Dinî sansür

Dinî sansür, ifade özgürlüğünün bir dinî yetke tarafından kısıtlanmasıdır. Tarihi çok eskilere uzanan bu sansür birçok topluluk ve din tarafından uygulanmıştır. Compiègne Fermanı, Index Librorum Prohibitorum (yasaklanmış kitaplar listesi) ve Salman Rüşdi'nin Şeytan Ayetleri adlı kitabının Ruhullah Humeyni tarafından yasaklanması bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Genel bakış

Dinî sansür sistemli bir dinî düşünceye aykırı görüşleri ortadan kaldırmaya yönelik bir tutum olarak tanımlanmaktadır. Küfür, sapkınlık, dinsel saygısızlık, bir dogmaya yönelik eleştiri ve dinsel bir tabuya uyulmaması gibi durumlarda uygulanmaktadır. Kimi dinî geleneklerin öğretiyi yorumlama hakkını belirli zümrelere vermesinden ötürü bu suçlamalara karşı çıkmak görece güç bir durum almaktadır. Katolik Kilisesi'nin dine zarar verdiği düşüncesiyle yüzlerce kitabı yasaklaması bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Index Librorum Prohibitorum adlı yasaklanmış kitaplar listesi 1965 yılına dek geçerliliğini korumuştur.

Yuhanna cümleciğinin düzmece olduğunu savunan Katolik düşünür Desiderius Erasmus'un bazı yapıtları ile Dünya'nın Güneş'in çevresinde döndüğünü düşünen Nicolaus Copernicus'un De revolutionibus orbium coelestium adlı çalışması Katolik Kilisesi'nin o zamanki düşünce yapısıyla örtüşmediğinden Index Librorum Prohibitorum'a girmiştir.

Hristiyanlıkta sansür

Kitap basımının yazgısı Johannes Gutenberg'in 1440'larda matbaayı bulmasıyla kökünden değişmiştir.^[1] Birçok Avrupa ülkesinde kilise ve devlet, kitap basımını düzenlemeye yönelik önlemler almaya başlamıştır. Bu önlemlerden biri basımevlerinin kitap basımı ve ticareti için resmi lisansa sahip olmaları koşulunun getirilmesidir.^[2][3] The Crown, karşıt görüşlerin yayılmasını engellemek amacıyla 1557 yılında Stationers' Company adlı bir şirket kurmuştur. Bunu, kitap basma yetkisinin Londra Şehri'ndeki iki üniversite ve 21 basımeviyle sınırlandırılması izlemiştir. 1551 tarihli Châteaubriant Fermanı, Fransa'ya giren kitapların incelenmesi koşulunu getirirken^[4][5] 1557'de yayınlanan Compiègne Fermanı sapkınların idam cezasına çarptırılacaklarını açıklamıştır.^[6]

Index Librorum Prohibitorum'un ilk sürümü 1559'da Papa IV. Paul tarafından yürürlüğe konmuş ve zaman içinde birçok değişim geçirmiştir. 20. ve son sürümü 1948'de kabul edilen listenin yayımı 14 Haziran 1966 tarihinde Papa VI. Paul tarafından durdurulmuştur.^[7][8]

İslam'da sansür

İslamcı teokrasilerde Şeytan Ayetleri adlı roman karşı fetvalarla yasaklanmış ve yazarının küfür nedeniyle idam edilmesi istenmiştir.

Bazı İslamcı topluluklarda din polisi adı verilen ve şeriatın uygulanmasını denetleyen kurumlar bulunmaktadır. Din polisinin yetki alanı; birbirlerini tanımamalarına karşın iletişim içinde olan erkek ve kadınlar ile eşcinsel ilişki yaşayanların tutuklanması, İslami giyim tarzının zorlanması ve mağazaların ibadet saatinde kapalı tutulmasını içermektedir.^[9][10]

Din polisi İslami perhiz kurallarını uygulamakla da yükümlüdür. Bu, alkollü içecekler ile domuz eti satışı ve tüketimine engel olunması ve İslam karşıtı olarak nitelenen içeriğin izlenmesini de içine almaktadır.^[9][10] Din polisi, Suudi Arabistan sınırları içinde İslam dışındaki dinlerin tanıtılmasına da izin vermemektedir.^[9][10] Tutku - İsa Mesih'in Çilesi adlı filmin yasaklanması bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Örnekler

Mekke'de Kur'an okuyan Muhammed'i betimleyen El-Birûni elyazması (15. yüzyıl)^[11]

• Muhammed betimlemeleri
• Bilimsel kuramlar
  • Biyolojik evrim (Fundamentalist İslam, Fundamentalist Hristiyanlık)
• Yazın
  • Taslima Nasrin'in yapıtları (Fundamentalist İslam)
  • The Da Vinci Code'un Samoa'da yasaklanması
  • The Power and the Glory: The Cult of Manalo adlı çalışmanın Filipinler'de basımının yasaklanması
• The Profit adlı filmin dağıtımının Scientoloji Kilisesi'nin başvurusu üzerine durdurulması

Ayrıca bakınız

• İkonoklazm
• Teokrasi

Kaynakça

1. McLuhan, Marshall (1962), The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man (1. baskı), University of Toronto Press, ISBN 978-0802060419 s. 124
2. MacQueen, Hector L; Charlotte Waelde & Graeme T Laurie (2007). Contemporary Intellectual Property: Law and Policy. Oxford University Press. s. 34. ISBN 9780199263394. http://www.google.com/books?id=_Iwcn4pT0OoC&dq=contemporary+intellectual+property&source=gbs_navlinks_s. 
3. de Sola Pool, Ithiel (1983). Technologies of freedom. Harvard University Press. s. 14. ISBN 9780674872332. http://www.google.com/books?id=BzLXGUxV4CkC&pg=PA15&dq=Areopagitica+freedom+of+speech+britain&lr=&as_brr=3&cd=36#v=onepage&q=&f=false. 
4. The Rabelais encyclopedia, Elizabeth A. Chesney, 2004, ISBN 0313310343, s. 31-32
5. The printing press as an agent of change, Elizabeth L. Eisenstein, 1980, ISBN 0521299551 s. 328
6. Robert Jean Knecht, The Rise and Fall of Renaissance France: 1483-1610 2001, ISBN 0631227296, s. 241
7. Cambridge University on Index
8. Encyclopaedia Britannica: Index Librorum Prohibitorum
9. SAUDI ARABIA Catholic priest arrested and expelled from Riyadh - Asia News
10. BBC NEWS | Middle East | Saudi minister rebukes religious police
11. "Le Prophète Mahomet". L'art du livre arabe. 26 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150426032512/http://expositions.bnf.fr:80/livrarab/grands/0_01.htm. Erişim tarihi: 14.07.2011. 

Dış bağlantılar

• Dinî sansürün müzik alanındaki uygulamalarına ilişkin yazılar (İngilizce)