Bayeux işlemesi

İşlemenin günümüzde bulunduğu müzeden bir görüntü

Kral Edward'ın ölümü

Harold'un İngiltere tahtına çıkışı

William'ın tahtta hak iddia etmesi

Normanların denizi aşarak İngiltere'yi istila etmesi

Hastings Muharebesi ve Harold'un öldürülmesi

Bayeux işlemesi, (Fransızca: Tapisserie de Bayeux, Eski İngilizce: Baius tæpped) 1066 yılındaki Hastings Muharebesi sonucu Normanlar tarafından ele geçirilen İngiltere’nin tarihini Norman bakış açısıyla anlatan işleme kilim. Asıl ölçüleri 0,5 metreye 70 metre ölçüsündedir. Kanaviçe olduğu söylense de daha çok duvar kilimini andırır. Arka dikiş yöntemiyle yapılmıştır. Şekillerin yanı sıra işleme üzerindeki yazılar Latincedir. Aslı Fransa Bayeux’deki Musée de la Tapisserie de Bayeux’de sergilenmektedir.

Kökeni

İşlemeler yapılan en eski atıf 1476 yılındaki Bayeux Katedrali sayımıdır. Ancak kökenlerine dair çok sayıda iddia bulunmaktadır. Bir iddiaya göre işleme I. William’ın eşi Matilda ve yardımcıları tarafından yapılmıştır. Diğer bir iddiaya göre William’ın akrabası Rahip Odo tarafından yapılmıştır. İşlemede Kıyamet Kitabı adlı dini kitaba referanslar verilmesi, Odo tarafından yapılan katedralde bulunması bu iddiayı kuvvetlendiren etkenlerdir. Ayrıca işleme tekniklerinden ve kullanılan malzemelerden yola çıkarak çeşitli farklı yorumlar yapılmaktadır.^[1]

Yapımı ve kullanılan teknik

Bayeux işlemelerine kanaviçe anlamına gelen tapestry dense de aslında bez üzerine işlemedir. Yünlü keten kumaş üzerine işlenmiştir. Kumaş kısımlar halinde işlendikten sonra birleştirilmiştir. İki tür işleme yapılmıştır. Arka dikiş tekniğiyle resmedilen şeklin ana hatları oluşturulurken, şekillerin içleri daha sonra doldurulurdu. Kullanılan ana renkler toprak rengi, mavi, yeşil ve az miktarda siyah renkleri içerir. Sonraki dönemlerde yapılan restorasyonlar açık sarı ve turuncu renklerde yapılmıştır.^[2] Norman istilası döneminde armacılık gelişmediği için şövalyelerin kalkanlarında bağlı bulundukları kraliyet ailesini temsil eden simgeler bulunmamaktadır.^[3]

Öykü

İşlemede İngiltere’nin Normanlar tarafından istila edilmesi ve ele geçirilmesi konu edilir. Savaşan taraflar İngiltere kralı Harold Godwinson önderliğindeki Anglosaksonlar ile William komutasındaki Normanlardır.

İşleme savaştan sonra ve kazanan taraf tarafından yapıldığı için ana kahraman William’dır. Normandiya dükü Robert’in evlilik dışı oğlu olan William babası Kudüs’ten dönerken ölünce genç yaşta babasının ünvanını ve topraklarını kazanır. Kuzeni Flandersli Matilda ile evlidir. İngiltere’ye çıkartma yaparak ve Kral Harold’u 1066 yılındaki Hastings Muharebesinde yenerek 38 yaşında tahta geçer. William yeni fethettiği topraklarda ve Normandiya’da sürekli olarak isyanlar ve savaşlarla uğraşmak zorunda kalacaktır.^[4]

İşleme İngiltere kralı Edward ile başlar. Edward’ın oğlu veya varisi yoktur. Öyküye^[5] göre Edward, İngiltere’deki en güçlü earl olan Harold Godwinson’ı Normandiya’ya göndererek buradaki William’a kendisinin ölümünden sonra onun tahta geçmesini istediğini iletmesini bildirir. Harold Fransa’ya giderek William’a bu haberi verecektir. Harold büyük badireler atlatarak William’a mesajı aktarmayı başarır ve Edward’dan sonra tahta geçeceğini bildirir. Edward Harold’a silah ile zırh verir (belki de şövalye ilan eder) ve kutsal emanetler üzerine William’ın tahta geçmesine izin vereceğine yemin ettirir. Harold İngiltere’ye döner ve ölmekte olan Edward ile görüşür. Harold Edward ölünce yeminin çiğneyerek^[5] kendisini kral ilan eder. Olanları haber alan William, kendisine vaad edilen tahtı almak için bir İngiltere seferi planlar. İstila için gereken donanmayı inşa etmek için birkaç yıl geçmesi gerekir. Normanlar sonunda İngiltere’ye çıkarlar ve savaşa hazırlanırlar. Hastings Muharebesi sırasında Harold’un kuvvetleri savaşı kazanıyor gibi olsa da sonunda William galip gelir ve Harold öldürülür. İngiltere kralı William olur.

Halley kuyruklu yıldızı

İşlemelerde Halley kuyruklu yıldızı

İşlemede anlatılan öykü sırasında gerçekleşen beklenmedik bir doğa olayı da resmedilir. 1066 yılı dünyadan görülen Halley kuyruklu yıldızı Orta Çağ inanışına göre yaklaşmakta olan felaketin habercisi olarak değerlendirilmiştir. Harold’un tahta çıkışından 4 ay sonra görünen kuyruklu yıldız, fatih William tarafından da zaferinin ilahi bir işareti olarak değerlendirilmiştir.

İstila

Norman şövalyesine karşı savaşan Húskarl

Donanmasını inşa eden William Manş Denizini aşarak İngiltere’ye sorunsuz bir şekilde çıkar. William’a Harold’un Vikinglere karşı yaptığı ve zafer kazandığı Stamford Bridge Muharebesi ile ilgili bilgi verilir. Normanlar savaşa hazırlanır. 14 Ekim 1066 günü Hastings Muharebesi başlar. İngiliz ordusu piyadelerden oluşmaktadır ve kalkanlardan oluşan bir duvarın ardında savunma yapmaktadır. Buna karşın Normanlarda süvariler ağırlıktadır. Savaş işlemede uzunlamasına resmedilir. Sonunda Harold’un öldüğünün yazıldığı kısımda hangi ölenin Harold olduğu kesin olarak belirtilmemiştir. İşlemede İngilizlerin kralları öldükten sonra resmedilse de krala son derece bağlı húskarlların savaşı terk ederek kaçtıkları inandırıcı değildir.^[5][6]

Gizli kalan yanlar

• İşlemeyi oluşturan parçalardan bir tanesinde bir din adamı bir kadının suratına vurmaktadır. Bu olayın üzerindeki Latince yazının üzerindeki metin, anlaşılır şekilde çözümlenememiştir^[7]. Bu şeklin altında da iki çıplak insan resmi bulunur. İnsanlardan bir tanesinin cinsel organı özellikle resmedilmiştir. Tarihçiler resmedilen bu sahnenin o dönemde bilinen bir skandala ait olduğunu öne sürmektedir. Sahne işlemenin sonraki dönem kopyalarında sansürlenmiştir.
• İşlemenin en az iki parçası (yaklaşık 6.4 metre) eksiktir. Burada muhtemelen William’ın tahta çıkışı, Londra’nın teslim oluşu ve resmen İngiltere kralı ilan edilmesi resmedilmektedir.
• Harold’un öldürülme sahnesinde hangi kişinin Harold olduğu belirsizdir. Orta Çağ’da yalan yere yemin eden kişilerin gözlerinden okla vurularak öleceklerine dair yaygın bir inanış bulunduğundan, Norman tarih anlatımına göre yemini bozan Harold’un gözünden okla vurularak resmedilmiş olması muhtemeldir.
• Ana öykünün anlatıldığı yerin alt ve üstünde yer alarak dönemin yaşantısı anlatan resimlerin önemi hakkında bilgi mevcut değildir.

Güvenilirlik

Siyasi propaganda veya kişilerin öne çıkartılması hikâyenin doğruluğunu değiştirse de işlemelerde döneme ait kıyafetler, askeri teçhizat, silahlar aslına uygun şekilde resmedilmiştir. Savaşçıların çıplak elle savaştıkları resmedilse de bu dönemde muharebelerde eldiven kullanıldığı bilinmektedir.

İşlemede Harold’un tahta çıkışı sırasında Canterbury Başpiskoposu Stigand vardır. Harold’un tacını, Papalık ile ilişkileri sorunlu olan Stigand’ın yerine Yorklu Alfred tarafından almış olması muhtemeldir. Harold’un yanında Papa ile sorunları olan bir din adamının resmedilmesi krallığının geçersiz olduğuna yapılan bir vurgu olarak değerlendirebilir.

Aslının aynı kopyaları

Bayeux işlemesinin aslının aynı kopyaları bulunmaktadır. Birebir ölçülerde 1886 yılında İngiltere’de yapılan kopya bugün Berkshire’daki Reading Müzesinde sergilenmektedir. İki oğlunu birden trafik kazasında kaybeden Ontario Waterloo Üniversitesi Profesörü Emeritus Ray Dugan, acısını hafifletmek için başladığı çalışmasının ardından 1996 yılında işlemenin bir benzerini tamamlamıştır. Bu eser günümüzde Kanada ve ABD’de çeşitli müze ve galerilerde sergilenmektedir^[8].2000 yılında başlayan diğer bir proje kapsamında Danimarkalı Viking Group Lindholm Høje, dönemsel asıl işleme teknikleriyle Bayeux işlemesinin kopyasını yapmaya devam etmektedirler^[9].

Popüler kültürdeki yeri

Simpsonların 19.sezonunda yer alan E Pluribus Wiggum adlı maceranın açılış sahnesinde Homer ile Flanders arasında Simpsonların koltuğu için yaptıkları savaş, Bayeux işlemesindeki gibi gösterilir.

The New Yorker dergisinin 15 Temmuz 1944 tarihindeki sayısı Normandiya Çıkarması konulu kapağını Bayeux işlemesine benzer şekilde resmetmiştir.^[10]

Çok sayıda film Bayeux işlemesinden sahneleri jeneriklerde veya film içinde kullanmıştır:^[11]

• Bedknobs and Broomsticks^[12]
• El Cid^[13]
• Hamlet^[14]
• La Chanson de Roland^[15]
• Robin Hood: Prince of Thieves^[16]
• The Vikings^[17]

Kaynakça

1. Bu farklı yorumlar çeşitli eserlerde dile getirilmiştir:
   Carola Hicks, The Bayeux Tapestry: The Life of a Masterpiece, 2006
   Wolfgang Grape, The Bayeux Tapestry: Monument to a Norman Triumph, 1994
   George Beech, Was the Bayeux Tapestry Made in France?, 1995
   Andrew Bridgeford, 1066: The Hidden History of the Bayeux Tapestry, 2005
2. David Wilson, The Bayeux Tapestry, Thames and Hudson, 1985, s.201-227
3. Armalar 12. yüzyılın ortasına kadar yaygınlaşmayacaktır.
4. Norman istilası başarı kazansa da günümüzdeki Britanya topraklarını tamamen egemenliğine alamayacaktır. Britonları yenmiş olarak hüküm sürmüş olan Anglosaksonlar, Normanlara yenilince batıya ve kuzeye çekilmişler, İskoç ve İrlandalılarla kaynaşmışlardır. Asimile olan halklar arasında adaya gelmiş ancak mağlup olmuş Vikingler de bulunur. Özellikle İrlandalılarla çabuk kaynaşan Vikinglerin İrlanda geleneklerini İrlandalılardan daha sıkı benimsedikleri anlatılır. (İrlandaca: Níos Gaelaí ná na Gaeil iad féin)
5. Hikayenin Normanların İngiltere’nin istilasını haklı çıkartacak şekilde taraflı olarak yazıldığı akıldan çıkartılmamalıdır
6. Húskarl Eski Nors dilinde savaşmak için edinilen köle anlamına gelen bir tanımlamadır. İngiltere’yi işgal eden Vikingler tarafından adada yaygınlaşan uygulama sonrasında özel muhafız birliklerine evrilmiştir. Harold’un ordusunda çok sayıda húskarl olduğu ve bu savaşçıların çok iyi savaştıkları bilinmektedir. İşlemelerde çift taraflı Viking baltası kullanırken resmedilmişlerdir. Stephen Morillo, The Battle of Hastings: sources and interpretations, Woodbridge: The Boydell Press (İngilizce), 24 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
7. Metinde geçen ubi unus clericus et Ælfgyva (Nerede veya ...sırasında bir rahip ve Ælfgifu vardı) bir kadın ismiyle birlikte bir rahibi anlatmaktadır
8. 15 Mart 2001 tarihli haber (İngilizce), 24 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
9. 30 Kasım 2005 tarihli habere göre yapımı 15 yıl sürecektir (Danca), 24 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
10. Dergi kapak resmi (İngilizce), 25 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
11. Florida Üniversitesi öğretim üyesi Richard Burt konuyla ilgili birçok çalışma yapmıştır (İngilizce), 25 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir
12. IMDb'de Bedknobs and Broomsticks
13. IMDb'de El Cid
14. IMDb'de Hamlet
15. IMDb'de La Chanson de Roland
16. IMDb'de Robin Hood: Prince of Thieves
17. IMDb'de The Vikings

Ayrıca bakınız

• Hastings Muharebesi

Konuyla ilgili yazılan eserler

• Netherton, Robin, and Gale R. Owen-Crocker, editors, Medieval Clothing and Textiles, Volume 1, Woodbridge, Suffolk, UK, and Rochester, NY, the Boydell Press, 2005, ISBN 1-84383-123-6
• Netherton, Robin, and Gale R. Owen-Crocker, editors, Medieval Clothing and Textiles, Volume 2, Woodbridge, Suffolk, UK, and Rochester, NY, the Boydell Press, 2006, ISBN 1-84383-203-8
• Rud, Mogens, "The Bayeux Tapestry and the Battle of Hastings 1066" , Christian Eilers Publishers, Copenhagen 1992; contains full colour photographs and explanatory text
• Setton, Kenneth M., "900 Years Ago: the Norman Conquest", National Geographic Magazine (August 1966): 206–251; explains the Norman invasion and reproduces the tapestry in color; photographed by Milton A Ford and Victor R Boswell, Jr.
• Wilson, David M.: The Bayeux Tapestry, Thames and Hudson, 1985, ISBN 0-500-25122-3

Dış bağlantılar

• Bayeux işlemesi resmî sitesi (İngilizce), 22 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir