Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi II. Kongresi

Menşeviklerin lideri Martov

Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDİP) II. Kongresi 30 Temmuz-23 Ağustos (Eski usul takvime göre 17 Temmuz–10 Ağustos) 1903 tarihinde Belçika'nın başkenti Brüksel'de başladı ve 6 Ağustos tarihine kadar burada devam etti. Belçika hükümetine, Rusya Büyükelçiliği'nden yapılan baskılar neticesinde, Belçika polisi delegeleri zorla ülkeden çıkarttı.^[1] Londra'ya geçen delegeler, Kongre'yi bu şehirde tamamladılar. İlk kongrede kuruluşu ilan edilen Marksist Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'ne nihai şekli bu kongrede verildi.

Aslında RSDİP II. Kongresi'ne katılacak delegeler, Białystok'ta Nisan 1902'de toplanan hazırlık komitesi tarafından seçilmişti. Fakat kısa bir süre sonra, biri hariç tüm komite üyeleri tutuklandığından, 1902'nin Kasım ayında, Lenin'in önerisiyle, Pskov'da sosyal demokrat grupların temsilcilerinin katıldığı ikinci bir hazırlık komitesi oluşturuldu. Bu komitede, Lenin'in çıkartmakta olduğu Iskra gazetesi taraftarları çoğunluğu oluşturuyorlardı.

Hazırlık komitesi, Lenin'in liderliğinde ikinci parti kongresi için yoğun bir çalışmaya girişti. Şubat 1903'te, Orel'da toplanan geniş katılımlı bir toplantıda parti programı taslağı kabul edildi. Tertip komitesi üyeleri, katılımcı yerel grupları ikişer defa ziyaret ederek, kongre ve taslakla ilgili fikir ve görüşleri aldılar. Organizasyon komitesi, nihayetinde hem parti taslağını, hemde kongrede temsil edilecek grupların listesini onayladı.^[2]

Kongre boyunca, Brüksel'de 13, Londra'da 24 olmak üzere toplam 37 oturum yapıldı. Parti Kongresine 26 örgütü temsilen 43 delege geldi. Her komitenin Kongreye iki delege gönderme hakkı vardı, ama bazıları sadece bir delege göndermişti. Böylece 43 delege 51 oya sahip oluyordu.^[3] Parti Kongresinde böylece yalnızca Iskra yandaşlarının yanı sıra, Iskra karşıtları da hazır bulunuyordu. Iskra yandaşlarının sayısı 33 olmakla birlikte, Iskracı sayılanların hepsi Lenin'i desteklemiyordu. Lenin'in 24 kararlı oyu vardı. Iskracıların 9'u Martov'u destekliyordu. Kalan 10 delege ise, iki ana klik arasında bocalıyordu. Bunlar Merkez'i oluşturmaktaydı.Lenin'in aleni hasımlarının Kongre'de 8 oyu vardı. Bunlardan üçü "ekonomist" (işçilerin sadece, işverenlere karşı iktisadi mücadele yürütmeye çağrılmaları gerektiğini, siyasi mücadeleye gelince, bunun liberal burjuvazinin meselesi olduğunu, siyasi mücadelenin önderliğinin liberal burjuvaziye bırakılması gerektiğini ileri sürenlere verilen isim), beş delege ise Yahudi Bund örgütü taraftarıydı.^[4] Gündemin önemli maddesi "parti programı" konusu idi. Program tartışılırken, bir büyük fikir ayrılığı da proleterya diktatörlüğü konusunda kendini gösterdi. Uzun tartışmalar ve itiraz sonrasında, Lenin taraftarlarının dediği oldu ve proleterya diktatörlüğü kavramı Parti Programına dahil edildi.

Kongrede, Vladimir Lenin ve Juliy Martov arasında, parti programı üzerinde oluşan bu tartışmalar, RSDİP'nin Bolşevikler ve Menşevikler adıyla iki fraksiyona bölünmesine yol açmıştı.

Bolşeviklerin lideri Lenin

Kongre'nin 22. oturumunda Lenin ve Martov, parti tüzüğünün ilk paragrafında, "parti üyeliği" tanımında ayrılığa düştüler. Lenin, "Parti Programını kabul eden, Partiyi maddi yönden destekleyen ve onun örgütlerinden birine mensup olan herkesin Parti üyesi olabileceğini" söylüyordu. Martov ise, "Parti Programının kabul edilmesinin ve maddi desteğin Parti üyeliği için mutlaka gerekli olduğunu kabul ederken, Parti örgütlerinden birine katılmayı şart olarak görmüyor, bir Parti üyesinin mutlaka Parti örgütlerinden birine üye olması gerekmediği" görüşünü savunuyordu. Bu gerçekte, "parti gevşek üyelik bağları ile mi yönetilecek, yoksa profesyonel devrimcilerin partisi mi olacak?" sorusuna yanıt arıyordu. Bu tartışmada Rus Marksizminin babası Plekhanov Lenin'i desteklerken, gelecekte Petrograd Sovyeti'nin lideri olacak Troçki ise Martov'u destekledi.

Üyelik konusu, 28'e karşı 23 oyla Martov lehine sonuçlandı. Fakat Martov'u bu oylamada destekleyen Bund delegeleri ve "ekonomistlerden" yedi kişi kongreyi terk etti. Böyle olunca Lenin ve destekçileri çoğunluğu ele geçirdiler ve Rusça çoğunluk anlamına gelen Bolşevikler olarak, Martov ve destekçileri de, Menşevikler, yani azınlık grubu olarak anılmaya başlandılar.

27. oturumda, kongrenin asli gruplarından Bund, Parti içinde özel bir yere sahip olmak istedi ve Rusya’daki Yahudi işçilerin biricik temsilcisi olarak tanınmayı talep etti. Bir Bund temsilcisi, bütün Rus vatandaşlarının kendi dillerini kullanma hakkına sahip olması gerektiğine dair bir önerge verdi. Lenin ve İskra grubu bu önergeye karşı çıktılar. Böylelikle Bund’un önerdiği, ulusal çizgiler üzerinde örgütlenme sistemi, 23 oya karşı 23 oyla, çoğunluk sağlanamadığından Kongrece reddedildi. Bunun üzerine Bund’cular Parti Kongresi’ni terkettiler. Joseph Stalin ise bu önergeyi desteklemişti.^[5] Transkafkasya sosyal demokratlarının lideri Noe Zhordania tarafandan verilen benzer bir önrerge ise, ironik şekilde kabul edilmişti.^[6]

Bundan da öteye Bund, RSDİP'nin kendisinin asli parçası olacağı federal bir yapıda olmasını talep etmekteydi. Bu talep 41'e karşı 5 oyla reddedildi. Bolşevikler ve Menşevikler, Bund örgütünün önergesine karşı birleşmişler ve Bundcuları "ayrılıkçı, milliyetçi ve oportunist" olmakla suçlamışlardı. Bu önergenin reddinden sonra, Bund ile RSDİP'nin yolları ayrıldı.^[6]

Ayrıca iki “ekonomist” de, Parti Kongresi onların yurt dışı örgütlenmelerinin, Parti’nin yurt dışındaki temsilcisi olamasını reddedince, II. Kongre’yi terk ettiler.

Lenin, daha başından itibaren, bütün dikkatini Parti’nin merkezi kurullarının bileşimi üzerinde yoğunlaştırmıştı. Parti Kongresi’nin çoğunluğu bu meselede Lenin’i destekledi. Seçilen Merkez Komitesi Lenin’in yandaşlarından oluşuyordu. Lenin’in önerisi üzerine, İskra'nın yazı kuruluna Lenin, Plehanov ve Martov seçildi. Martov, Parti Kongresi’nde, “Iskra” yazı kuruluna, çoğunluğu kendi yandaşı olan “Iskra”nın eski altı üyesinin seçilmesini talep etti. Parti Kongresi bu talebi oy çoğunluğuyla reddetti. Lenin’in önerdiği üçlü seçildi. Bunun üzerine Martov, merkez organın yazı kuruluna katılmayacağını açıkladı.^[7]

Böylece, ilk Rus devriminin arifesinde, halihazırda patlak vermiş bulunan Rus-Japon savaşı döneminde, Bolşevikler ve Menşevikler iki ayrı siyasi grup olarak ortaya çıktılar.

Referanslar

1. Krupskaya, Reminiscences of Lenin
2. Lenin: Account of the Second Congress of the R.S.D.L.P
3. Bolşevik Partisi Tarihi, Bilim ve Sosyalizm Yayınları. Ankara 1971, sayfa 61
4. a.g.e sayfa 61
6. Johnpoll, Bernard K. The Politics of Futility; The General Jewish Workers Bund of Poland, 1917-1943. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press, 1967. pp. 30-31
7. Tony Cliff, Building the Party 1893-1914, pages 103-12

• (Rusça) Article in the Great Soviet Encyclopedia;
• (Rusça) Ленин В. И., II съезд РСДРП. 17 (30) июля — 10 (23) августа 1903 г., Полн. собр. соч., 5 изд., т. 7;

Dış bağlantılar

• Complete English Stenographic Record of the Second Congress of the RSDLP.