Doru vaşak
 Korunma durumu: Asgari endişe (LC) | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||
| Lynx rufus Schreber, 1777 | ||||||||||||||||
| Diğer adları | ||||||||||||||||
| Felis rufus Schreber | ||||||||||||||||
 Bu harita doru vaşak türünün yayılımını gösterir | ||||||||||||||||
| Dış bağlantılar | ||||||||||||||||
|
Doru vaşak (Lynx rufus) ya da kısa kuyruklu yaban kedisi kedigiller (Felidae) familyasından Kuzey Amerika'da yaygın olan bir vaşak türü. Kabul edilmiş on üç alttürüyle Kanada'nın güneyinden Meksika'nın kuzeyine kadar kalan bölgeye yayılmıştır. Yaşadığı çevreye uyum sağlamayı beceren bir avcı olan doru vaşak ormanlık alanlarda, yarı çöl bölgelerde, şehir ve orman kıyılarında olduğu kadar bataklık alanlarda da bulunur. İlk yayıldığı coğrafyada hâlen yaşamını sürdüren türün popülasyon seviyeleri de sağlıklıdır.
Gri ile kahverengi arasında olan postu, bıyıklı suratı ve kara tüylü kulakları ile doru vaşak, orta büyüklükteki diğer Lynx türlerine benzer. Bazı bölgelerde birlikte bulunduğu Kanada vaşağından daha küçüktür ama ev kedisinin yaklaşık iki katıdır. Ön bacaklarında belirgin kara çizgiler bulunur. Ucu kara, kısa kuyrukları vardır.
Her ne kadar doru vaşak tavşan avlamayı tercih etse de, böcek ve küçük kemirgenlerden geyiğe kadar her şeyi avlayabilir. Av seçimi yaşadıkları alana, mevsime ve avın çokluğuna bağlıdır. Kedilerin çoğunluğu gibi doru vaşak da yaşadığı bölgeyi belirler ve yalnız yaşar. Pençe izleri, idrar ve dışkı bölge sınırlarını belirlemede kullandığı yöntemlerdlr. Doru vaşak kıştan bahara geçerken çiftleşir ve iki aylık bir gebelik süresi vardır.
Doru vaşak insanlar tarafından hem spor amacıyla hem de kürkleri için yoğun olarak avlanmasına rağmen, popülasyonları esnek olduğunu kanıtlamıştır. Yakalanması zor olan bu avcı Amerika Yerlilerinin mitolojisinde ve Avrupalı yerleşimcilerin folklorunda yer alır.
Taksonomi
Dört Lynx türünün kendi cinsi içinde mi yoksa Felis cinsinin bir alt cinsi içinde sınıflandırılması tartışmasının bir parçası olarak, doru vaşak türünün Lynx rufus ya da Felis rufus olarak adlandırılması konusunda tartışmalar olmuştur.[1][2] Lynx cinsi artık kabul görmüştür ve doru vaşak modern taksonomik kaynaklarda Lynx rufus olarak sınıflandırılmıştır.
Johnson et al., 7,15 milyon yıl önce Lynx cinsinin, puma, Pars kedisi (Prionailurus) ve ev kedisi (Felis) ile aynı kladı paylaştıklarını bildirir, yaklaşık 3,24 milyon yıl önce ilk Lynx türü ayrılmaya başlamıştır.[3]
Doru vaşağın, Buzul Çağında oluşan Bering Köprüsünden 2,6 milyon yıl önce Kuzey Amerika'ya geçen bayağı vaşaktan evrimleştiği düşünülmektedir.[2] Kuzey Amerika'nın güneylerine doğru ilerleyen ilk dalga kısa sürede buzullar nedeniyle kuzeyle bağlantılarını yitirmiştir. Bu populasyon 20.000 yıl önce günümüzün doru vaşaklarına evrimleşmiştir. Asya'dan gelen ikinci bir populasyon ise kuzeyde yerleşmiş ve günümüzün Kanada vaşağına evrimleşmiştir.[1] Doru vaşak ile Kanada vaşağı arasında zaman zaman melezleşmenin olduğu görülmektedir.[4]
Alttürleri
Günümüzde tanınan onüç doru vaşak alttürü bulunmaktadır.
- L. rufus rufus (Schreber) – Amerika Birleşik Devletleri'nin doğusu ve orta batısı
- L. rufus gigas (Bangs) – New York'un kuzeyinden Nova Scotia ve New Brunswick'e kadar
- L. rufus floridanus (Rafinesque) – Amerika Birleşik Devletleri'nin güneydoğusundan Mississippi vadisine, güneybatı Missouri ve güney Illinois'e kadar
- L. rufus superiorensis (Peterson & Downing) – Büyük Göller nölgesinin batısı, Michigan'ın yukarı kesimleri, Wisconsin, güney Ontario, ve Minnesota'nın büyük kısmı
- L. rufus baileyi (Merriam) – Amerika Birleşik Devletleri'nin güneybatısı ile Meksikanın kuzeybatısı
- L. rufus californicus (Mearns) – Kaliforniya, Sierra Nevada'nın batısı
- L. rufus mohavensis (B.Anderson) - Kaliforniya'nın Mojave Çölü
- L. rufus escuinipae (J. A. Allen) – orta Meksika, batı sahili boyunca Sonora'nın güneyine kadar kuzeye doğru
- L. rufus fasciatus (Rafinesque) – Oregon, Washington'da Cascade Dağları'nın batısı, kuzeybatı Kaliforniya, ve güneybatı Britanya Kolumbiyası
- L. rufus oaxacensis (Goodwin) – Oaxaca
- L. rufus pallescens (Merriam) – Amerika Birleşik Devletleri'nin kuzeybatısı ve Britanya Kolumbiyası'nın güneyi, Alberta, ve Saskatchewan
- L. rufus peninsularis (Thomas) – Baja California
- L. rufus texensis (Mearns) – batı Louisiana, Texas, güney Oklahoma, güney Tamaulipas, Nuevo León, ve Coahuila[5][6]
Notlar
- 1 2 Zielinski, William J; Kuceradate, Thomas E (1998). American Marten, Fisher, Lynx, and Wolverine: Survey Methods for Their Detection. DIANE Publishing. s. 77–8. ISBN 0-7881-3628-3.(İngilizce)
- 1 2 Carron Meaney; Gary P. Beauvais (Eylül 2004). "Species Assessment for Canada lynx (Lynx Canadensis) in Wyoming" (PDF). United States Department of the Interior, Bureau of Land Management. 17 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20060517191522/http://uwadmnweb.uwyo.edu/wyndd/Species+Assessments/Canada+Lynx+-+Final+(Sep+2004).pdf. Erişim tarihi: 2007-06-25.(İngilizce)
- ↑ Johnson, W.E., Eizirik, E., Pecon-Slattery, J., Murphy, W.J., Antunes, A., Teeling, E. & O'Brien, S.J. (2006). "The Late Miocene radiation of modern Felidae: A genetic assessment.". Science 311 (5757): 73–77. DOI:10.1126/science.1122277. PMID 16400146.(İngilizce)
- ↑ Mills, L. Scott (Kasım 2006). Conservation of Wildlife Populations: Demography, Genetics, and Management. Blackwell Publishing. s. 48. ISBN 1-4051-2146-7.(İngilizce)
- ↑ Wozencraft, W. Christopher (16 Kasım 2005). Wilson, Don E., ve Reeder, DeeAnn M., eds. ed. Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference] (3rd bas.). Johns Hopkins University Press, 2 cilt. (2142 s.). s. 542. ISBN 978-0-8018-8221-0.(İngilizce)
- ↑ Wilson, Don E (Eylül 1999). The Smithsonian Book of North American Mammals. Smithsonian Institution Press. s. 234–5. ISBN 1-56098-845-2.(İngilizce)
Bu şablon nesli tükenmiş türleri içermemektedir.
| Acinonyx | Çita (A. jubatus) |
|---|---|
| Caracal | Karakulak (C. caracal) |
| Catopuma | Borneo altın kedisi (C. badia) • Asya altın kedisi (C. temminckii) |
| Felis | Evcil kedi (Felis catus) • Gri kedi (F. bieti) • Sazlık kedisi (F. chaus) • Pallas kedisi (F. manul) • Benekli kedi (F. margarita) • Kara ayaklı kedi (F. nigripes) • Yaban kedisi (F. silvestris) |
| Leopardus | Pantanal kedisi (L. braccatus) • Pampa kedisi (L. colocolo) • Geoffroy kedisi (L. geoffroyi) • Şili orman kedisi (L. guigna) • And kedisi (L. jacobitus) • Pampas kedisi (L. pajeros) • Oselo (L. pardalis) |
| Leptailurus | Serval (L. serval) |
| Lynx | Kanada vaşağı (L. canadensis) • Bayağı vaşak (L. lynx) • İber vaşağı (L. pardinus) • Doru vaşak (L. rufus) |
| Pardofelis | Mermer kedisi (P. marmorata) |
| Prionailurus | Pars kedisi (P. bengalensis) • Iriomote kedisi (P. iriomotensis) • Yassıbaş kedi (P. planiceps) • Paslı kedi (P. rubiginosus) • Balıkçı kedi (P. viverrinus) |
| Profelis | Afrika altın kedisi (P. aurata) |
| Puma | Puma (P. concolor) • Yaguarundi (P. yagouaroundi) |