Bağımsız Hırvatistan Devleti

Bağımsız Hırvatistan Devleti
Nezavisna Država Hrvatska
—  Mihver Devleti  —
←
1941–1945 →
Bayrak Arma
  Bağımsız Hırvatistan Devleti
  Alman nüfuzu altındaki bölge
  İtalyan nüfuzu altındaki bölge
  Macar nüfuzu altındaki bölge
  Nediç Sırbistanı
Başkent Zagreb
Dil(ler) Hırvatça
Din Katolik Kilisesi, İslam, Lütercilik
Yönetim Diktatörlük, Monarşi
Kral / Poglavnik
 - 1941-1943 II. Tomislav (ismen)
 - 1943-1945 Ante Pavelić
Başbakan
 - 1941-1943 Ante Pavelić
 - 1943-1945 Nikola Mandić
Yüzölçümü
 - 1941 115.133 km2
Nüfus
 - 1941 6.966.729 
     Yoğunluk 0.1 /km2
Para birimi Hırvatistan kunası

Bağımsız Hırvatistan Devleti (Hırvatça: Nezavisna Država Hrvatska, NDH), II. Dünya Savaşı sırasında Yugoslavya'nın Almanya tarafınca işgali üzerine kurulan devlettir. NDH'nin kuruluşu 10 Nisan 1941'de Zagreb'de ilan edildi. Almanlar Bosna, Hersek ve Srem'i Hırvatistan'a bağlayarak Ustaşa lideri Ante Paveliç'in yönetiminde faşist bir rejim kurdular. Hırvat faşistler Bağımsız Hırvatistan Devleti'nde çok sayıda Sırp, Yahudi ve Çingene nüfusunu öldürerek ortadan kaldırdılar.

Soykırıma ve işgale direnerek Sırpların çoğunluk oluşturduğu Çetnikler ve Partizanlar, 37 faşist tümeniyi Eski Yugoslavya topraklarına çekiyordu. Stalin, Churchill ve Roosevelt, Sırp monarşistler ile Sırp komünistler arasındaki iç savaşa 1943-1944 yıllarında dahil oldu. Sovyet Birliği, İngiltere ve ABD, Yugoslav iç savaşında Hırvat-Katolik asıllı Josip Broz Tito'nun açıkça tarafını tuttular. Yabancı müdahale yüzünden Çetnikler yenilmişti. Sırp nüfus çoğunluğuna sahip toprakları, yeni kurulan Hırvatistan Sosyalist Cumhuriyeti ve Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti'ne dahil edilmiştir.

Uluslararası Tanınması

Nazi Almanyası, İtalya Krallığı, Japon İmparatorluğu, Macaristan, Slovakya, Romanya, Bulgaristan, Finlandiya, İspanya, Mançukuo, Tayland, Nanking Çin Cumhuriyeti ve Nediç Sırbistanı tarafından de jure olarak NDH kabul edildi.

Vatikan, İsveç, İsviçre, Danimarka, Arjantin ve Vichy Fransası, NDH'yi fiilen (de facto) tanıdı. Çünkü Zagreb'de bu devletlerin de diplomatik temsilcilikleri ve ticari mümessillikleri vardı.

"Čišćenje" ("Temizlik")

Ana madde: II. Dünya Savaşı'nda Sırplara yönelik zulüm, Glina katliamı ve Hırvatistan'da Holokost

Ustaşa baskını sırasında kendi evinde öldürülen Sırp ailesi. Böyle baskınlar, Ustaşalar tarafından "Čišćenje" ("Temizlik")" olarak adlandırıldı

27 Nisan 1941'de Büyük Hırvatistan hayalindeki Hırvatlar, papa XII. Pius, Zagreb başpiskoposu Alojzije Stepinac ve Saraybosna başpiskoposu İvan Şariç’in desteğini alarak Bağımsız Hırvatistan Devleti Başkanı Ante Paveliç öncülüğünde Hırvatistan, Bosna, Hersek ve Srem’de etnik arındırma çalışmalarına başladılar. Soykırım politikası Eğitim ve Kültür Bakanı Mile Budak tarafından tasarlanmıştır. 1941 Temmuz ayında tasarımını ilan eden bakan "Ustaşa hareketinin temeli dindir. Sırplar, Yahudiler ve Çingeneler gibi azınlıklara yetecek milyonlarca mermimiz vardır. Sırpların bir kısmını öldüreceğiz. Kalanları sınır dışı edeceğiz, geri kalanların ise Roman Katolik Dinini kabul etmesini zorlayacağız. Bu durumda, önümüzdeki 10 sene içerisinde %100 Katolik olmayı hedefleyen Yeni Hırvatistan koynunda bulunan tüm Sırplardan kurtulacaktır."[1]

1941-1945 yılları arasında 675.000[2]-750.000 Ortodoks Sırp'ın öldürüldüğü, 240.000 kişinin zorla Katolik yapıldığı[3] ve 200.000'in ise Sırbistan ve Karadağ'a sürüldüğü belirtiliyor. Ayrıca, Hırvat-Boşnak Ustaşa hareketi 300 Ortodoks kilisesinin imha edilmesinden ve Kiril harflerle yazılmış büyük bir Sırpça kitap sayısının yakılmasından sorumludur.

Tito'nun Yugoslavyası, Sırp soykırımını resmen hiç tanımadı. Zira Katolik olan Josip Broz Tito ve Edvard Kardelj, II. Dünya Savaşı sırasında işlenen Ustaşa suçlarını örtbas edip, unutmak ve unutturmak istediler. Tito, ülkedeki etnik kimlikleri, sosyalist ideolojinin ve 'Yugoslav' kimliğinin içinde eriterek yeni bir kardeşlik ve birlik dönemi başlatmak hazırlanıyordu. Bu nedenle Ustaşa ve Domobran askerleri üstünkörü yapılmış soruşturmalarla göstermelik cezalar aldılar.

Müslüman ustaşalığı

NDH'li Boşnak Devlet arması

Ustaşa ideolojisine göre Hırvatlar Slav değil, Got kökenli bir halktır. Hırvatların bir Germen kavmi olarak 3. yüzyılda güneye inerek Balkanlara geldikleri söylendi. Ancak Slavların Balkanlara akın etmesi yüzünden bütün Hırvatlar 7-8. yüzyıllarında Slavlaştırılmış. Daha sonra ise (Osmanlı Döneminde) Hırvatların bir kısmı İslamlaştırdı. Bosnalı, Hersekli ve Sancaklı Müslümanların 16. ve 18. yüzyıllarında İslâmiyet'i kabul eden Hırvatlar olduğunu vurgulayan Ustaşalığın ideologları Hırvatların Alman soyundan geldiğini ve bu nedenle en saf ırk olarak tanımlandığını iddia etmekteydiler. Hatta, Yugoslav Müslüman Örgütü Başkanı Cafer-beg Kulenoviç basına verdiği demeçte "Ya Rabbi! Ben Hırvatım ve Hırvat milliyetçiyim... Çünkü Bosnalı Müslümanların Hırvat Halkının ayrılmaz bir parçasıdır" diye konuştu.[4]

Amaçları yine Osmanlı ve Avusturya-Macaristan dönemindeki gibi ayrıcalıklı bir konum kazanması olan Boşnaklar Yugoslavya Krallığı'na düşmanca karşıladıklarından Ustaşa ayrılıkçı hareketinde aktif rol oynadı. 1929'dan beri Boşnaklardan bazıları Ustaşa Terör Örgütü üyeliği kabul edildi (mesela, Fočalı Muhammed Pilav ve Livnolu Hasan Huskiç İtalya'daki ve Macaristan'daki Ustaşa merkezlerinde özel eğitim gördü).[5][6]

1939 yılında Zagreb Üniversitesinde Ustaşa "Napredak" Örgütü, Alojzije Stepinac'ın, Ivan Šarić'in, Mile Budak'ın, Fehim Spaho'nun ve başka ustaşaların katılımlarıyla konferans düzenledi. Konferansta Bosnalı Katolik papaz Krunoslav Draganoviç, "Türk hâkimiyeti döneminde Hırvatça konuşan nüfusun yaşadığı bölgelerde Katoliklerin 'Ortodoksluk'a toplu dönüştürmesi" isimli Doktora tezini hakkında bilgiler verdi. Yine Draganoviç'e göre "Hırvatların ve Balkanlar'daki Katolik Kilisesi'nin tehdit altındadır" ve "Sırpların "babalarının dinine" tekrar toplu dönüştürmesi yapmalıdır". Bu tartışmada Reis-ül Ulema Fehim Spaho da Draganoviç'in tezlerini destekledi.

16 Nisan 1941'de, Ante Paveliç, Zagreb'e varınca ilk iş olarak 'ilk Hırvatistan Devlet hükümetini' kurdu. Paveliç, kendini 'predsjednik' (başbakan) görevine, Osman Kulenoviç'i 'potpredsjednik' (başbakan yardımcısı) görevine atadı. 'Potpredsjednik' olan Müslümanın bütün NDH'li Müslümanların çıkarlarını savunduğu söylendi. Aynı gün Paveliç ve hükümeti, Katolik papaz Vilim Cecelj, müftü İsmet Müftiç ve Lüterci papaz Michael Backer'in karşısında Hırvatistan'a sadakat yemininde bulundu. Bundan sonra 25 Nisan'da Paveliç, Reis-ül Ulema Fehim Spaho'ya Müslümanlar kendini Bağımsız Hırvatistan Devleti'nde 'kendi ülkede kendi insanlar' hissedebileceklerini yazmıştı. Poglavnik, NDH'li Müslümanların Ortodoks Sırpları yok etmek için alet olarak kullanılmasından sonra Katoliklerin kalabalık bir nüfusa sahip olmasından dolayı bütün Müslümanları daha kolay asimile edeceğini ve Katolikleştireceğini düşünüyordu. 7 Temmuz 1941 tarihli "Hrvatski narod" (broj 143) gazetesinde Eğitim, Kültür ve Din İşleri Bakanı Mile Budak, NDH'li Müslümanların nihai statüsünü belirlemek için bildiri yayınladı. Bu bildirinin özet metni şu şekildedir: "Her yerde insanlarımız Müslüman olsa NDH Müslüman devlettir... Biz (NDH) iki dine (Katoliklik'e ve Müslümanlık'a) sahip devletiz... saygın önderimiz Ante Paveliç'in bize açıkladığına göre bizim Müslüman kardeşlerimiz en saf Hırvatlardır".[7] 1941 yılı Ağustos ayında Reis-ül Ulema Fehim Spaho'nun önderliğindeki Müslüman delegasyonu Zagreb'de poglavnika ziyarette bulunarak, Bağımsız Hırvatistan Devleti'nin kuruluşunun olumlu karşılandığını ve Ustaşa rejimi desteklediğini açıkladı. Bunun üzerine Paveliç Gazi Hüsrev Bey Camii Fehim Spaho'ya hediye etmiş ve Bosnalı Müslümanları "Hırvat halkının çiçekleri" ilan etmiştir.[8]

Müslümanları eşit haklara sahip olması için devlet, asker, polis ve yargı aygıtının kilit noktalarına getirildi:

1. Ustaşa Alayı (Crna Legija) Komutanı Jure Francetic ile Saraybosna Belediye Başkanı Mustafa Softiç (1942)
Srebrenitsa çevresinde 1942 baharında çekilmiş bir görüntü. Crna Legija (Siyah Lejyon) isimli 1. Ustaşa Alayına mensup askerler namaz kılıyor

Boşnakların kazandıkları üstün ve ayrıcalıklı bir konumun bedelini askerlik yükümlülüğü ve soykırıma iştirak etme ile ödetti. 17 Nisan 1941’de, Alman ordusu Saraybosna’yı işgal edince, Sefarad Sinagogunun yakılması ve talan edilmesinde Almanların en büyük yardımcısı Boşnaklar oldular.[41] Birçok Boşnak politikacı, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu dönemindeki gibi özerk bölgelerin kurulması amacını güttü ve 'üçüncü Reich'ın da desteğini ummaktaydılar. Bu amaç Müslümanları 'Yahudi sorununun çözümü' için Almanlarla işbirliğine zorladı. Bosna-Hersek’te 9.000 Sefaradi dahil olmak üzere toplam 14.000 Yahudi yaşıyordu. Katliamlarda ve Kruščica, Jasenovac, Loborgrad toplama kamplarında 12.000 Bosnalı Yahudi öldürüldü.

6.3 milyon nüfuslu NDH sınırları içindeki 1.9 milyon Sırp başlı başına bir sorun oluşturuyordu. Müslümanların çoğunluğu, 'Sırp meselesini' halledecek tüm şartların varlığı sayesinde, Ustaşa fanatizmine kapıldı. Saraybosna'da Visoko'da, Bugoyno'da, Kupres'te, Sanski Most'ta, Mostar'da, Srebrenitsa'da, diger bölgelerde pek çok Müslüman, Ustaşa ve Domobran saflarına katılıp, silahlandırıldı ve NDH armalı askerî kıyafet sağlandı. Hırvat-İrlanda asıllı Amerikalı yazar Chuck Sudetic 'Blood and Vengeance' (1998) kitabında, Naser Oriç'in dedesinin ustaşa askeri olduğunu belirtti. Bosna ve Hersek içindeki Sırplara karşı Katolik ve Müslümanlardan oluşan karma Ustaşa güçleri tarafından kanlı saldırılar gerçekleştirildi. Sırpların malları gasp edildi, Ortogoks papazlar katledildi, erkekler zorunlu çalışma kamplarına hapsedildi, kadınlar toplu tecavüze uğradı. 1941 yılı Ağustos ayında Srebrenica-Ozren-Vlasenica-Kladanj bölgelerde dolaşan Sırp direnişi bir komutanı olaylar hakkında aynen şöyle demiştir: "Sırp köylerinde kıyılan ailelerin cesetleri, kan ile doldurulan fıçıları ve kazığa oturtulan çocukları gördük." Sırp direnişçi ifadeleri "Assassins au nom de Dieu" (Paris, 1951) isimli kitapta da delil olarak yer aldı. Eski Yugoslav Bakanı ve politik mülteci Branko Milyuş (Branko Miljuš) bu kitabını Hervé Laurière takma ad altında yayınladı.[42][43]

1941 Yazında Doğu Bosna'daki Srebrenitsa, Rogatitsa, Kravitsa, Vlasenitsa bölgelerinde NDH yönetimine karşı ayaklanan Sırplar bir 'kurtarılmış bölgeler' ilan ettiler. Sırp gerillaların ve Komünist Partizanların direnişi ve Müslüman Ustaşa birliklerini geriletmeleri üzerine bir terör aracı olarak, elit Katolik ve Müslüman Hırvat askerlerden oluşan 1. Ustaşa Alayı (Crna Legija) teçhiz edilmiş ve kurulmuştur. 3 subay komuta etmişler alaya: Jure Francetic, Rafael Boban ve Beçir Lokmiç (1942 Temmuz ayında Çetnik pusuya düşüp öldü). NDH komutasındaki diğer Hırvat birliklerinden farklı olarak giydikleri siyah üniformalardan isimlerini almışlarsa da, esir alınan gerillaların ve Sırp direnişçi köy ve kasabalarının soykırımında kullanılan Müslüman 'Crna Legija' bölükleri ayırt eden anakronistik bir ayrıntı, I. Dünya Savaşındaki, Avusturya ordusunda görev almış Müslüman birliklerin giydikleri feslere benzer bir NDH armalı kırmızı fesler giymeleriydi. 1942 başında NDH, Almanya ve İtalya, Doğu Bosna'daki direnişe karşı Trio Operasyonu başlattı. Hırvat-Katolik asıllı Josip Broz Tito, Sırp monarşistleri, iktidarı için çok büyük tehlike olarak gördüğünden komünist güçlerinin ustaşalarla iki haftalık taktik işbirliği yapma yolunda serbest bıraktı. 1. ve 2. Proleter Tugaylar, ustaşalardan alınan destekle Alman elinden kurtarılıp İtalyan işgal bölgesinden Karadağ'ya geri çekildi. Bu andan itibaren, harekat, Alman-Ustaşa kuvvetlerine karşı Yezdimir Dangiç komutasındaki Çetniklerin umutsuz bir direnişi haline dönüştü. Crna Legija Vlasenica ve Rogatica'ya gelince Doğu Bosna'da Yahudi sorununu ilk önce halletti: Vlasenica'lı ve Rogatica'lı Yahudileri toptan soykırımdan geçirdiler. Bundan sonra Siyah Lejyon ve Alman Ordusu, Drina Nehri'ni kayıklarla geçmeye çalışan 8.000 kişilik mülteci grubuna saldırdı. Makineli tüfeklerle Çetnikler kurşuna diziliyor, kızlar tecavüz ediliyordu. Drina Nehri kıyısında duran ve elinde taşlar tutan 320 Sırp kız, tecavüzden kurtulmak için kendini nehire atarak intihar ettiler. 7 Nisan 1942 tarihindeki 320 kız faciası, Sırp tarihin gördüğü en büyük toplu intihar vakasıdır. O gün ancak 3.300 Çetnik ve sivil kayıklarla veya yüzerek Nediç Sırbistanına salimen ulaşabildi. Geri kalan Çetnikler ve siviller ya da suda boğuldu ya da Katolik-Müslüman ustaşalar tarafından öldürüldüler.[44] 10 ve 11 Nisan tarihlerinde Siyah Lejyon Bratunac ve Srebrenica'yı kontrol altına aldı, katliamlarını sürdürdü.[45][46] Binbaşı Yezdimir Dangiç tutuklanarak Polonya'da esir kampına gönderildi.

Jasenovac Ustaşa garnizonu içinde görev alarak katliamlara katılan Ustaška Nadzorna Služba'ya mensup üç Müslüman'ın (Lâtif Hociç, Alaga Zulkiç[47] ve Şaban Muyitsa) icraatlarını biliniyor. 1944 Ekim ayında Granik'te (Jasenovac'a yükler için rıhtım adı) Lâtif Hociç, Alaga Zulkiç ve 16 Katolik ustaşa yaklaşık 3.500 insanı Dinko Şakiç'in emriyle katletti. Her gün esirler Granik'te toplanıyor, kafasına balyozla öldürüyor ve Sava Nehri'ne atılıyordu. 'Kanlı Mujo' lakabıyla bilinen teğmen Şaban Muyitsa (Šaban Mujica) benzer şekilde faaliyet göstermiştir. Mezarcılar sekizmetrekarelik çukuru açtıkça Muyitsa öncülüğündeki ustaşalar, tel ile bağlanmış esirleri şakak kemiğine çekiç darbesiyle ya da boyuna baltayla öldürdüler. Ancak ustaşalar ölmeye mahkûmların akraba olması halinde birbirini öldürmeye zorladılar. Mezarcı Egon Berger, Muyitsa'nın esirlerden birinin sırt cildinden kesilmiş dizginlerin çekilmesine ve at gibi koşturmalarına tanık oldu.[48]

Nazi işbirlikçisi Avrupa'nın başka halkları gibi Bosnalı Müslümanlar Sovyet Birliği topraklarının işgaline de katıldılar. 2 Temmuz 1941'de Ante Paveliç, "Avrupa'nın ilerici güçleri ve Doğu komünist güçleri arasındaki savaşa katılacak" gönüllülere çağrıda bulundu. 3.895 gönüllüden Hırvat Lejyonu (Kroatischen Legion) oluşturuldu. Lejyon 9 Ekim 1941'de Doğu Cephesine kaydırılıp Almanlarla birlikte Petruşani'de, Kremençug'da, Poltava'da, Pervomaysk'ta, Kirovograd'da, Harkov'da, Taranovka'da, Stalino'da, Vasilyevka'da ve Stalingrad'da operasyonlara katıldı. Birliğin kadrosunu tamamlaması sonrası 'Hırvat Lejyonu'nun cephelerdeki asker ve subay sayısı 6.300 (4.200 Katolik ve 2.100 Müslüman) idi.[49] 1942 yılı Eylül ayında Stalingrad Muharebesi sırasında gösterdiği kahramanlık sonucu Çavuş Cafer Baboviç 2. Sınıf Demir Haç madalyası kazanmıştır.

19 Ağustos 1944 tarihinde 'Poglavnik Camisi'nin açılışı töreninde poglavnik Ante Paveliç'i Zagreb müftüsü İsmet Müftiç coşkuyla karşıladı

1943 yılının başında 150.000 kişilik NDH (Domobran) Ordusunun yaklaşık üçte birini Boşnaklar oluşturuyordu.[49]

Ante Paveliç, Müslümanların kendisine destek vermesi için onlara Zagreb'in merkezinde cami olarak kullanacakları Sanatlar Müzesi binası hediye etmişti. Mimar Zvonimir Požgaj (Zvonimir Pojgay) ve ressam Omer Mujadžić (Ömer Muyaciç) caminin iç plan ve projelerini çizdi, mimar Stjepan Planić (Styepan Planiç) ise caminin dış yapısını yapmış ve üç tane 45 metrelik minare yaptırmıştır. 'Poglavnik Camisi' 19 Ağustos 1944'te Hacı Aliya Aganoviç'in okuduğu dualarla ibadete açıldı. Yapılan plaket töreni ardından Ante Paveliç, Aganoviç'e caminin anahtarını teslim edip duygusal bir konuşma yaptı. Paveliç, "Bu şehirde yaşayan ve ülkemizin diğer bölgelerinden Zagreb'e gelen bütün Müslümanlar, bu camide Hırvat devleti ve halkı için, dünyada ve Hırvat devletinde Müslümanlar için Allâh'a mütevâzî bir dua edecekler eminim" diye konuştu.[50] Fakat 5.000 Müslüman'ın namaz kılabileceği genişlikteki cami sadece kısa bir süre açık kalabildi. 6 Mayıs 1945'te Ustaşa rejimi düştü. İki gün sonra Zagreb'in partizanların eline geçmesinden sonra Konsey halk hükümeti halini aldı. Katolik-Müslüman işbirlikçilerin bir kısmı tutuklandı, bir kısmı Avusturya'ya kaçtı. 29 Haziran 1945'te Zagreb askeri mahkemesi, İsmet Müftiç'i Ustaşa rejimi ile işbirliği yapmaktan suçlu bularak, idam cezasına çarptırdı. Ertesi gün Zagreb müftüsü 'Poglavnik Camisi' kapısı önünde asıldı.[21]

Hırvatistan Komünist Partisi Zagreb Komitesi Sekreteri Mika Špiljak 1948 yılında caminin kapatılması için karar aldı. Minareler yıkılmış, iç duvarlardaki dekorlar sökülmüş ve cami olarak kullanılan bu bina tekrar müzeye çevrilmiştir.

Silahlı Kuvvetler

Amin al Husseini ve Müslüman gönüllüler

Notlar

  1. ↑ Doğan Şahin (10 Mart 2010). "SOYKIRIM MI DEĞİL Mİ ? (1)" (Türkçe). dstercume.blogspot.fr. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150219191358/http://dstercume.blogspot.fr/2010/03/soykirim-mi-degil-mi-1.html.
  2. ↑ "A total of 675,000 Serb civilians of all ages and both genders were murdered in cold blood by Pavelic's Ustachas, according to British Admiralty archives" Statement by the Permanent Representative of the Republic of Cuba, Ambassador Bruno Rodríguez Parrilla
  3. ↑ Hırvatistan ve Sırbistan arasında “Soykırım” Düellosu
  4. 1 2 http://domovina.110mb.com/zivotopisi/kulenovic-dzaferbeg.htm
  5. ↑ The Bosnian Muslim Role in the Ustasha and Nazi Genocide
  6. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/pilav_muhamed.htm
  7. ↑ "NDH je islamska država gdjegod naši ljudi pripadaju islamskoj vjeri. Naglašavam to jer je neophodno znati da smo mi (NDH) država dvije vjere, katoličke i muslimanske. Trebamo se toga držati jer je to bio jedini bedem kojega Beograd nikada nije uspio savladati. Mi Hrvati moramo biti sretni i ponosni da imamo našu vjeru i u isto vrijeme moramo biti svjesni da su naša braća Muslimani najčišći Hrvati, kao sto je naš štovani vodja Ante Pavelić već proglasio".
  8. ↑ Yugoslavism: Histories of a Failed Idea 1918-1992 edited by Dejan Djokic C. Hurst & Company, London, 2003.
  9. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/mehicic-meho.htm
  10. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/hadzic-hakija.htm
  11. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/suljak-alija.htm
  12. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/suljak-hasan.htm
  13. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/hadzikadic-atih.htm
  14. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/demirovic-hasan.htm
  15. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/softic-mustafa.htm
  16. 1 2 http://domovina.110mb.com/muslimani_u_ndh.htm
  17. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/ajanovic-junuz.htm
  18. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/hadziefendic-muhamed.htm
  19. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/pjanic-ibrahim_piric.htm
  20. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/hasanefendic-sefket.htm
  21. 1 2 http://domovina.110mb.com/zivotopisi/muftic-ismet.htm
  22. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/camo-abdulah.htm
  23. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/handzic-akif.htm
  24. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/mehinagic-ibrahim_hafiz.htm
  25. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/handzic-mehmed.htm
  26. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/kulenovic-mesud.htm
  27. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/kulenovic-namik.htm
  28. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/kulenovic-muhamed.htm
  29. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/mehmedagic-junus.htm
  30. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/ugljen-asim.htm
  31. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/muradbegovic-hasib.htm
  32. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/baljic-salih.htm
  33. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/sahinovic-munir.htm
  34. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/capljic-ragib.htm
  35. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/kadic-bahrija.htm
  36. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/ferizbegovic-avdo.htm
  37. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/hadzibascausevic-muhamed.htm
  38. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/colakovic-enver.htm
  39. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/hadzic-kasim.htm
  40. ↑ http://domovina.110mb.com/zivotopisi/zunic-ismet.htm
  41. ↑ Sarajevo Synagogue Destroyed by Bosnian Muslims
  42. ↑ Entire Bosian Serb villages massacred
  43. ↑ Dans un de ses rapports, le commandant d’un réseau de résistance qui, pendant ces terribles massacres d’août 1941, arriva avec son détachement pour protéger la population serbe en Bosnie orientale, décrivit les événements avec les détails suivants: “Pendant notre voyage au mont Javor, par Srebrenica et Ozren, tous les villages serbes que nous traversâmes étaient complètement déserts. Mais dans les maisons, nous trouvâmes parfois toutes les familles massacrées. Ailleurs, nous vîmes des tonnelets emplis de sang humain. Surpris par l’arrivée de mon détachement, les Oustachis n’avaient pu les emporter avec eux. Dans les villages entre Vlasenica et Kladanj, nous découvrîmes des bébés empalés sur les lattes pointues d’un enclos, leurs petits membres encore tordus de douleur, tout comme des pattes d’insectes piqués sur les épingles.”
  44. ↑ ЦРНА ЛЕГИЈА И ПРОЛЕТЕРИ ЗАЈЕДНО ПРОТИВ ЧЕТНИКА
  45. ↑ The Black Legion: A History of the 1st Ustasha Regiment
  46. ↑ Srebrenica: Executions and Mass Murders
  47. ↑ başka kaynaklarda: Alaga Đulkić, Alaga Gjunkić
  48. ↑ Zločini u logoru Jasenovac Zemaljska komisija Hrvatske za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača, Zagreb, 1946
  49. 1 2 Романько О. В. "За Фюрера и Поглавника. Вооруженные силы Независимого Государства Хорватия. Хорватские добровольцы в Вооруженных силах Германии и Италии. 2006
  50. ↑ Poglavnikova džamija
This article is issued from Vikipedi - version of the 9/23/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.