Güney Osetya
| Güney Osetya Cumhuriyeti |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Marşı: Güney Osetya Ulusal Marşı | ||||||
 |
||||||
.png) |
||||||
| Başkent | Tskhinvali 42°1′K 43°58′D / 42.017°K 43.967°D | |||||
| Resmî diller | Osetçe, Gürcüce | |||||
| Hükûmet | Cumhuriyet | |||||
| • | Leonid Tibilov | |||||
| Kuruluşu | ||||||
| • | İlan | 28 Kasım 1991 | ||||
| • | Tanınma | 26 Ağustos 2008 | ||||
| Yüzölçümü | ||||||
| • | Toplam | 3.900 km2 1.506 mil2 |
||||
| • | Su (%) | önemsiz | ||||
| Nüfus | ||||||
| • | 2000 tahmini | 70,000 | ||||
| • | Yoğunluk | 18/km2 46,6/mil2 |
||||
| Para birimi | Rus rublesi (RUB) | |||||
| Zaman dilimi | (UTC+3) | |||||
| Trafik akışı | sağ | |||||
Güney Osetya (Osetçe: Хуссар Ирыстон, Hussar İrıston; Gürcüce: სამხრეთ ოსეთი, Samhreti Oseti; Rusça: Южная Осетия, Yujnaya Osetiya), Kafkasların güneyinde ihtilaflı bölge ve kısmen tanınmış devlet. Sovyetler Birliği'ne bağlı Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bünyesinde kurulmuş Güney Osetya Otonom Oblastı topraklarında yer alır.
Güney Osetyalılar, 1990 yılında Gürcistan'dan bağımsızlık ilan ederek bölgeye Güney Osetya Cumhuriyeti adını verdiler. Gürcistan Hükümetinin cevabı, Güney Osetya'nın özerkliğini kaldırarak, bölgeyi güçle geri almaya çalışmak oldu. Bu durum, 1991-1992 Güney Osetya Savaşı'na yol açtı. Gürcistan, 2004 ve 2008 yıllarında iki defa daha güç kullanarak bölgeyi ele geçirmeye çalıştı. Son çatışmaların yaşandığı 2008 Güney Osetya Savaşı sonunda Oset ve Rus güçleri, bölge üzerinde tam kontrolü ele geçirerek bölgenin de facto bağımsızlığını sağladılar.
2008 Güney Osetya Savaşı sonrasında Rusya, Venezuela, Nikaragua, Nauru ve Tuvalu, Güney Osetya'yı bağımsız bir devlet olarak tanıdılar.
Gürcistan, Güney Osetya'yı bir politik kavram olarak tanımıyor, ve topraklarının çoğunu Rusya tarafından işgale uğramış, Gürcistan egemenliğindeki Şida Kartli bölgesi olarak kabul ediyor.
Tarih
Orta Çağ ve Rusya İmparatorluğu
Osetlerin bir Sarmat kabilesi olan Alanların devamı olduğu düşünülür. Alanların bir kısmı, 13. yüzyıldaki Moğol istilaları sırasında Kafkas Dağlarının güneyine geçerek bugünkü Güney Osetya'ya yerleştiler. 15. yüzyıldan, 19. yüzyıldaki Rus işgaline gelene kadar, Güney Osetya topraklarının önemli bir kısmı Gürcü Machabeli prenslerinin mülkü sayılıyordu. Rus Çarlığı'nın işgaliyle 1801 yılında Güney Osetya Rus Çarlığı'na katılmış oldu. Ekim Devrimi'ni izleyen yıllarda, Gürcü Menşevik yönetiminin, Rus Bolşeviklerle işbirliği yapmakla suçladığı Osetler, bağımsız bir bölge kurma isteğiyle pek çok isyan çıkardılar. 1920'de Gürcü ordu güçlerinin isyanları bastırmak amacıyla Tskhinvali'ye girmesi, kanlı olaylara yol açtı. Oset tarafının iddialarına göre, 5 bin kişi öldürüldü, 13 binden fazla kişi açlık ve salgın hastalık sonucu hayatını kaybetti.
1921'de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgaliyle Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu, ve Nisan 1921'de Güney Osetya Otonom Oblastı kurularak, bu cumhuriyete bağlandı.[1]
Gürcü-Oset çatışması
1989 yılına gelindiğinde iki taraf arasında da milliyetçiliğin yükselmesiyle ilişkilerde gerilim başladı. 1918-1920 yıllarındaki olaylar dışında iki toplum birbiriyle barış içinde yaşamıştı. İki etnik grup arasında yüksek düzeyde etkileşim ve karşılıklı evlenmeler vardı.
1988 yılında Oset Halk Cephesi; Ademon Nykhas kuruldu. 1989'da Güney Osetya Konseyi, Gürcistan Yüksek Konseyi'nden "Özerk Bölge" olan statüsünün "Özerk Cumhuriyet" seviyesine yükseltilmesini istedi. Aynı yıl, Gürcistan Yüksek Konseyi, Gürcüce'yi, ülke çapında temel dil olarak ilan etti.
1990 yılında Gürcistan Yüksek Konseyi, bölgesel partileri yasaklayan bir yasayı kabul etti. Bu, Osetler tarafından Ademon Nykhas'a karşı bir hamle olarak yorumlandı ve Güney Osetya'yı Sovyetler Birliği'ne bağlı "Güney Osetya Demokratik Cumhuriyeti" olarak ilan etmelerine neden oldu. Osetler, Gürcistan parlamento seçimlerini boykot ettiler ve kendi seçimlerini düzenlediler. Zviad Gamsakhurdia yönetimindeki Gürcistan hükümeti, seçimlerin kanunsuz olduğunu ve Aralık 1990'da Güney Osetya'nın özerkliğini tamamen kaldırdığını ilan etti.
1990 yılının sonunda savaş patlak verdi. Pek çok Güney Osetya kasabası ve başkent Tskhinvali harap olurken, binden fazla kişi hayatını kaybetti. 100 bin Oset, Güney Osetya ve Gürcistan içindeki evlerini terk ederek Kuzey Osetya'ya sığındı. 20 binden fazla Gürcü de, Güney Osetya'dan kaçarak Gürcistan'a yerleşti. Rusya müdahale ederek çatışmaları durdurdu ve 24 Haziran 1992'de, ülkenin, Osetlerin hakim olduğu bölgelerinde de facto bir yönetim kurdukları bir ateşkes antlaşması imzalandı. Güney Osetya Cumhuriyeti hiçbir ülke tarafından tanınmadı ve bölge, de jure olarak Gürcistan'a bağlı kabul edildi. Zaman zaman sınır çatışmalarına varan karşılıklı gerilimin yaşandığı bu statüko yılları, Gürcistan'ın 2008'de bölgeyi tekrar ele geçirmek isteğiyle kalkıştığı 2008'deki harekata kadar sürdü.
2008 Güney Osetya Savaşı
8 Ağustos 2008 tarihinde, Gürcü kuvvetleri, bağımsızlığını ilan eden Güney Osetya topraklarına operasyon düzenlediler. Gece saatlerinden başlayarak devam eden topçu ateşi, şehrin ağır hasarına ve sivil ölümlerine yol açtı. Oset kaynaklara göre 2 bin, Rus kaynaklara göre 1600 kişi hayatını yitirdi. Gürcü birlikleri başkent Şinvali'nin çevresindeki 8 yerleşim birimini kontrol altına aldılar, iki Rus uçağı düşürdüklerini ve üç Rus askerini yaraladıklarını iddia ettiler. Rus kaynaklar ise, Barış Gücü bünyesinde görev yapan 12 askerin öldüğünü, 150'sinin yaralandığını öne sürdü. Rusya, 150 kadar tank ve zırhlı aracın bulunduğu güçlü bir birlikle Güney Osetya'ya girdi ve Gürcü ordusuyla savaşmaya başladı, bunun üzerine Gürcistan'da seferberlik ilan edildi.[2][3]
Rus ordusu ve Oset milisler, Güney Osetya'da kontrolü ele geçirdi. 9 Ağustos'ta Gürcistan devlet başkanı Mihail Saakaşvili'nin yaptığı Güney Osetya'dan çekilme açıklaması üzerine Gürcistan ordusu çekilmeye başladığını bildirdi, ama bu çekilme Rusya tarafından yalanlanıp, Gürcistan'ın ateşkes önerisi reddedildi.[4][5]
Rus tankları Güney Osetya sınırını geçip, güneydeki Gürcistan kenti Gori'ye girdi. Gürcü ordusunun geri çekilmesiyle Rus güçleri ve başkent Tiflis'le arasında yalnız birkaç saatlik mesafe kaldı. Gürcistan'ın ve dünya kamuoyunun endişesine rağmen Rus ordusu Tiflis'e ilerlemedi.[6]
13 Ağustos'ta, AB Dönem Başkanı ve Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy'nin arabuluculuğuyla bir ateşkes antlaşması kaleme alındı.[7][8] Bu antlaşmaya göre:
- Tüm taraflar şiddeti bırakacaktır.
- Askeri eylemler duracaktır.
- İnsani yardıma sorunsuz erişim sağlanacaktır.
- Gürcü güçleri, kalıcı konumlarına dönecektir.
- Rus güçleri çatışma çıkmadan önceki konumlarına dönecek ve Rusya, Güney Osetya sınırları içinde ilave güvenlik tedbirleri alacaktır.
Siyasal statü
Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi, NATO ve BM üyesi pek çok ülke, Güney Osetya'nın bağımsızlığını tanımamaktadır. Pek çok ülke tarafından geçerli sayılmayan 1992'deki ilk bağımsızlık referandumundan sonra, de facto Güney Osetya Cumhuriyeti'nin ayrılıkçı hükümeti tarafından, 12 Kasım 2006'da ikinci bir referandum düzenlendi. Tskhinvali seçim otoritelerine göre halkın %95'inin katıldığı bu referandumda, seçmenlerin %99'u bağımsızlıktan yana oy kullandı. Referandum; Almanya, Avusturya, Polonya ve İsveç gibi ülkelerden gelen 34 uluslararası gözlemci tarafından 78 seçim sandığında takip edildi. Bununla beraber, sonuçlar; uluslararası kuruluşlar, BM ve Rusya Federasyonu tarafından, etnik Gürcü nüfusun referanduma katılmaması, Gürcistan Hükümeti tarafından tanınmadığı müddetçe yasal kabul edilemeyeceği gerekçeleriyle geçerli sayılmadı. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, AB ve NATO seçimleri kınadı.
Eduard Kokoity'nın Güney Osetya Cumhurbaşkanı olarak belirlendiği seçimler ve referanduma paralel olarak; Gürcistan yanlısı Güney Osetya Selamet Birliği adlı parti de, Güney Osetya'nın Gürcistan kontrolündeki bölgelerinde kendi seçim organizasyonunu düzenledi. Bölgenin Gürcü nüfusu ve bir kısım Osetler, Dimitri Sanakoyev'e destek vererek, onu alternatif Güney Osetya Cumhurbaşkanı olarak seçtiler.
Gürcistan, Nisan 2007'de, daha önce ayrılıkçı harekette yer almış Osetleri görevlendirdiği Güney Osetya Geçici Yönetimi'ni oluşturdu. Dimitri Sanakoyev, merkezi Kurta olan bu yönetimin başına getirildi.
13 Haziran 2007'de Güney Osetya'nın özerk statüsünü Gürcistan bünyesinde geliştirmek amacıyla, Gürcistan Başbakanı Zurab Noghaideli'nin başkanlığında bir konsey kuruldu. Bölgenin statüsünün, Oset toplumu içindeki tüm güçler ve toplulukların da katılımıyla, ayrıntılı bir şekilde müzakere etmek gerektiği açıklandı.
2008 Güney Osetya Savaşı'nı takiben Rusya, Güney Osetya'nın bağımsızlığını tanıdı. Bu tek taraflı tanıma, NATO ve AGİT gibi kuruluşların olduğu Batı Bloğu tarafından kınanarak, "Gürcistan'ın toprak bütünlüğüne saldırı" olarak yorumlandı. Birkaç gün sonra, Nikaragua, Güney Osetya'nın bağımsızlığını tanıyan ikinci ülke oldu. Eylül 2009'da Venezuela, Güney Osetya'yı tanıdığını ilan eden, üçüncü BM üyesiydi.
Ağustos 2008'de Güney Osetya Parlamentosu Başkan Yardımcısı Tarzan Kokoity, Cumhuriyetin yakın zamanda Rusya Federasyonu'na katılacağını, böylece Kuzey ve Güney Osetya'nın, birleşmiş bir Rusya devletinde beraber yaşayabileceğini açıkladı. Bununla beraber, dönemin cumhurbaşkanı olan Eduard Kokoity, daha sonra, Rusya'ya katılarak bağımsızlıktan vazgeçmeyeceklerini belirtti: "Birçok hayatlar pahasına kazanılmış bağımsızlığımıza hayır demeyeceğiz. Güney Osetya'nın Rusya'ya bağlanma planı yoktur."
Kasım 2009'da, Gürcistan'ın Ukrayna Temsilciliğinin yeni binası için düzenlenen açılış töreni sırasında; Gürcistan Devlet Başkanı Mihail Saakaşvili, Güney Osetya ve Abhazya sakinlerinin de bu tesisleri kullanabileceklerini açıkladı: "Sizi temin ederim dostlarım, burası sizin de evinizdir; ve burada her zaman yardım ve anlayış bulabileceksiniz."
Demografi
Savaşlardan önce, nüfusun kabaca üçte iksi Oset, %25-30'u ise, Gürcü'ydü. Ülkenin doğu çeyreğini oluşturan Leningor bölgesi Gürcü ağırlıklıyken, batı ve merkez bölgeler Oset ağırlıklıydı. Dağlık bölge olan kuzeyde, yerleşim yoğunluğu düşüktür.
Nüfusa dair bugünkü bilgiler kesin olmamakla birlikte, 2007 yılında Güney Osetya'da, 47.000 Oset, 17.500 Gürcü olduğu tahmin ediliyor.
| Etnik Grup | 1926 sayımı | 1939 sayımı | 1959 sayımı | 1970 sayımı | 1979 sayımı | 1989 sayımı | 2007 tahmini |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osetler | 60.351 (%69,1) | 72.266 (%68,1) | 63.698 (%65,8) | 66.073 (%66,5) | 65.077 (%66,4) | 65.200 (%65,9) | 47.000 (%67,1) |
| Gürcüler | 23.538 (%26,9) | 27.525 (%25,9) | 26.584 (%27,5) | 28.125 (%28,3) | 28.187 (%28,8) | 28.700 (%29) | 17.500 (%25) |
| Ruslar | 157 (%0,2) | 2.111 (%2) | 2.380 (%2,5) | 1.574 (%1,6) | 2.046 (%2,1) | 2.128 (%2,1) | 2.100 (%3) |
| Ermeniler | 1.374 (%1,6) | 1.537 (%1,4) | 1.555 (%1,6) | 1.254 (%1,3) | 953 (%1) | 871 (%0,9) | 900 (%1,3) |
| Yahudiler | 1.739 (%2) | 1.979 (%1,9) | 1.723 (%1,8) | 1.485 (%1,5) | 654 (%0,7) | 648 (%0,7) | 650 (%0,9) |
| Diğer | 216 (%0,2) | 700 (%0,7) | 867 (%0,9) | 910 (%0,9) | 1.071 (%1,1) | 1.453 (%1,5) | 1.850 (%2,6) |
| Toplam | 87.375 | 106.118 | 96.807 | 99.421 | 97.988 | 99.000 | 70.000 |
Ayrıca bakınız
- Osetya
- Abhazya
- Kosova'nın bağımsızlık bildirisine uluslararası tepkiler
- Tanınmayan devletler listesi
- Self determinasyon
Kaynakça
- ↑ G. Osetya kısa tarihçe Kafkas Vakfı
- ↑ Gürcistan'dan Osetya'ya büyük operasyon
- ↑ Gürcistan seferberlik ilan etti
- ↑ Gürcüler hala Güney Osetya'da Habertürk
- ↑ Gürcistanın çekilmesi İnternethaber
- ↑ Tanklar Tiflis Yolunda
- ↑ Ateşkes için mutabakat sağlandı Ajans Kafkas
- ↑ Kafkasya'da Ateşkes haberturk.com
Dış bağlantılar
.svg.png)
| ||||||
| ||||||||||
| ||||||