Gürcistan İç Savaşı
| Gürcistan İç Savaşı | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
  Gürcistan (Abhazya ve Güney Osetya dahil) ve Kuzey Kafkasya'daki Rus bölgeleri | ||||||||
| ||||||||
| Taraflar | ||||||||
.svg.png){kind=small} Gamzahurdiya'nın Sürgündeki Hükümeti Gürcistan Ulusal Muhafızları |
Devlet Konseyi Gürcistan İçişleri ve Savunma Bakanlığı Kuvvetleri Gürcistan Ulusal Muhafızları Mkhedrioni  Sovyetler Birliği (26 Aralık 1991'e kadar) .svg.png){kind=small} |
 Güney Osetya Ayrılıkçıları Abhazya Ayrılıkçıları Kafkas Hakları Konfederasyonu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | ||||||||
|
Zviad Gamzahurdiya Loti Kobalia Zurab Iremadze Akaki Eliava |
Eduard Şevardnadze Jaba Ioseliani Tengiz Kitovani Shota Kviraia Giorgi Karkarashvili Boris Yeltsin |
Lyudvig Chibirov Vladislav Ardzinba Musa Şanibov Şamil Basayev | ||||||
Gürcistan İç Savaşı, Gürcistan içindeki azınlıkları ve özerk bölgelerin Güney Osetya'daki (1988-1992) ve Abhazya’daki (1992-1993) sıcak çatışmalarını; 21 Aralık 1991 ile 6 Ocak 1992 arası demokratik bir seçimle iktidar gelen Zviad Gamzahurdiya’a yapılan darbe süreçlerini ve ardından tekrar demokrasiye dönme (1993) süreçlerini kapsar. Bu sürecin sonunda Zviad Gamzahurdiya ve taraftarları tamamen yenilmiş, Güney Osetya ve Abhazya de-facto bağımsızlıklarını kazanmıştır.
Etnik çatışmalar
Başta Osetyalılar ve Abhazlar olmak üzere Gürcistan’daki tüm azınlıklar 1990’lı yılların başından itibaren daha fazla hak talep etmeye başladılar ancak Gürcü silahlı kuvvetleri buna şiddet ile cevap verdi. 5 Ocak 1991 tarihinde Gürcistan Ulusal Ordusu, Güney Osetya’nın başkenti Tskhinvali’yi işgal etti ve ardından çatışmalar şiddetlendi. Bu Zviad Gamzahurdiya iktidarının yaşadığı ilk çatışma dönemidir.
İç çatışmalar
Zviad Gamzahurdiya hükümeti ike muhalefet grupları arasındaki anlaşmazlıklar 1991 sonbaharından itibaren şiddetli çatışmalara dönüştü. 2 Eylül 1991 tarihinde Gürcistan’ın başkenti Tiblis’te muhalefetin yaptığı protesto gösterilerinin ardından birçok muhalefet lideri tutuklandı, birçok gazete kapatıldı. Gürcistan Ulusal Ordusu’nda da Zviad Gamzahurdiya taraftarları ile muhalefetten olanlar vardı. Başka bir para-militer organizasyon olan ve Jaba Ioseliani’nin başında olduğu Mkhedrion ise muhalefet tarafındaydı.
İlerleyen zamanlarda gösteriler daha da şiddetlendi, 22 Eylül 1991 tarihinde ilk ölümlerin gerçekleşmesinin ardından 24 Eylük 1991 tarihinde Tiblis’te olağanüstü hal ilan edildi. Ekim 1991’e gelindiğinde başta Giorgi Chanturia’nin başkanı olduğu Ulusal Demokrasi Partisi olmak üzere tüm muhalefet liderleri tutuklanmıştı. Bu olayların ardından liderinin Tengiz Kitovani olduğu Gürcistan Ulusal Ordusu, Tiblis’in dışına geri çekildi.[1]
Darbe
20 Aralık 1991 tarihinde Tengiz Kitovani öncülüğundeki askerler Tiblis’e geri dönerek Zviad Gamzahurdiya’ya karşı mücadeleye başladılar. Ordu, Giorgi Chanturia’yi serbest bırakmasının ardından, 22 Aralık 1991 tarihinde birçok hükümet binasını ele geçirdi ve Zviad Gamzahurdiya ve destekçilerinin yer aldığı parlamento binasına saldırmaya başladı. Aynı dönemde Tiblis’in geri kalanında kontrolü sağlayan ordu Zviad Gamzahurdiya’yı destekleme amaçlı protestoları da kanlı birşekilde bastırdı; kanlı bastırılan bu gösterilerde birçok kişi hayatını kaybetti. 6 Ocak 1992 tarihinde Gürcistan Devlet Başkanı Zviad Gamzahurdiya ve bazı hükümet üyeleri ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. İlk olarak Ermenistan’a sığınan grup, daha sonra Çeçenya’ya geçti ve burada sonraki 18 aylık sürede bir sürgün hükümetini kurdu. Devlet Başkanı’nın ülkeyi terk etmesinin ardından devam eden çatışmalarda birçok yapı büyük hasar görürken, 113 kişi de hayatını kaybetti.
"Zviadist" direnişi
Başarılı darbe girişiminin ardından Ordu Konseyi, Gürcistan’da geçici bir hükümet kurdu. Hükümetin kontrolü ilk başlarda of Jaba Ioseliani, Tengiz Sigua ve Tengiz Kitovani’nin elinde ise de Mart 1992 tarihinde Tiblis’e dönen Sovyetler Birliği’nin eski Komünist liderinlerden Eduard Şevardnadze bu görevi eline aldı. 1992 yılında gerçekleşen seçimlerden sonra da Eduard Şevardnadze resmen Parlamento Başkanı ve Devlet Başkanı ünvanlarını elde etti.
Sürgünde olan eski devlet başkanı Zviad Gamzahurdiya’yı destekleyenler, 1992 ile 1993 dönemlerinde Gürcistan’da birçok gösteriler ve darbe girişımlerinde bulundular. Ama tüm bu girişimleri başarısızlıkla sonuçlandı.
Darbenin hemen ardından özerk bir bölge olan ve Gürcistan’nın batısında yer alan Acara Özerk Cumhuriyeti’nin lideri Alslan Abashidze sınırları hem hükümet hem de muhalefet güçlerine kapatarak de-facto otonomi elde etti ve de günümüz kadar devam eden merkez hükümetle gerginlikleri de beraberinde getirdi.
Güney Osetya ve Abhazya Savaşları
Şubat 1992’de Güney Osetya’da Rusya’nın da dahil olduğu sıcak çatışmalar daha da şiddetlendi. İç savaşı, politik kaosu ve Rusya ile çatışmaları engellemek için Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze görüşmeler düzenlemesini kabul edildi. 14 Temmuz 1992 tarihinde bir ateşkes ilan edildi ve Rusya, Gürcistan ve Osetya askerlerinden oluşan bir denetim komisyonu kuruldu.[2]
1992 yazına doğru, bağımsızlık talebi olan başka bir bölge olan, Abhazya’da da sıcak çatışmalar şiddetlenmeye başladı. 14 Ağustos 1992 tarihinde Gürcistan ordusu Abhazya’yı işgal etti. Eylül 1993’de ise dünyanın farklı yerlerinden gelen gönüllülerden oluşan Abhaz kuvvetleri sürdürdükleri direniş sonrasında 17 Eylül 1993 tarihinde Abhazya’nın başkenti Sukhumi’yi geri aldılar. Gürcistan işgali sırasında ve sonrasında yaşananlar bölgenin demografik yapısını değiştirdi. İşgalci Gürcistan ordusuyla birlikte hareket eden ve Stalin döneminden beri bölgede yaşayan Gürcüler, Gürcistana geri dönmek zorunda kaldılar. Gürcistanın bu saldırısıyla her iki tarafta yaklaşık 20,000 kişi ölürken yaklaşık 260,000 kişi göç etti.
1993 İç Savaşı
Eski devlet başkanı Zviad Gamzahurdiya’yı destekleyen Vakhtang Loti Kobalia’ya ait milita kuvvetlerini Abhazya ‘da 1992’de gerçekleşen savaşta ve sonrasındaki rolü oldukça tartışmalıdır. Vakhtang Loti Kobalia’ya ait askeri güçler Abazya’daki savaş sırasında Gürcistan ordusunu desteklediler. Bu durum Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze tarafından ulusal uzlaşma yönünde olumlu bir gelişme olarak nitelendirildi. Ancak Sukhumi’nin Abhazların eline geçmesinin sonucunda bu durum değişmeye başladı.
9 ve 10 Temmuz 1992 tarihlerinde darbe sonucu Tiblis’ten uzaklaştırılan eski Yüksek Konsey, Gürcistan’ın Zugdidi kentinde toplandı ve yasal Gürcü hükümetin bu şehirden devam edeceğini duyurdu. Temmuz ile Ağustos 1992 tarihlerinde Loti Kobalia’ya ait askeri güçler Samegrelo bölgesinin çoğunluğunda kontrolü eline geçirdi.
Eylül 1993’de eski devlet başkanı Zviad Gamzahurdiya Gürcistan’a geri döndü ve batı bölgesinde yer alan Zugdidi şehirinde oragnize olmayan bir gösteri düzenledi. Samegrelo bölgesindeki Gürcü askerlerini silahsızlandıran Zviad Gamzahurdiya bu bölgede kontrolü eline geçirdi. Gürcistan Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze bu durum üzerine, ülkenin Bağımsız Devletler Topluluğu’na katılmasına karar verdi ve Rusya’dan askeri yardım talebinde bulundu. Ocak 1993’de Rus askeri güçleri Gürcistan’a gelmeye başladı. 20 Ekim 1993 tarihinde yaklaşık 2,000 Rus gücü Gürcü demiryollarını korumak için çeşitli bölgelere yerleştirilmişti bile.
22 Ekim 1993 tarihinde Gürcü hükümeti kuvvetleri Zviad Gamzahurdiya’yı destekleyen Loti Kobalia’nın başında olduğu güçlere karşı, Rusya’nın yardımıyla atağa geçti. İlerleyen zamanda başarı kaydeden Gürcü hükümeti ve Rus güçleri Kasım 1993’de neredeyse bütün Samegrelo bölgesinde kontrolü eline geçirdi. 6 Kasım 1993 tarihinde Zviad Gamzahurdiya ve korumaları Zugdidi şehirini terketti. Daha sonra yapılan açıklamada eski devlet başkanının Gürcistan’ın batısındaki Samegrelo bölgesinde yer alan bir kasaba olan Jikhashkari’da 31 Aralık 1993 tarihinde başına kurşun sıkarak intihar ettiği belirtildi. Ancak bu ölüm hakkındaki ortaya atılan iddialar ve kuşkular giderilmedi. Bu durum neticesinde isyan son buldu ve birçok Zviad Gamzahurdiya yanlısı tutuklandı.
Gürcistan İç Savaşı’nın sonuçları
Üç yıl süren iç savaş Gürcistan’a hem politik, hem finansal, hem de sosyal olarak oldukça ağır ve olumsuz etkileri oldu. 1995’de durum biraz daha düzeldiyse de radikal “Zviadistlerin” terorist ve sabotaj eylemleri zaman zaman gerginliğin yükselmesine neden oldu.
26 Ocak 2004 tarihinde yapılan seçimle iktidara gelen yeni Devlet Başkanı Mikhail Saakashvili’nın bu durumu düzeltmek ve toplumsal uzlaşmayı sağlamak için yaptığı ilk çalışmalardan birisi Zviad Gamzahurdiya dönemi ile yüzleşmek ve bu dönem sonrasında tutuklananların serbest bırakılması oldu. Gürcistan ile ona bağlı Abhazya ve Güney Osetya arasındaki gerginlik 2008 Güney Osetya Savaşı’na neden oldu.