Milano

Koordinatlar: 45°27′51″K 9°11′25″D / 45.46417°K 9.19028°D

Milano Milan
—  Komün  —
Citta di Milano Milano Sehri
Milano Katedral
Bayrak Arma
Milano'nun Milano ili ve Lombardiya Bölgesi'nde konumu
Milano Milano'nun İtalya'daki konumu
Koordinatlar: 45°27′51″K 9°11′25″D / 45.46417°K 9.19028°D
Ülke	İtalya
Bölge	Lombardiya
İl	Milano ili
İdari birimler	9 belediye Alan 1 Alan 2 Alan 3 Alan 4 Alan 5 Alan 6 Alan 7 Alan 8 Alan 9
Yönetim
- Belediye başkanı	Giuliano Pisapia (PdL)
Yüzölçümü
- Kent	183,77 km^2 (71 mi^2)
Rakım	120 m (394 ft)
Nüfus (31.12.2010)
- Kent	1.324.110
- Yoğunluk	7.205,26/km² (18.661,5/sq mi)
- Metropol	7.400.000
Zaman dilimi	OAZD (+1)
- Yaz (YSU)	OAZD (+2)
Alan kodu	02
İnternet sitesi: www.comune.milano.it

"Santa Maria delle Grazie Kilisesi ve "Son Akşam Yemeği", Leonardo da Vinci*
UNESCO Dünya Mirası
"Son Aksam Yemegi" tablosu.
Ülke	İtalya
Tür	Kültür
Kriter	i , ii
Referans	93
Bölge**	Avrupa ve Kuzey Amerika
Tescil bilgisi
Tescil	1980  (4. Oturum)
* Dünya Mirası resmî listesi. ** UNESCO resmî sınıflandırması.

Milano (Milano lehçesinde Milan), kuzey İtalya'da bulunan Lombardiya bölgesinde kendi ismini taşıyan Milano ili'nde bulunan bir şehir ve ve bir komündür. Milano Lombardiya bölgesinin ve Milano ili'nin başkentidir.

Milano komünu nüfusu 1.310.000 kisi olup 2.370 km2'lik alanı ile (Roma'dan sonra) İtalya'nın ikinci buyuk nüfuslu komunudur. Milano çok büyük bir şehirleşmiş metropoliten bölgenin merkezindedir. Bu metropoliten bolgenin yuzolcumu Italya'da en buyukdur. Nüfus bakimindan Milano metropoliten alan nüfusu yaklasik 7.400.000 kisi olup Avrupa'nin en buyuk metropoliten alanidir.^[1]

Milano İtalya'nin ve Avrupa'nın en gelişmiş ve en zengin şehirlerinden biridir. Otomotiv ve moda sektörü şehrin en önemli gelir kaynağıdır.

Şehrin merkezinde dünyanın en büyük Gotik tarzdaki katedrali olan Duomo di Milano, dünyanın en eski alışveriş merkezlerinden biri olan Galleria Vittorio Emanuele II ve dünyanın en büyük tiyatro binalarından La Scala bulunur.

Milano'nun 15 km kuzeyinde bulunan Monza şehri otomobil sporları pistine sahiptir. Ülkenin en büyük spor klüplerinden olan AC Milan ve Inter Milan bu şehrin takımlarıdır. Ayrıca Expo 2015'e de ev sahipliği yapmıştır.

Milano-Torino arasında Trenitalia tarafından işletilen Eurostar (hızlı tren) vardır. Eurostar Avrupa'nın çoğu ülkesinin aksine İtalya'da hatların eski olması nedeniyle yavaş çalışmaktadır. 2008 yılı bitmeden tamamlanması olası olan Alta Velocità ray yenileme projesi bittiğinde Milano-Bologna arası 1 saate inecektir. Yeni terminali Benito Mussolini tarafından yaptırılmış olan Milano Merkez Tren İstasyonu en büyük tren istasyonudur.

Lombardiya'nın başkenti ve ulaşım merkezidir. Şehrin prestij sahibi kültürel geleneklerini, sayısı dörtten fazla olan üniversiteleri, Müzik Konservatuvarı, Sanat Akademisi, dünyanın en meşhur opera binalarından birisi olan La Scala, meşhur sanat galerileri ve kütüphanelerine emanet edilmiştir. Milano ayrıca, İtalyan basın yayınının başkentidir. İtalya'nın en modern kenti olan Milano'da hayatın yoğun olarak yaşandığı iki bulvar bulunmaktadır: Bu bulvarlardan daha kısa olanı, bugün kuzeyde Porta Ticinese ve güneyde Porta Nuova olmak üzere bazı kalıntılarına rastlanan 14. yüzyıl rampalarının yerini almıştır. Kale, şehrin savunma sistemlerinin bir parçası durumundaydı.

Geçmişin artistik gerçeğinin yanı sıra Milano, modern kent planı ile övünç duymaktadır. Modern binalar, özellikle Piazza Cavour, Via Turati, 30'dan fazla katı bulunan Piazza della Repubblica ve çevresinde yeni iş merkezleri kurulmakta olan 36 katlı Pirelli Gökdeleni'nin bulunduğu Piazza Duca d'Aosta gibi caddelerde görülebilir. 1964 yılından beri hizmet veren yeraltı metrosu bugün 3 hatlıdır.

Bir Avrupa ticaret merkezi olan Milano, ev sahipliği yaptığı uluslararası fuarlarına her yıl onbinlerce işadamını konuk etmektedir. İpek ticaretinde Lyon'u gerilerde bırakan Milano'da Ortaçağ Avrupası'nın meşhur Lombardia'lı sarraf ve faizcileri, yerlerini bugün sayısı 465'i bulan çeşitli bankalar ile onların şubelerine bırakmıştır.

31 Mart 2008'de dünyanın en büyük ve kapsamlı fuar organizasyonu kabul edilen Expo yarışını diğer aday olan İzmir'i 65'e karşı 86 oyla geride bırakarak kazanmış ve Expo 2015'e ev sahipliği yapma hakkını elde etmiştir.^[2]

Milano'da bulunan Dominiken Santa Maria della Gracia Manastiri ve Kilisesi ve manastir yemekhane duvari uzerindeki Leonardo da Vinci'nin Son Aksam Yemegi tablosu UNESCO Dünya Mirasları listesinde bulunmaktadir.

Coğrafi konumu

Milano şehri yukarı Po Nehri ovasının batı-merkez bölümünde yerlemiştir. Yakında bulunan Po Nehri'ne Alplerden inen Ticino Çayı ve Adda Çayı'nın katılma noktaları da şehre yakınındadır.

Milano'nun genel olarak, bazı kara iklimi nitelikleri de olan, nemli subtropik iklimi bulunmaktadır. Diğer önemli kuzey İtalya ova şehirleri gibi, Milano'da da sıcak, nemli ve çok bunaltıcı yazlar ile soğuk ve yağışlı kışlar ortaya çıkar. Şehir merkezindeki ortalama ısı Ocak ayında 3 °C (Ocak minimumu −2 °C) ve Temmuz ayında 25 °C (maksimum 30 °C) olur. Kaşın kar yağışları baklenir ama karlı hava kısa sürer. Ortalama kar yağışı şehir merkezinde 21 cm olmuştur ve en fena kış olan Ocak 1985de kar yağışı rekoru 70 cm olmuştu. Nemlilik tüm yıl içinde yüksektir. Şehirde çok yüksek kirlilik görülür. Şehir Po ovasında hava soğuk olduğu zamanlar çok kere çok keşif dumanla karışık sise bürünür. Genellikle şehir merkezinde rüzgar fazla esmez ancak bazı ilkbahar günleri Alplerden gelen "Tramontanta" fırtanaları ve kuzeydoğudan "Bora" rüzgarlarına benzer fırtınalı havalar olur.

Tarihçe

Şehir ilk Insubres tarafından kurulduğunda adı Medhlan idi. Daha sonra M.Ö 222 civarında şehri işgal eden Roma İmparatorluğu ile Milano hızlı bir şekilde gelişmiştir.

Nüfus gelişimi

19. yy. son çeyreğinde İtalya birleştirildiğinde Milano nüfus itibariyle İtalya'nın ikinci büyük şehri idi ve 21. yüzyılda da bu ikinci büyük şehir olma sırasını korumaktadır. 1936 yılına kadar nüfus bakımından Napoli birinci sırayı almaktaydı ve bundan sonra birinci sırayı Roma almıştır. Milano'nun belediye sınırları içinde nüfusu (1.743.427 kişi olan) zirve değerine 31 Aralık 1973de yetişmiş ve bundan sonra (şehir belediye sınırları içindeki, yüksek ve yüksek-orta sınıfların varoşlara kaymaları dolayısıyla) nüfusu düşme göstermiştir. Bu şekilde metropoliten büyük Milano içinde bulunan civar şehir ve komünler alanı genişleyip daha yüksek sayıda nüfus taşımaya başlamışlardır. 19. yy ve 20.yy da Milano'nun belediye sınırları içindeki nüfusunun gelişmesi şu gösterimde görülebilir:^[3]

Kişi

Kültür

Din

Sant'Ambrogio koruyucu azizidir.

Spor

Futbol İtalya'da en popüler olarak oynanan ve seyredilen spordur. Milano şehrinde uluslararası üne sahip iki futbol klübü bulunmaktadır: AC Milan ve FC Internazionale Milano. Bunlardan genellikle konuşulurken birincisine "Milan" ikincisine "Inter" olarak atıf yapılmaktadır. Bu iki takımın birbiriyle karşılaşmasına Milano Derby'si veya Milano Katedrali cephesinde bulunan Meryem (Madonnina) heykeline atıfla Derby della Madonnina adı verilmektedir.

Her iki takım da UEFA tarafından 5-yıldızlı stad olarak değerlendirilmiş, gerçek ismi "Giuseppe Meazza Stadı" olan, ama genellike San Siro olarak anılan stadda oynamaktadırlar. Bu stad Avrupa'nın en büyük stadlarından biri olup oturmalı seyirci kapasitesi 80.000 üzerindedir.^[4]

Milano şehri UEFA Şampiyonlar Ligi şampiyonluğunu kazanan iki takımın (AC Milan ve Internazionale) bulunduğu tek Avrupa şehridir. AC Milan ve Internazionale takımları bunun yanında FIFA Dünya Kulüpler Kupası kazanmış klüplerdir. Toplam olarak 10 tane Şampiyonlar Ligi kupası kazanan AC Milan takımı diğer Avrupa şehri takımlarına nisbetle en çok Şampiyonlar Ligi kupası kazanan takımdır.

Milano şehri yakınlarında bir büyük parkta Monza Formula 1 otomobil yarışı yapılma pisti ve yarışma merkezi bulunmaktadır. Bu pistin F1 yarışları için seyirci kapasitesi günümüzde yaklaşık 250.000 kişidir ama 1950li yıllarda bu pist stadları 250.000 kişiye seyirci olarak yer sağlamaktaydılar. Monza F1 yarışlarının 1960de yeniden başlamasından beri, 1980 hariç, hemen hemen her yıl F1 yarışına sahne olmuştur.

Milano şehrinde İtalya'da bir popüler seyirci sporu olan basketbol sporunda ülkede en başarılı takım olan Olimpia Milano takımı bulunmaktadır. Bu takım kapasitesi 12.000 seyrici olan Mediolanum Forum arenasında oynamaktadır. Bu Milano takımı 25 defa İtalyan Serie A (basketbol) şampiyonluk kupası ve 3 defa Euroleague kupasını kazanmıştır.

Milano şehri diğer spor karşılaşmaları arasında 1934 v2 1990'da FIFA Dünya Kupası, 1980de Avrupa Futbol Şampiyonası; 2003de "Dünya Kürek Şampiyonası"; 2009 Dünya Boks Şampiyonası ve 2010da Erkekler Dünya Voleybol Şampiyonası turnuvaları için misafir şehir olmuştur.

Eğitim

Milano'da bulunan yüksek eğitim kurumları sayısı 39 üniversiteden oluşmaktadır. Bu üniversitelerde 44 fakülte bulunmaktadır. Milano yüksek eğitim kurumları her yıl yaklaşık 174.000 yeni öğrenci almakta ve bu İtalya'nın tümü için üniversite öğrenci girişlerinin %10'una eşit olmaktadır.^[5] Milano yüksek eğitim kurumlarından her yıl mezun olup üniversite diplomasi alan sayısı 34.000 üzerinde ve bu kurumlarda dıplama üstü eğitim gören öğrenci saysı 5.000 civarında olup bunlar İtalya'da en yüksek sayılardır.^[6]

Ulaşım

Milano İtalya'nın demiryolları ağının merkezlerinden biridir. Şehride 5 tane ana tren garı bulunmaktadır. Bunlardan en çok yolcu çekini "Milano Santral İstasyonu"dur ve gelen-giden yolcu sayısı bakımından bu gar İtalya'nın en büyük istasyonlarından biridir. Milano'ya gelen ilk demiryolu 4 Ağustos 1840da sefere açılan Milano-Monza hattı idi.

16 Aralık 2009dan itibaren 300 km/saat hızdan büyük hız yapabilen hızlı tren hatları üzerinde Milano - Bologna - Floransa - Roma - Napoli- Şalerno yönünde ve Torino-Milano yönünde hızlı tren seferleri başlamıştır. Hızlı tren servisi ile yolcu seyahat zamanları Milano-Torino arası 45 dakikaya; Milano-Bologna 1 saate; Milano-Floransa 1 saat 40 dakikaya; Milano-Napoli 4 şaate ve Milano-Salerno 4 saat 25 dakikaya düşürülmüştür.

Milano Metropoliten bölgesinde kamu taşıma ulaşımı olan 3 metropoliten demiryolu hattı; tramvay sistemi; troleybüs sistemi ve otobüs hatlarının işletmecisi "Azienda Trasporti Milanesi (ATM)" adlı kamu şirketidir. Bu şirket 86 komüne hizmet veren 1400 km uzunlukta bir kamu ulaşım sistemi işletmektedir. ATM bundan başka ana ulaşım değişim merkezlerinde bulunan otoparkları; şehrin tarihsel merkezindeki sokak otomobil park etme sistemini ve ticari merkezlerdeki oto-parkları "SostMilano" park-kardi sistemi ile idare etmektedir.

Milano'da "Milan Metro" adı verilen ve üç hattan oluşan ve 80 km uzunlukta olan yeraltı hızlı transit sistemi bulunmaktadadır. Halen 2015 Expo sergisine yetiştirmek üzere iki yeni hattın yapımı devam etmektedir. Şu andaki işletilen üç metro hattı şunlardır: kuzeydoğu-batı yönünde işleyen "Kırmızı Hat 1"; kuzeydoğu-güneydoğu yönünde işleyen "Yeşil Hat 2" ve kuzey-güney yönünde işleyen "Sarı Hat 3"

Milano Metro Ağı haritası

Milano şehri tramvay ağı yaklaşık 160 km uzunlukta 17 hattan oluşmaktadır. ATM tramvay sistemi hala sorun vermeden çalışmakta olan 1928 yılı yapısı tramvay vasıtaları kullanmaktadır.^[7]

Milano otobüs sistemi hatları uzunluğu yaklaşık 1.070 km'dir.

İtalya Bölgesel demiryolları tarafından işletilen Milano merkezinden varoşlarına giden sistemde 10 hat bulunmaktadır. 2011 sonunda yeni bölgesel demiryolları hatlarının servise girmesi planlanmıştır.

Milano Komün idaresi tarafından verilen ruhsatlarla kontrol edilen şehir taksi servisi özel şirketler tarafindan işletilmektedir. Tüm Milano şehri ruhsatlı taksileri tek örnek beyaz renklidir. Taksi ücretleri önce bir fiks ücret ve sonra geçen zamana ve katedilen uzakliga göre değişen ücretten oluşur. Şehir taksi şoförleri politik gücü dolayısıyla Milano belediyesi tarafından verilen ruhsat sayısı çok sınırlıdır.

Milano metropoliten şehri için uçak servisi yapan üç havaalanı bulunmaktadır:

• Malpensa Enternasyonal havaalanı: İtalya'da ikinci büyük hava alanıdır. Milano şehir merkezinden 45 km uzaktadır. Şehir merkezini bu hava alanına bağlayan demiryolları "Cadorna FN Garı" ve "Milano Centrale FS Ana Garı"dan kalkmaktadırlar. "Malpensa Express" demiryolu servisi 15 dakikada bir işlemektedir. Ayrıca Bölgesel S10 hattı bu hava alanına gitmektedir. Havalanına taksi servisi uzun ve nispeten çok pahalı olup tercih edilmemektedir. Bu havaalanı 2009da 18.947.808 uçan müşteriye hizmet vermiştir.
• Linate Hava Alanı: Milano komünü sınırlarındadır. Ülke içi ve kısa mesafeli uluslararası uçak servisleri için kullanılmaktadır. Milano şehir merkezi ile bağlantısı "Ekprese Otobüs X83 Hattı"; "Otobüs Hattı 73" ve Milano Santral İstasyonu otobüs terminalinden "ATM Mekik Otobüs" servisi ile sağlanır. Bu havaalanı 2009da 19 milyon uçan müşteriye hizmet vermiştir.
• Orio al Serio Hava Alanı: Bergamo şehri yakındadır. Ucuz hava yolları seferleri için Milano'ya yolcu taşımaktadır. "Milano Santral Garı" otobüs durağına giden düzenli mekik otobüs servisi vardır. 2009da verdiği hizmet 7.160.008 uçan yolcudur.

Ayrıca bakınız: Milano metrosu

Komşu komünler

Milano komünü şu komünlerle sınır komşusudur:Assago, Arese, Baranzate, Bollate, Bresso, Buccinasco, Cesano Boscone, Cologno Monzese, Corsico, Cormano, Cusago, Novate Milanese, Opera, Pero, Peschiera Borromeo, Rho, Rozzano, San Donato Milanese, Segrate, Sesto San Giovanni, Settimo Milanese, Trezzano sul Naviglio, Vimodrone

Kardeş şehirler

Milano şu kentlerle kardeş şehir bağlantısı kurmuştur:

Eskişehir, Türkiye Meşhed, İran Beytüllahim, Filistin Blackpool, Birleşik Krallık İzmir, Türkiye Bogota, Kolombiya Dakar, Senegal Frankfurt, Almanya Guadalajara, Meksika Krakow, Polonya Lyon, Fransa

Melbourne, Avustralya Osaka, Japonya Sankt Peterburg, Rusya Sao Paulo, Brezilya Maceio, Brezilya Şanghay, Çin Halk Cumhuriyeti Tel Aviv, İsrail Toronto, Kanada Chicago, İllinois, Amerika Birleşik Devletleri Amman, Ürdün Bangkok, Tayland

Belgrad, Sırbistan Belo Horizonte, Brezilya Buenos Aires, Arjantin Daegu, Güney Kore Lima, Peru Medellin, Kolombiya Minsk, Belarus Sofya, Bulgaristan Ulan Batur, Moğolistan Zagreb, Hırvatistan Samsun, Türkiye

Resimler

• 
  Milano - Lorenso sütunlari
• 
  Milano - panorama arka planda San Siro Stadı
• 
  Milano - "orre Velasca" binası
• 
  Milano - Galleria Vittorio Emanuele II
• 
  Milano Katedrali ön cephesi
• 
  Milano - San Ambroglio manastırı avlusu
• 
  Milano - Sforza Kalesi giriş kulesi
• 
  Milano - Sempione Parkı arka Sforza Kalesi
• 
  Milano - "Arco della Pace (Barış Takı)"
• 
  Milano - "Villa Reale (Kraliyet Villası)" halk parkı
• 
  Milano - Niguarda Hastanesi anıtsal giriş kapısı
• 
  Milano - Brera Güzel Sanatlar Galerisi avlusu
• 
  Milano - Alla Scala Operaevi
• 
  Milano - Varoşlarda yeni apartimanlar
• 
  Malpensa Hava Alanı
• 
  Milano - Corso Magenta'da tramvay durağı
• 
  Milano - Porta Nuova semtinde 2010 yılında yeni apartımanlar yapımı
• Dosya:S.Siro esterno.jpg
  Milano - San Siro Stadı
• 
  Milano - "Politecnico di Milano" and binası
• 
  Milano - Katolik Üniversitesi
• 
  Milano - "Stazione Centrale" Tren Garı girişi

Katedral Meydanı panoraması

Sfroza Kalesi orta avlusu panoraması

Ayrıca bakınız

• Lombardiya
• Milano ili
• İtalya'daki şehirler listesi

Kaynakça

1. "Competitive Cities in the Global Economy". 1 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20081001192936/http://213.253.134.43/oecd/pdfs/browseit/0406041E.PDF. 
3. Kaynak: İtalyanca Wikipedia "Milano" maddesi
4. "Struttura". SanSiro.net. 14 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20111014045248/http://sansiro.net/struttura.asp. Erişim tarihi: 2010-02-25. 
5. "resmi websitesi". Comüne.milano.it. 
6. "European Society pieg.qxp" (PDF).  Şablon:Dead lınk
7. "world.nycsubway.org/Europe/İtaly/Milan (Urban Trams)". World.nycsubway.org. 2003-12-08. 

Dış bağlantılar

• Milano resmi websitesi
• Milano Haritası