Gözleve Muharebesi

Gözleve Muharebesi
Kırım Savaşı
Bataille d'Eupatoria (Adolphe Yvon).
Tarih 17 Şubat 1855 Bölge Gözleve (bugünkü: Evpatoriya) Sonuç Osmanlı zaferi
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu Fransız İmparatorluğu Birleşik Krallık	Rusya İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Serdar-ı Ekrem Ömer Paşa	Stepan Hrulev
Güçler
30,000 Osmanlı askeri (4 piyade tümeni, 1 süvari alayı ve 100 parça top) Denizde: 4 İngiliz buharlı harp gemisi, 1 Osmanlı ve 1 Fransız buharlı firkateyni.	20,000 - 30,000 (6 Piyade Alayı, 2 süvari tugayı, 5 kazak süvari birliği (sotniya) ve 108 parça top)
Kayıplar
350 asker	2.500 asker

Gözleve Muharebesi (Rusça: Штурм Евпатории), Kırım Savaşı’nın muharebelerinden biri. Serdar-ı Ekrem Ömer Paşa komutasında Osmanlı Ordusu Kırım'ın Gözleve (bugünkü Evpatoriya)'deki istihkam noktasına saldıran Rusya İmparatorluğu güçlerini ağır kayıplarla geri püskürttü.

Arka Plan

Önemli Tatar yerleşimlerinden Gözleve liman kenti, Kırım’ın güney batısındaki Kalamiş (Kalamitski) Körfezi kuzeyindedir. Gözleve’de Mimar Sinan’ın 1552’de yaptığı bir cami vardır. 1783’te Rusya İmparatorluğu'nun egemenliğine giren Gözleve’nin adı Eupatoria oldu. Liman, Kırım’a 14 Eylül 1854’te başlayan Müttefik çıkarmasındaki ilk kıyıbaşı oldu. İzleyen 50 günde Müttefikler Alma, Balıklava ve İnkirman’da Rus direnişini kırıp, Sivastopol’u kuşattılar. Bu süreçte Osmanlı askeri önemli bir rol almadı. Deniz üstülüğünü yitiren Rus Karadeniz Filosu, Sivastopol limanı ağzında karaya oturtulmuştu. Müttefikler denizden rahatça ikmal yapıyorlardı. Dar yarımada kıstağı yakınındaki Gözleve ise, Rusların tek ikmal ve geri çekilme yolu üzerinde ciddi bir tehditti.

Askeri Güçler

Gözleve savunmasını Serdar-ı Ekrem Ömer (Lütfi) Paşa komutasındaki Osmanlı güçleri üstlendi. Tuna boyundan alınan takviyelerle asker mevcudu 30.000’e, top sayısı 100’e ulaştı. Kara tarafı tahkim edilen Gözleve, bir kaleye dönüştü. Toplar, kuzeye doğru yarım çember oluşturan, yer yer taşla berkitilip hendekler ve engellerle korunmuş toprak metrislere yerleştirildi.

Kırım’daki Osmanlı kara gücü üç piyade ve bir süvari fırkası (tümen) ile, Ferik (Tümgeneral) Selim Paşa komutasında bir Mısır fırkasından kuruluydu. Bu gücün büyük bölümü Gözleve’deydi. Ferik Mehmet Paşa komutasında 1. Fırka Tuna boyundan yeni gelmişti. İki livasından (tugay) biri Tevfik Paşa, diğeri (Behram Paşa adı ve rütbesi ile) İngiliz Albay Cannon’un emri altındaydı. 2. Fırka komutanı Salih Paşa, 3. Fırka komutanı ise İsmail Paşa idi. Halil Paşa komutasındaki Osmanlı süvari fırkasından ise 400 atlı bir alay Gözleve’de ve Miralay (Albay) İskender Bey (Bkz. İskender Paşa) komutasındaydı.

Limanda dört buharlı İngiliz saff-ı harp gemisi (HMS Valorous, HMS Curacao, HMS Viper ve HMS Furious) ile, bir Fransız (Veloce) bir de Osmanlı buharlı firkateyni (Şehvar) demirliydi. Fransız buharlı saff-ı harp gemisi Henri IV bir süre önce fırtınadan liman doğusunda kuma oturmuştu. Gemide 100 denizci ve dört bölük piyade kalmış, Kaptan Fervel ve subayları Ömer Paşa’nın emrine verilmişti. Fransızlar savunma hattının ortalarındaki bir tepeciğe bir çeşit tabya yapıp, buraya gemi topları yerleştirmişlerdi.

Rus güçleri ise Korgeneral Stepan Aleksandroviç Hrulev komutasında 6 piyade alayı, 2 süvari tugayı, 5 Kazak süvari birliği (sotniya) ve 108 toptan oluşuyordu.

Çarpışmanın Gelişimi

Hrulev harekatın baskın olacağını umuyor, Gözleve’de sadece 30 kadar top bulunduğunu, toplar susturulunca piyadenin fazla direnmeden kaleyi boşaltacağını varsayıyordu. Rus topçusu kuzeybatı’daki yassı tepelere sessizce gelip 16 Şubat gecesi taarruz hazırlık mevzilerini aldı. Piyade topların arasında sipere girdi. Sağda Tuna ve Poltava, merkezde Aleksopol ve Kremençuk alayları mevzilendi. Sol kanada Azak ve Podolya alayları yerleşti. Yunan gönüllülerden oluşan bir milis birliği de merkezde ihtiyattaydı. İki kanatta süvariler vardı.

Rus vurucu darbesinin, (Alman asıllı Tümgeneral Kridener komutasında) güçlü Azak alayının ve 76 topun mevzilendiği sol kanattan geleceği görülebilirdi ama 17 Şubat sabahı Gözleve’yi örten koyu sis, göz keşfine imkân vermiyordu.

Çatışmalar gün ağarırken Osmanlı savunmasının sağ kanadına yönelen bir ağır top ateşi ile başladı. Osmanlı topçusu hemen güçlü bir karşılık vererek bu kanattaki Podolya Avcı Taburlarını epey hırpaladı. Ardından metrisleri aşmak için merdivenlerle koşan Yunan Milisler ve Azak piyadesi aynı kanada peş peşe üç kez yüklendilerse de kale önündeki engelleri aşamadılar. Saldırı kolları Osmanlı topçu ateşi ve zaman zaman İngiliz savaş gemisi Viper’dan atılan Congreve fişekleri ile sarsıldı. Ancak Rus hücumunu asıl kıran, yer yer süngü takıp karşı hücuma kalkan piyade ile geri çekilen Rus kollarını yanlardan vuran süvari birlikleri oldu. Piyade çarpışmalarında Mısır’lı komutan Selim Paşa ile Miralay Rüstem bey şehit düştüler. Dört saat süren çatışmalarda Ruslar 2.500 kadar yaralı ve ölü kayıp verip geri çekildiler. Kale’nin kaybı sadece 350 askerdi.

Sonuçları

1855'te Kırım harp sahnesinde Sivasopol dışındaki tek önemli askeri harekat olan Gözleve çarpışması gerçek bir stratejik dönüm noktası oldu. Ruslar kaleye bir daha saldırmaya cesaret edemediler. Osmanlı savunmasıyla Müttefik elinde kalmaya devam eden Gözleve kalesi, Kırım kıstağı için tehdit olmaya devam etti. Böylece Rusların Kırım’da güçlü bir kara ordusu tutup müttefik kuşatmasını kırma ya da tehdit etme umutları da fiilen yok oldu. Çarpışmadan birkaç gün sonra Rus Çarı’nın öldüğü haberi geldi. Gözleve’de Osmanlı Ordusu (Silistre’den sonra) ikinci önemli savunma zaferini kazanmış oldu. Müttefiklerin gözünde Osmanlı askerinin ve Ömer Paşa’nın prestiji büyük ölçüde yükseldi. Ayrıca Osmanlı yüksek rütbeli askerleri bu savaşta Osmanlı askeri gücüne yeni manevralar yaptırmış, önündeki 50 yıl boyunca bu taktik ve düzene sadık kalmıştır.

Tuna ve Kırım cephelerinde başarı ümidi kalmayan Rusya doğuya, Kars’a yöneldi. Savunması bir İngiliz Albayına bırakılan Kars kalesi Rus kuşatmasına epey direndikten sonra 26 Kasım 1855’te teslim olacaktır.