Himmet
Himmet (Azerice: Hümmət), Azerbaycan'ın (ve tüm İslam dünyasının) ilk sosyal demokrat nitelikteki siyasi partisi.[1] 1920 yılında Bakü'deki komünist "Adalet" (Azerice: Ədalət) hücresiyle birleşerek, Azerbaycan Komünist Partisi'ni kurdular.[2]
"İlk" Himmet (1904 - 1920)
1904’te gerçekleştirilen Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDİP) ikinci kongresinde, partinin Bakü komitesi ile işbirliğine giden, büyük çoğunluğu Azerbaycanlı olan Himmet (“İrade-çaba-iş birliği”) adında bir grup oluşturulmuştu. Asıl amaç Müslüman işçileri cezbetmekti. Himmet, milliyet ya da etnisite temelinde değil, ancak bölgesel temelde parti kolu oluşturabileceğini söyleyen bolşeviklerin altın kuralına istisna teşkil eden bir örgütlenmedir. Örgütlenme, Mehmed Emin Resulzade (1913'e kadar), Meşedi Azizbeyov, Prokofi Apresianoviç Çaparidze, Sultanmecid Efendiyev, Ahmet Ağaoğlu, Miresadullah Mirkasımov, İsabey Aşurbeyov, Karabey Karabeyov, Mehmedbağır Ahundov ve Neriman Nerimanov bir grup Azeri aydının önderliğinde gerçekleştirilmişti. Partinin başkanlığına ilk önce Mehmed Emin Resulzade seçilmiş, daha sonra bu görevi Neriman Nerimanov yürütmüştür. Himmet’i kuran Azerî aydınların RSDİP bağları mevcuttu. Resulzade'nin yönetimi sırasında, 1904-1905 yıllarında, Azerbaycan'ın ilk yasa dışı komünist gazetesi olan "Himmet" gazetesi yayımlandı. Gazete ilk sayısından itibaren Azerbaycan'da ve İran'da sosyal demokrat örgütler kurmayı amaçlayan ajitasyon çalışması yapmaya başladı.[3] Parti kağıt üstünde RSDİP'nin Bakü Komitesi şubesi gibi görünse de, liderlerinin belli bir bölümünün bolşevik olmaması sebebiyle, örgüt RSDİP’den kısmen özerktir. Rusya’da 1905-07 devriminin patlak vermesiyle, Himmet çar rejimi tarafından bastırılır. İlgili dönemin ardından Transkafkasya’da geriye çok az insan kalır. Parti, Şubat Devrimi’ni takiben, Nisan 1917’de yeniden dirilir. Neriman Nerimanov liderliği üstlenir, partinin üst konumlarına Azizbeyov, Bünyatzade, İsrafilbeyov ve Sultanov gibi devrimciler getirilir. 1918'den 1920 yılına kadar, Himmet Partisi Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Parlamentosu'nda temsil edildi. 20 Şubat 1920 tarihinde, Himmet, Adalet Partisi, İran Ahrar Partisi ve Bakü Bolşevikleri birleşerek Azerbaycan Komünist Partisi'ni kurdular.
Kimi kaynaklar, Himmet Partisi'nin bolşevik taraftarı bazı üyelerinin, Mart Olayları olarak da bilinen katliama, Bakü Sovyet güçleri tarafında katıldıklarını iddia etmekte,[4][5] kimi kaynaklar ise bunun aksini iddia etmektedir.[6]
"Yeni" Himmet
1992 yılında, Zakir Tagiyev isimli Azeri bir iş adamı, Himmet adıyla sosyal demokrat mahiyette yeni bir parti kurdu. Düşük bir halk desteğine sahip olan bu parti, merkezde yer almakta ve hükümet politikalarına destek vermektedir.
İleri okumalar
Peyman Daylemi. "İran Gilan Sovyet Cumhuriyeti". 17 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150717062548/http://istiraki.blogspot.com.tr/2009/11/iran-gilan-sovyet-cumhuriyeti.html. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2015.
Referanslar
- ↑ И.С. Багирова. Политические партии и организации Азербайджана в начале ХХ века. - Баку, 1997, s.30
- ↑ The seeds of national liberation
- ↑ A. M. Agahi Rasprostranenie idei Marksizma-Leninizma v Irane. -(Bakû: 1961), s. 24-6.
- ↑ Ariel Cohen, "Russian Imperialism: Development and Crisis", Praeger/Greenwood 1996, p. 73, ISBN 0-275-96481-7
- ↑ Firuz Kazemzadeh. "Struggle for Transcaucasia: 1917-1921", New York Philosophical Library, 1951
- ↑ Жизнь Национальностей, No. 25 (33), 6 July 1919 as cited in Firuz Kazemzadeh, open citation, p. 74.
| |||||||||||||||||||||||||||||||
