerden hiçbirisi yoktur. Buna rağmen Saddam’ın saraylarından birisinin ele geçirildiği haberinin yankısı büyük olur. Bağdat şehrinin düştüğü ve Saddam rejiminin devrildiği haberleri hızla yayılır.

Yağma

ABD askerlerinin şehirdeki hakimiyeti artınca şehirde büyük oranda Iraklı siviller tarafından yapılan kitlesel yağma olayları yaşanır. Yağmalama olaylarının önüne geçmek için silahlanan halkın milis kuvvetleri oluşturduğu görülür. ABD askerlerinin de yeraldığı yağmada Irak Ulusal Müzesi, Saddam Sanat Merkezi, Bağdat Üniversitesi, Al-Raşit Oteli, Al-Mansur Oteli, Babil Oteli başta olmak üzere çok sayıda kamu kurumu ve fabrika yağmalanır.^[3] Özellikle çok önemli tarihi eserleri barındıran Irak Ulusal Müzesinin yağmalanması uluslararası kamuoyunda yankı yapacak ve müzenin denetimini sağlamayan ABD Silahlı Kuvvetleri büyük tepki alacaktır. İşgali takip eden ilk günlerde Bağdat Hayvanat Bahçesindeki 700 hayvandan sadece 35 tanesi hayatta kalacak, kafeslerinde su ve yiyecek olmayan canlılar ölüme terkedilecektir.^[4]

Siyasi iktidar

ABD askerlerinin devlet başkanlığı saraylarını ve önemli kamu kurumlarını işgal ettiği 9 Nisan günü Saddam Hüseyin Bağdat’ın kuzeyindeki Al A'Zamiyah bölgesinde sokağa çıkar ve şaşkınlık içindeki Irak halkının sevinç gösterileriyle karşılanır. İşgale karşı savaşı yönettiği sığınağından çıkarak Bağdat sokaklarında görünmesinin sebebi hala bilinmemektedir. Halkıyla son kez biraraya bu şekilde gelen Saddam’ın görüntüleri Al-Arabiya televizyonu tarafından tüm dünyaya yayınlanır. Saddam’ın beraberinde korumaları, Baas Partisi ileri gelenleri ve en az bir oğlu ile yardımcıları bulunmaktaydı.

9 Nisan 2003 günü Bağdat resmen ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edilmesine rağmen şehirde çatışmalar sürmekte ve kontrol tam anlamıyla sağlanamamış durumdadır. Saddam ve diğer yöneticilerin durumu bilinmemektedir.

Irak halkının şaşkınlık içersinde seyrettiği işgale ilk ani tepkisi tarafsızlık olmuştur. Saddam rejiminin devrilmesinin Irak halkı tarafından sevinçle karşılandığı yönünde yaşanan başta Firdevs Meydanı Olayı olmak üzere olayların ABD tarafından tezgâhlandığına dair kuvvetli iddialar bulunmaktadır.

Firdevs Meydanı Olayı

Firdevs Meydanındaki Saddam heykeli sökülürken

Firdevs Meydanındaki 7 metre yüksekliğindeki Saddam Hüseyin heykeli ABD Silahlı Kuvvetlerine bağlı askerler ve ağır ekipman sayesinde devrilir. Olay sırasında çok az Iraklının ABD lehine gösteri yapması ve bu kişilerin sonradan benzer olaylarda yeniden görülmesi uluslararası kamuoyu tarafından sorgulanmıştır. Gazeteci Robert Fisk Firdevs Meydanında yaşananları Iwo Jima fotoğrafından sonra önceden hazırlanmış en iyi fotoğrafçılık örneği olarak tanımlamıştır.^[5] İşgal döneminde Saddam rejimine dair çok sayıda sembol, anıt ve benzeri yapı tahrip edilmiştir.

Saddam Hüseyin

ABD askerleri Saddam’ın halk arasında göründüğü bölgeye askeri operasyon yaparak Saddam başta olmak üzere rejimin önde gelen liderlerini yakalamaya çalışsalar da bölgede ciddi bir direnişle karşılaştılar. 1 ABD askerinin öldürüldüğü ve 20 askerin de yaralandığı ve saatler süren çatışmalardan sonra bölgede ne Saddam ne de diğer bir lider ele geçirilemedi.

Basın

İşgal sırasında çoğu yabancı basın mensubu Filistin Otelinde kalarak işgali dünyaya aktardı. Fotoğrafta İspanyol gazeteci Olga Rodriguez otel odasının balkonunda görülüyor (Mart 2003)

Sürmekte olan savaş sırasında basın kurumları bulundukları olağanüstü koşullar gereği tarafsız davranmadıkları görülmüştür. Irak Enformasyon Bakanı Muhammad Saeed al-Sahhaf verdiği çelişkili bilgilerle güvenilirliğini yitirecektir. Bazı batılı basın mensupları ise ABD Silahlı Kuvvetlerinin çeşitli birlikleriyle beraber hareket edecek ancak “embedded” gazetecilik olarak adlandırılan bu tarz habercilik yanlılıkla itham edilecektir.^[6] Bunun dışında görev yapan basın mensupları ise yoğunlukla ABD silahlarına hedef olacaktır. 8 Nisan 2003 günü ABD karşıtı yayın yapan El Cezire televizyonunun Bağdat’taki ofisi havadan karaya atılan iki füzeyle vurulur. Olay sırasında ofis binasının çatısından canlı yayın yapan Tareq Ayyoub adlı Ürdünlü muhabir ölürken Zouhair al-Iraqi adlı Iraklı kameraman da yaralanır.^[7] Aynı gün Bağdat’ta yabancı basın messuplarının yoğunluklu olarak bulunduğu Filistin Oteli bir ABD tankının top ateşine maruz kalır. Saldırı sonucu 15.katta bulunan Reuters mensubu Ukraynalı kameraman Taras Protsyuk ile 14.katta bulunan İspanyol Telecinco televizyonu mensubu José Couso hayatını kaybeder.^[8] Yine aynı gün Birleşik Arap Emrliklerine bağlı Abu Dhabi uydu haber merkezi de saldırıya maruz kalır. Aynı gün üstüste gelen saldırılar, işgali tarafsız yayınlamaya çalışan basın mensuplarına karşı ABD’nin bir gövde gösterisi olarak değerlendirilmekte ve önceden planlandığı iddia edilmektedir.^[9]

Kaynakça

1. 30 Nisan 2003 tarihli rapor (İngilizce) 4 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
2. II. Dünya Savaşından sonra verilen ilk Onur Madalyası havaalanındaki çatışmalarda öldürülen Başçavuş Paul Ray Smith'e verilir.
3. 12 Nisan 2003 tarihli San Francisco Chronicle haberi (İngilizce) 6 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
4. 16 Nisan 2003 tarihli BBC haberi (İngilizce) 6 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
5. Amy Goodman, The Exception to the Rulers Exposing Oily Politicians, War Profiteers, and the Media That Love Them adlı eserin içinde (İngilizce) 6 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
6. Bakınız: İliştirilmiş gazetecilik
7. Bakınız: Tareq Ayyoub Olayı
8. İlgili democracynow.org haberi (İngilizce) 6 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
9. Olaylarla ilgili 27 Mayıs 2003 tarihli Committee to Protect Journalists haberi (İngilizce) 6 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir

Konuyla ilgili yazılan eserler

• Ernesto Gomez Abascal, Bağdat Görevi, Nazım Kitaplığı, 2006 ISBN 9758271806