Fikirtepe
Koordinatlar: 40°59′37″K 29°03′01″D / 40.99361°K 29.05028°D
| Fikirtepe, Kadıköy | |
| — Mahalle — | |
 |
|
| Koordinatlar: 40°59′37″K 29°03′01″D / 40.99361°K 29.05028°D | |
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | İstanbul |
| İlçe | Kadıköy |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| Nüfus (2014) | |
| - Toplam | 13,896 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 216 |
| İl plaka kodu | 34 |
| Posta kodu | 34720 |
| İnternet sitesi: | |
Fikirtepe, İstanbul'un Anadolu Yakası'nda, Kadıköy İlçesi sınırları içinde bir semt. Fikirtepe mahallesinin yanı sıra, Eğitim ve Dumlupınar mahallerini de kapsayan bir bölgenin adıdır.
Batıda Kurbağalıdere ve Boğaziçi Köprüsü çevre yolu (Otoyol 1) ile Hasan Paşa Mahallesi'ne; doğuda Merdivenköy'e; güneyde Kayışdağı Caddesi ile Zühtü Paşa ve Feneryolu mahallelerine; kuzeyde D 100 Otoyolu ile Ünalan Mahallesi'ne komşu olan Fikirtepe, 1975'te, artan nüfusu yüzünden, üç mahalleye bölünmüştür. Bunlar, Devrim (1980 sonrası Dumlupınar), Fikirtepe ve Eğitim mahalleleri olup, semte adını veren asıl Fikirtepe Mahallesi, Mandıra Caddesi ile Hızır Bey Caddesi arasında kalan bölgede yer almaktadır. Güneyinde Eğitim, kuzeyinde Dumlupınar mahalleleri vardır.
Tarihçe
Çevredeki önemli arkeolojik buluntulara göre, Fikirtepe yöresinin tarihi çok eskilere gider. Her iki tarafı vadilerle sınırlı olan ve Kurbağalıdere'ye doğru çıkıntı yapan alçak bir tepe olan Fikirtepe'nin, eski devirlerde denizle bağlantılı olduğu tahmin edilmektedir. Bazı bulgulara bakılırsa, eskiçağlarda Kalamış Koyu, Fikirtepe eteklerine dek uzanıyordu.
Bizans ve erken Osmanlı dönemlerinde, Fikirtepe'de yerleşim olup olmadığı bilinmemektedir. Ancak 1786'da Kauffer'e çizdirilen şehir haritasında, “Fikir Tepesi” adı görülür. Halk arasındaki bir söylenceye göre, yöre, adını derviş Fikir Baba'dan alır.
18. yüzyılda, o zamanlar "Kadıköy Deresi" olarak bilinen Kurbağalıdere, Hasanpaşa'ya kadar haliç şeklinde uzanırdı ve bol suya sahipti. Üzerindeki Kasr-ı Ali Köprüsü'nün doğusunda uzanan hassa çiftliklerinin çevresindeki mesire yerleri, İstanbul halkının gözde mekanları arasındaydı. Dönemin elçilik raporlarında, Kurbağalıdere üzerinde yapılan kayık gezintilerinden, mesire yerlerindeki eğlencelerden söz edilirken ressam ve şairlerin ilham almak için Fikir Tepesi'ne gittiğine değinilir. 1876'da kısa süre tahta çıkan V. Murad'ın av köşkü Fikirtepe'nin neredeyse tek yapısı olma özelliğini 1950'lere kadar sürdürmüştür. Bugün Marmara Üniversitesi Göztepe Kampüsü'nün bulunduğu yerdeki köşk ve padişahın kişisel mülkü olan çiftlik, çilek ve bamya tarlalarıyla, akasya ve kestane ormanlarıyla çevrili idi.
O zamanlar Kızıltoprak Mahallesi'ne bağlı olan Fikirtepe'de, 1950'lerin sonlarına kadar öğretmen Refik Apa'nın evinden başka yerleşim olmadığı söylenir. 1950'lerden itibaren yoğun bir iç göçe sahne olan ve hızla bir gecekondu bölgesi haline gelen Fikirtepe, 1965'te Kadıköy İlçesi'ne bağlı bir muhtarlık olmuştur. İstanbul halkının mesire yeri olarak kullandığı çayırlar, çilek ve bamya tarlaları tahrip edilmiş ve yerlerini binlerce gecekondu almıştır. Nüfusun hızlı artışı yüzünden, 1975'te Fikirtepe, Dumlupınar ve Eğitim mahallelerine ayrılmıştır.
Yapılaşma
Çapa'da bulunan Yüksek Kız Öğretmen Okulu'nun 1966'da Fikirtepe'ye taşınmasıyla gelişmeye başlayan güney kesimi, Eğitim Mahallesi adıyla anılmaktadır. Sınırlarını Hızır Bey, Dr. Erkin ve Fahreddin Kerim Gökay caddelerinin oluşturduğu Eğitim Mahallesi, Fikirtepe'nin en modern kesimidir. Çoğunluğunu çok yüksek blokların oluşturduğu yerleşim modeli ile Fikirtepe ve Dumlupınar mahallelerinden hemen ayrılır. Doğudaki Dumlupınar ve batıdaki Fikirtepe mahallelerinde iki ya da üç katlı düzensiz gecekondu yerleşimi gözlenir. Fikirtepe ve Dumlupınar mahalleleri Kadıköy sınırları içindeki tek gecekondu yerleşimidir. İstanbul şehir merkezinde inşaat yapılacak arazilerin büyüklüğünün hayli az olması nedeniyle bu bölge pek çok yatırımcının iştahını kabartmaktadır.[1]
Eskiden yörede yaygın olan oto tamir atölyeleri, Bostancı Oto Sanayi Sitesi'ne taşınmıştır.
Tarihi yapılar
Kazılarda çıkan eserler İstanbul'un en eski yerleşim yerlerinden olduğunu göstermiştir. Arkeoloji müzesinde buradan çıkarılan birçok eser sergilenmektedir. Az sayıda tarihi yapının bulunduğu Fikirtepe yöresindeki önemli tarihi yapı Kasrı Ali Caddesi üzerindeki V.Murat'ın av köşküdür. Dini yapılar arasında Fikirtepe Mahallesi'nde Aklar, Tepe, Pehlivan ve Merkez camileri; Dumlupınar Mahallesi'nde Şahsüvaroğlu, Hacı Nusreddin, Oniki İmalar ve Fuat Zilelioğlu camileri; Eğitim Mahallesi'nde de Bayraktar, Saliha Kulaksız ve İhsaniye Camileri vardır.
Eğitim kurumları
Fikirtepe dolaylarındaki eğitim kurumları arasında en önemlisi 1966'da kurulan Atatürk Eğitim Enstitüsü çevresine yapılan ek binalarla faaliyet gösteren Marmara Üniversitesi Fikirtepe (sonradan Göztepe) Kampüsü'dür. Kampüs civarındaki Avrupa Birliği Enstitüsü ve Atatürk Fen Lisesi'nden başka, Mehmed Bayezıd Lisesi, İnönü İlköğretim Okulu, Münevver Şefik İlköğretim Okulu, Kaptan Hasan Paşa İlköğretim Okulu, Murat Paşa İlköğretim Okulu, Hüseyin Ayaz (Eski adı ile Arif Paşa İlköğretim Okulu) Fikirtepe civarındaki eğitim kurumlarındandır.
Bölgedeki önemli bir kamu yapısı da Dumlupınar Mahallesi sınırları içinde bulunan İstanbul Medeniyet Üniversitesi.
Fikirtepe Kültürü
Yalnızca İstanbul kentinin değil Marmara Bölgesi'nin bilinen en eski kültürlerinden biri olan Fikirtepe kültürü, adını İstanbul-Kadıköy yakınlarındaki Fikirtepe yerleşmesinden almaktadır. Marmara Bölgesi'nde tarım ve hayvancılığa dayalı yerleşik mahalle yaşantısı ilk olarak MÖ 5500 yıllarına, neolitik çağa tarihlenen Fikirtepe kültürü ile başlamaktadır. Yine aynı zaman da 1980'den itibaren semtte çok fazla gayri meşru olay meydana gelmiş ve daha çok Fikirtepeye bağlı bulunan dumlupınar mevkiinin gecekondu evlerden oluşması hasebiyle daha çok tenhalığından ve Fikirtepe'nin tehlikeli oluşundan söz edilmiştir.
Kaynaklar
- Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi
| ||||||||||
