Nepal

Nepal Federal Demokratik Cumhuriyeti
नेपाल अधिराज्य
Nēpāl Adhirājya
Nepal
Bayrak Arma
Slogan: जननी जन्मभूमिष्च स्वर्गादपि गरीयसी
(Sanskritçe: Anavatan cennetten bile daha kutsaldır.)
Başkent
ve 		Katmandu
27°42′K 85°19′D / 27.7°K 85.317°D / 27.7; 85.317
Resmî diller Nepali
Hükûmet Cumhuriyet
 •  Cumhurbaşkanı Bidhya Devi Bhandari
 •  Başbakan Pushpa Kamal Dahal
 •  Su (%) 2.8
Nüfus
 •  2011 sayımı 26.494.504
GSYH (SAGP) 2005 tahmini
 •  Toplam 42,17 milyar $ (81)
 •  Kişi başına 1.675 $ (152)
İGE (2014)0.540
düşük · 145
Para birimi Nepal rupisi (NPR)
Zaman dilimi NPT (UTC+5:45)
 •  Yaz (SU) belirtilmemiş (UTC+5:45)
Telefon kodu 977
Internet TLD .np

Nepal (Nepalce: नेपाल) ya da resmî adıyla Nepal Federal Demokratik Cumhuriyeti, Güney Asya'da Çin Halk Cumhuriyeti ile Hindistan arasında yer alan bağımsız bir ülkedir. Ülkenin sınırları içinde dünyanın en yüksek noktası olan Everest tepesi (8848 metre) yer alır. Başkenti Katmandu'dur.

Genel bilgiler

Nepal, coğrafi konum olarak Güney Asya'da yer alır. Kuzeyde Çin Halk Cumhuriyeti ve güneyde de Hindistan’ın arasında kalan 147.181 kilometre kare alana sahip bir kara ülkesidir. Kuzeyinde Himalayalar ve güneyinde de ormanlık Terrai bölgesi ile çevrelenmiştir. Yaklaşık olarak 29 milyon nüfusa sahip olan Nepal’de, halkın büyük bölümü tarımla uğraşmaktadır. Nepal halkını Hindistan'dan gelen Racputana asıllı Gurkallarla Güney Hindistan'dan gelen Bhutialar ve Nevarlar oluşturur. Ülke halkının %80'i Hindu'dur. Nepal kendisini dünyanın tek Hindu krallığı olarak tanıtmaktadır. Nepal’de çok sayıda etnik grup bulunmakta ve çok sayıda dil konuşulmaktadır. Devletin resmi dili Nepali'dir. Yönetim biçimi cumhuriyettir. Başkenti Katmandu olup en gelişmiş ve büyük şehridir. Kişi başına düşen ulusal geliri 240 dolar olan Nepal, dünyanın en yoksul ülkeleri arasında gösterilmektedir. 1990’lı yıllardan başlayarak ekonomisinde bir takım olumlu gelişmeler yaşanmaya başlamış olmasına rağmen henüz yoksulluğun giderilmesine yönelik yeterli bir gelişme sağlanamamıştır.

Tarihçe

Patan'daki Hindu tapınakları ilk krallıkların da merkezi olmuştur

Yapılan araştırmalara göre, Nepal’in bilinen ilk tarihi, M.S. 4. yüzyılda, küçük Hint prensliklerinin kurulmasıyla başlamıştır. Nepal topraklarında yer alan bu küçük prenslikler 18. yüzyılın ortalarına kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir.

1769 yılında ilk kez bu prensliklerden biri olan Gurkalar, Nepal topraklarını denetim altına almışlardır. İlk Gurka kralı Pritvi Narayan, Katmandu bölgesini ele geçirdikten sonra Nepal’de Gurkaların altın dönemi yaşanmıştır. Narayan’dan sonra yerine geçen çocukları, Nepal topraklarını, batıda Sutley Nehri'ne, güneyde Ganj Ovası'na ve kuzeyde Tibet’e kadar genişletmişlerdir.

1814 - 1816 yılları arasında İngilizlerle yapılan savaşlar, Gurkaların mağlubiyetiyle sonuçlanmış ve bundan sonra 1846’ya kadar ülke, soylu ailelerin mücadele alanı durumuna gelmiştir. Bu tarihte Rana ailesi, diğerlerine karşı üstünlük kurmuştur. Nepal, 1951 yılına kadar bu ailenin denetiminde kalmıştır. Aynı yıl Şah ailesinin üyesi olan Kral Tribhubana, ülke yönetimini ele geçirmiş ve ülke, kabineli hükümet düzenine geçmiştir. Sonra da meşrutiyet yönetimi duyurulmuştur. Ölümünden sonra yerine geçen oğlu Mahendra, ülkede büyük değişiklikler yapmış ve onun yönetimindeki 1962 yılında yeni anayasa yürürlüğe girmiştir.

1972'de Mahendra’nın ölümüyle yerine oğlu Birendra kral olmuştur. Kral Birendra, partisiz bir anayasal yönetim düzeyi olan Panchayat düzenini yürürlüğe koymuştur. Bu yönetim biçimine karşı 1979'da çıkan halk hareketler ve öğrenci ayaklanmalarından sonra Birendra, 1980'de yönetim biçimini halk oylamasına götürmüştür. Bu halk oylaması sonucu Birendra'nın Panchayat yönetim biçimi ayakta kalmıştır. 10 yıl sonra, 1990'da Birendra iktidar tekelini gevşeterek meclis düzenine geçilmessini kabul etmiştir. Böylece Nepal, çok partili yaşama geçmiştir. Bu düzene geçildikten sonra Mayıs 1991'deki seçimlerde Nepal Kongre Partisi 205 sandalyeden 110'unu kazanarak iktidara gelmiştir.

Şubat 1996'da Maocu partilerden biri, yeni bir "Demokratik Halk Cumurhiyeti" kurmak için Maocu devrim stratejisi olan gerilla savaşını başlatmış ve Nepal İç Savaşı'nı ateşlemiştir. Prachanda olarak bilinen Pushpa Kamal Dahal isimli ayaklanma önderi Ropla, Rukum, Jajarkot, Gorkha ve Sindhuli bölgelerinde kalkışmayı başlatmış; Maocular birçok bölgede geçici halk hükümeti kurmuştur.

Haziran 2001’de Prens Dipendra, kraliyet ailesinden, içlerinde Kral Birendra ve Kraliçe Aishwarya’nın da olduğu 11 kişiyi, daha sonra da kendini öldürtmüştür. Kralın ölümüyle Birendra’nın kardeşi Gyanendra'nın sultanlığı ele geçirdiği sırada Maocu ayaklanma kızışmıştır. Bundan dolayı kral, Ekim 2002’de geçici olarak hükümeti düşürmüş ve ülkeyi denetim altına almıştır.

Düzen tutturamayan hükümetler ve Maocuların Katmandu’yu kuşatması yüzünden, krallığa yönelik destek azalmıştır. 1 Şubat 2005’te Gyanendra, hükümeti düşürmüş, tüm güçleri elinde toplamış ve olağanüstü durum duyurmuştur. Siyasetçilere ev hapsi cezası verilmiş, telefon ve internet bağlantıları kesilmiş ve basın özgürlüğü ortadan kaldırılmıştır. Kral, yeni yönetim biçiminin ayaklanmacıların bastırılması amacında olduğunu ileri sürmüştür.

Şubat 2006’da yerel seçimler yapılmış fakat büyük partiler seçime katılmamışlardır. Nisan 2006’da grevler ve sokak gösterileri kralın meclisi yeniden kurmasına yönelik başkent Katmandu'da baş göstermiş ve kral bunun üzerine yönetimi siyasi partilere geri vermeye söz vermiştir. 28 Nisan’da meclis yeniden toplanmış ve başbakan atanmıştır. 10 Haziran 2006’da meclis, kralın yetkilerini sınırlayarak yasaları onama yetkisini elinden almıştır. Bu sıralarda Maocularla hükümet arasında barış görüşmeleri de başlamış ve 12 Haziran’da Nepal’in oldukça sert olan terörle mücadele yasası kaldırılarak, birçok Maocu gerillanın serbest bırakılması sağlanmıştır. 18 Haziran’da Maocu hareketin lideri Prachanda Katmandu'da hükümetle görüşerek yakın zamanda kurulacak olan geçici hükümette kendilerine yer verilmesi yönünde söz almıştır. Kasım 2006’daki antlaşmayla 1996’dan beri süregelen ve 13.000 insanın ölümüne neden olan iç savaşın bittiği açıklanmış ve sonrasında Ocak 2007’de yeni meclis kurulmuştur. Bu seçimte Maocular sandalyelerin 4’te 1’ini alarak mecliste temsil hakkı kazanmışlardır. Bundan sonra hükümet, krallığın yetkilerini sınırlamak yoluyla demokratikleşme sürecini başlatmış fakat Eylül ayında Maocular, hükümetin krallığa karşı demokratikleşme sürecinde elini ağırdan aldığı gerekçesiyle hükümetten çekildiklerini açıklamışlardır.

Uzun tartışmaların ardından Nepal'de geçici anayasa üzerinden bir anlaşma sağlanmış ve 10 Nisan 2008'de Anayasa Meclisi seçimleri tamamlanmıştır. Anayasa Meclisi seçimlerinde ezici biçimde üstün gelen Maocular, Nepal Kongre Partisi ve NKP(BML) ile Anayasa Meclisini oluşturmuştur. 28 Mayıs 2008'de düzenlenen ilk Anayasa Meclisi toplantısında daha önce geçici anayasada kararlaştırıldığı üzere monarşi yıkılmış ve Federal Demokratik Nepal Cumhuriyeti kurulmuştur.

Ekonomi

Namçe Pazarı

Nüfusunun üçte biri yoksulluk sınırının altında yaşayan Nepal, dünyanın en az gelişmiş ve en yoksul ülkeleri arasında gösterilmektedir. Ekonominin ana dayanak noktası tarımdır. Halkın %76’sı tarımla uğraşmaktadır. %18'i hizmet alanında ve %6’sı da sanayi alanında çalışmaktadır. Endüstriyel üretimi tarımsal ürünlere yöneliktir. Bu ürünler süt, şeker kamışı ve tütündür. Maocularla olan çatışmalar nedeniyle oluşan güvenlik kaygıları turizmi olumsuz etkilemiştir. Yine de Nepal özellikle hidroelektirik potansiyeli ve turizm konusunda dış yatırımcıların ilgisini çekmektedir. Bunların dışındaki alanlarda ise ekonominin düşük düzeyi, teknolojik olanaksızlıklar, bir kara ülkesi olması, sivil çekişmeler ve doğal afetlerin yaşanma olasılığının çokluğu gibi nedenlerle yatırım beklenmemektedir.

Hükümet ve politika

Dış politika

Birleşmiş Milletler'de görev yapan bir Nepalli asker

Bir kara ülkesi olan Nepal, iki büyük komşusu, Hindistan ve Çin Halk Cumhuriyeti arasında sıkışmış konumdadır. Kuzeyde Himalayalar aşılamaz doğal bir sınır meydana getirmiştir ve ötesinde Çin Halk Cumhuriyeti bulunmaktadır. Güney, doğu ve batıda ise Hindistan tarafından sarılmıştır. Denize çıkış noktası bulunmayan Nepal, uluslararası ticaret ve geçiş olanakları bakımından Hindistan’a bağımlıdır.

İngiliz otoritesi (1858-1947) sırasında Nepal, jeo-stratejik izolasyona uğramıştır ve bu geleneksel izolasyonizm kısmen dış müdahale ve baskılardan özgür kalmak için üretilmiştir. Fakat 19.yy’ın ortalarında İngiltere, Hindistan’da karşı konulamaz bir güç haline geldiğinde ve Çin'de ise Qing Hanedanlığı (1644-1911) düşüşe geçtikten sonra Nepal, mümkün olan en iyi şartlarda İngiltere ile anlaşmıştır. İç meselelerde otonomisini teslim etmeksizin, Nepal dış müdahalelere ve saldırılara karşı İngiltere’den koruma garantisi almıştır.

1950’lerde, Nepal kademeli olarak açılmaya ve tarafsızlık ve bağlantısızlık politikaları yürütmeye başlamıştır. 1973’te Cezayir’de Bağlantısızlık Hareketi zirvesinde Kral Birendra şu ifadelerde bulunmuştur: “Nepal, dünyanın en kalabalık iki ülkesinin arasında bulunmaktadır, bu bakımdan bir barış bölgesi (zone of peace) ilan edilmiş olmalıdır.” Daha sonra Birendra 1975’teki taç giyme töreni konuşmasında, diğer ülkelere teklifini kabul etmeleri konusunda resmen seslenmiş ve o zamandan sonra Nepal’in bir barış bölgesi olma görüşü Katmandu’nun dış politikasının ana teması haline gelmiştir.

1990’ların başlarında, Nepal 100 civarında ülke ile diplomatik ilişkiler kurmuş ve Birleşmiş Milletler’in aktif bir üyesi olup BM’nin uzmanlık kuruluşlarına iştirak etmiştir. Nepal ayrıca Güney Asya Bölgesel İşbirliği Örgütü’nün (SAARC) kurucu üyesi olmuş ve başarılı bir şekilde çok sayıda tek taraflı ya da çok taraflı ekonomik, kültürel ve teknik yardım programlarını görüşmüştür. Çin Halk Cumhuriyeti ve Hindistan’a olan coğrafi yakınlığı ve tarihsel bağları nedeniyle, Nepal’in dış politikası bu iki ülkeyle barış içerisinde ve bu ülkelere yakın olmak olmuştur. Bu politika Nepal'in bağımsızlığı ve ulusal güvenliğinin güvencesi sağlanmıştır.

Nepal bayrağı

Nepal Bayrağı

Nepal bayrağı dünyada dikdörtgen olmayan birkaç sayılı bayraktan birisidir. Kırmızı bir renge sahip olan bayrağın kenarları mavidir. Kırmızı, savaştaki zaferlerini; mavi ise barışı simgeler. Nepal bayrağında hem Güneş, hem de Ay vardır. Güneş sarayı, ay ise 1951 yılına kadar ülkeyi yöneten Rana ailesini temsil eder.

Coğrafya

Everest

Dünyanın en yüksek dağı olan Everest, Çin Halk Cumhuriyeti ile birlikte Nepal sınırları içerisinde bulunmaktadır.

Kaynakça

  1. ↑ "Nepal İsyancılarla Anlaşıp Monarşiye Son Verdi". New York Times. 24 Aralık 2007. http://www.nytimes.com/2007/12/24/world/asia/24nepal.html?ref=world.

Dış bağlantılar

( (ASIA )), ( (Nepal - stub ) ) (( Country- stub ))

Asya ülkeleri
Egemen devletler
Sınırlı tanınmış
olan devletler
Bağımlı ve
özel yönetim bölgeleri
Avustralya
Birleşik Krallık
Çin Halk Cumhuriyeti
Trafik Akışının Sol Olduğu Ülkeler
Avrupa
Amerika
Asya
Afrika
Okyanusya
Bağımlı ülkeler italik yazılmıştır. 1Tamamı Asya'da olmasına rağmen kültürel özellikleri Avrupa'ya benzediğinden Avrupa Birliği'ne üyedir. 2Avrupa Birliği'ne üye. 3Sınırlı tanınmış olan devlet.
This article is issued from Vikipedi - version of the 11/14/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.