Friedrich August von Hayek

Friedrich August Hayek

Doğum 08 Mayıs 1899(1899-05-08)
Viyana, Avusturya-Macaristan
Ölüm 23 Mart 1992 (92 yaşında)
Freiburg, Almanya
Milliyeti Avusturyalı-Britanyalı
Dalı Ekonomi, politika, hukuk, felsefe, psikoloji
Çalıştığı yerler Freiburg Üniversitesi (1962–1968)
Şikago Üniversitesi (1950–1962)
Londra Ekonomi Okulu (1931–1950)
Öğrenim Viyana Üniversitesi (Dr. jur. 1921, Dr. rer. pol 1923)
Önemli başarıları Ekonomik hesaplama problemi
Aldığı ödüller Nobel Ekonomi Ödülü (1974)
Presidential Medal of Freedom (1991)
İmza

Friedrich August von Hayek (d. 8 Mayıs 1899, Viyana – ö. 23 Mart 1992, Freiburg), Avusturya ekolüne bağlı ekonomist ve siyaset bilimcidir. Serbest piyasa ekonomisini 20. yüzyıl ortasında yükselen sosyalist dalgaya karşı savunmasıyla tanındı. Hukuk ve epistemolojiye önemli katkılar yaptı. 1974'te Nobel Ekonomi Ödülü'nü düşünsel rakibi Gunnar Myrdal ile paylaştı.[1]

Hayatı

Hayek'in babası August von Hayek  tıp doktorudur; aynı zamanda Viyana Üniversitesi'nde yarı-zamanlı botanik dersleri vermiştir. Doğal bilimcilerin ağırlıkta olduğu bir aile ortamında yetişmesine rağmen topçu subayı olarak görev yaptığı I. Dünya Savaşı'ndan sonra sosyal bilimlere yönelmiştir. Viyana Üniversitesi'nden 1921'de hukuk, 1923 yılında ise siyaset bilimi üzerine 2 sene ara ile 2 doktora almış olan Hayek, 1924'te ABD dönüşünde sosyalizm fikirlerini benimsemek üzereyken Ludwig von Mises'in Sosyalizm kitabından etkilenmiş ve düşüncesini değiştirmiştir. Hayatının bundan sonraki kısmında liberal felsefeyi ekonomi, siyaset felsefesi gibi birçok alanda başarılı bir şekilde savunmuştur.

Hayek serbest piyasa düzeninin felsefi savunucularındandır. Avusturya Okulu'nun 20. yüzyıldaki en önemli temsilcilerinden biridir. 1974'te Nobel Ekonomi ödülünü almıştır. Merkezi ekonomik planlamanın insanların özgürlüklerini ve ihtiyaçlarını kısıtlayacağı tezini vurgulamış, çoğulculuğu ve ekonomik sübjektivizmi savunmuştur.

Hayek'e göre iktisadi karar verme hakki, bireylerden, onların değerlerinden ve amaçlarından bağımsız değildir (ekonomik öznellik, Avusturya ekolü), karar verme hakları enformasyona sahip olan bireylerde olmalıdır. Rekabetçi bir piyasada fiyatlar, insanların farklı mal ve servislere biçtikleri görece değerleri belirlemekte, bireyler de bunlara bakıp istek ve ihtiyaçlarını en iyi şekilde nasıl karşılayacaklarına ve hatta o istek ve ihtiyaçların neler olduklarına karar vermektedirler.

Hayek iktisat dışında bilişim (enformasyon) teorisi, hukuk, politika teorisi, bilim felsefesi ve bilişsel psikoloji (cognitive psychology) gibi alanlarda da yeni fikirler üretmiştir.

Zengin ve muhafazakar bir ailenin kızı olan annesi  Felicitas Hayek ünlü felsefeci Ludwig Wittgenstein 'ın akrabası olması nedeniyle Hayek, Wittgenstein 'ın ikinci kuzenidir. Wittgenstein ile birkaç kez bir araya gelmesine rağmen, Hayek; Wittgenstein 'ın düşüncesi ve analiz metodunun kendi hayatı ve düşüncelerini derin bir şekilde etkilediğini belirtmiştir.

Hayek üç erkek kardeşten en büyüğü olmasına rağmen; diğer iki kardeşinden daha uzun yaşamıştır. Kardeşleri Heinrich 1969 yılında 69 yaşında , Erich 1986 yılında 82 yaşında ölmüştür. Hayek ise 1992 yılında yaklaşık 93 yaşında ölmüştür.

Eserleri

The Road to Serfdom - Serfliğe Giden Yol (1944) Bu Eser, Hayek'in özgürlük savunusuna adadığı uzun entelektüel hayatının en çarpıcı ürünlerindendir. Serfliğe Giden Yol, son derece önemli bazı siyasal soruların cevaplarını aramaktadır. Özgürlük nedir? Sosyalizm, faşizm ve diğer totaliter sistemler neden özgürlükle uzlaşmaz bir çelişki içindedirler? Birbirine karşıt görünen özgürlük aleyhtarı anlayışlar yoksa aynı kökten mi türemişlerdir? Sözgelimi "Nazizmin Sosyalist kökleri" nelerdir? Özgürlük, geçici bir güvenlik uğruna feda edilebilir mi? Kollektivist ekonomi altında demokrasinin ve azınlık haklarının yaşama şansı var mıdır?

Düşünür hakkında ilginç bilgiler

Hayek 1974 yılında zıt fikirleri savunmalarına rağmen Guannard Myrdall ile paylaşmak zorunda kaldığı Nobel ödülünü almıştır. Ölmeden 2 sene önce hafıza kaybına uğramıştır.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

  1. ↑ "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1974". nobelprize.org. 15 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160515123807/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/economic-sciences/laureates/1974/press.html.
This article is issued from Vikipedi - version of the 6/25/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.