Gılgamış

Bereketli Hilal
mit dizisi
Mezopotamya mitolojisi
Levanten
Arap mitolojisi
Yezidi
Mezopotamya
Enlil - 7 Tanrı
Büyük tanrılar - Annuna
Babil mitolojisi
İblis & Canavarlar
Yarıtanrı & Kahramanlar
ekle
Gılgamış(?)

Gılgamış (Asurca: ܓܲܠܓܵܡܸܫ Gilgameş) Mezopotamya'da yaşayıp hüküm sürdüğüne inanılan efsanevi Uruk kralının adı olup, Eski Çağ Mezopotamya edebiyatının en iyi bilinen eserlerinden Gılgamış Destanı'nın baş kahramanıdır. Destanın daha eski olan Sümerce metinlerinde adı Çélgameş olarak geçer.[1] Üçüncü Ur Hanedanı (yaklaşık MÖ 2100-2000) zamanına ait Sümerce metinlerde Gılgamış birbirinden ayrı birkaç hikayenin kahramanı olarak görülürken Eski Babil dönemi (yaklaşık MÖ 1900-1600) ve sonrasında bu metinler bir araya getirilerek günümüzde daha yaygın olarak bilinen Gılgamış Destanı oluşturulmuştur. Bu destanda Gılgamış’ın anne ve babası tanrıça Ninsun ve bir diğer efsanevi Uruk kralı Lugalbanda’dır. Dolayısıyla Gılgamış yarı tanrıdır ve insanüstü bir güce sahiptir. Güçlü Gılgamış Uruk kenti erkeklerinin de kendisi gibi soluksuz çalışmasını isteyince, kentin kadınları, erkekleri kendilerine vakit ayırabilsin diye tanrıça Aruru'ya ve diğer tanrılara yakarır ve onlar da Gılgamış’a rakip olacak ve onu oyalayacak vahşi ve güçlü Enkidu'yu yaratırlar. Gılgamış Enkidu ile arkadaş olur ve birlikte maceralara atılır, ancak Enkidu bir gün ölür. Enkidu'nun ölümü Gılgamış'ı tam anlamıyla yıkmıştır ve kendinin de yarı insan olması nedeniyle bir gün öleceğini düşünerek ölümsüzlüğü aramaya koyulur. Onu asıl meşhur eden de bu ölümsüzlük arayışıdır ki, Gılgamış denizin dibinden ölümsüzlük otunu çıkarmasının ardından gelen türlü maceralardan sonra gerçek ölümsüzlüğün, adının gelecek kuşaklar tarafından anılması olduğunu anlayacaktır.

Me-Turan’da (Tell Haddad höyüğü) bulunan Sümerce bir tablet Gılgamış’ın ölümünü anlatır. Tanrılar tarafından ölümsüzlük isteği reddedilen Gılgamış öldüğünde, Uruk halkı geçici olarak Fırat nehrinin yatağını değiştirip, ölen krallarını nehir yatağına inşa edilen bir mezara gömerler.[2] 2003 yılında bir arkeloji kazısında bulunan yapının bu mezar olabileceği iddia edilmiştir.[3]

Gılgamış’ın tarihi bir karakter olup olmadığı halen tartışma konusudur. Gılgamış ismi Sümer Kral Listesi’nde tufan sonrası dönemde Uruk şehrinin beşinci kralı olarak görülür ve 126 yıl hüküm sürdüğü yazılıdır. Ayrıca Gılgamış öncesindeki kralların hüküm süreleri de binlerce yıl gibi fantastik rakamlardır. Uzmanlar arasındaki genel kanı Sümer Kral Listesi’nin Üçüncü Ur Hanedanı zamanında (yaklaşık M.Ö. 2100-2000) yazıldığıdır ve henüz bundan önceki dönemlere ait dökümanlarda Gılgamış ismine rastlanmamıştır.[4]

Etimoloji

Gılgamış ( ܓܲܠܓܵܡܸܫ Gilgameş) adı Asurca bir tamlamadır ve iki kelimeden oluşmaktadır. Gıl(Deri) + gameş(Camış) = Gıl-gamış, bu ad kahramanın gücünü ve kuvvetini simgelemektedir. Öyle ki derisinin camış gibi olduğunu söylemektedir.

Etimoloji 2

Sümer destanı Gılgameş'teki (Sümerce: Bılgames, Bılgamış) isimlerin Türk halklarının destanlarındaki kahramanlara (Alpamış, Alpomis, Alpmanas) ses bakımından benzer olması, büyük ve ciddî bir inceleme konusu olmalıdır. Türk destanlarında Bilgebek, Bilge Kağan, Bilge Hakan, Bilgames (bilgili, kahraman, pehlivan) ismindeki kahramanlara çok rastlanır. Bilge Kağan yazıtı “bilge” kelimesinin Türklerde önceden mevcut olduğunu gösterir.[5] Türk Mitoloji Ansiklopedisi'ne göre Gılgameş ismi iki muhtemel köklerden gelir:

  1. Gılgamış: Gıl/Kıl kökünden gelir. Kılmak, yapmak anlamlarını içerir. Büyük işler yapmış kişi demektir. Ayrıca Kalgamak (Sıçramak, Kalkmak) köküyle de bağlantılıdır. Bu bağlamda Kalkamış, İsyan Eden demektir. Yaklaşık beşbin yıl önce var olan bu adın fonetik yapısı bugünkü Türkçe ile dahi uyum içindedir.[6]
  2. Bilgemiş: Bil kökünden türemiştir. Bilgelik anlamı içerir. Ölümsüzlük arayışı ve bilgelik arasında bağlantı vardır. Aynı ilişkiye Arap bilgesi Lokman Hekim’de de rastlanır.[6]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ George, Andrew (2003) The Babylonian Gilgamesh Epic, Oxford. ISBN 0198149220, s.7 (İngilizce)
  2. ↑ Me-Turan fragmanının ingilizce tercümesi - The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature
  3. ↑ "Gilgamesh tomb believed found" (Gılgamış'ın mezarının bulunduğu düşünülüyor) - BBC News Online yazısı, 29 Nisan 2003.
  4. ↑ George, s.4-6
  5. ↑ Doç.Dr. Cabbar IŞANKUL: "Kaybolan Cennetin Peşinde - (Sümer ve Akad: Ütopya mı? Gerçek mi?)". G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 22, Sayı 3 (2002) 183-197.
  6. 1 2 Türk Mitoloji Ansiklopedisi - TÜRK SÖYLENCE SÖZLÜĞÜ. 2012.

Ek Okuma

Dış bağlantılar

Çeviriler

Akadca Çivi yazılı metin

This article is issued from Vikipedi - version of the 10/13/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.