Leonid Brejnev

Leonid Brejnev
Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri (1966 yılına kadar Birinci Sekreter)
Görev süresi 14 Ekim 1964 - 10 Kasım 1982
Yerine geldiği	Nikita Kruşçev
Yerine gelen	Yuri Andropov
Sovyetler Birliği Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı
Görev süresi 16 Haziran 1977 - 10 Kasım 1982
Yerine geldiği	Nikolay Podgorni
Yerine gelen	Yuri Andropov
Görev süresi 7 Mayıs 1960 - 15 Temmuz 1964
Yerine geldiği	Kliment Voroşilov
Yerine gelen	Anastas Mikoyan
Kişisel bilgiler
Doğum	19 Aralık 1906 Kamenskoye, Rusya İmparatorluğu
Ölüm	10 Kasım 1982 (75 yaşında) Moskova, Sovyetler Birliği
Partisi	Sovyetler Birliği Komünist Partisi
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Sovyetler Birliği
Branşı	Sovyet Ordusu
Hizmet yılları	1941–1982
Rütbesi
Çatışma/savaşları	II. Dünya Savaşı
Ödülleri

Leonid İlyiç Brejnev (Rusça: Леонид Ильич Брежнев), (d. 19 Aralık 1906, Kamenskoye, Çarlık Rusyası (bugün Dnyeprodzerjinsk, Ukrayna) - ö. 10 Kasım 1982, Moskova) Sovyet devlet adamı; 1964'ten ölümüne kadar Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri.

Yaşamı

Gençliği ve Kariyeri

Bir maden işçisinin oğlu olan Brejnev 1923'te Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin (SBKP) Genç Komünistler Birliği'ne (Komsomol) girdi. 1927'de Kursk Ziraat Enstitüsü'nü bitirdikten sonra bir süre tarım müfettişliği yaptı ve tarım üretimini örgütlemek üzere Urallar'a gönderildi (1927-30). 1931-1935 yılları arasında Dnyepropetrovsk Metalurji Enstitüsü'nde eğitim gördü. Aynı kentte mühendis ve teknik okul müdürü olarak çalıştı. Bu arada 1931'de üye olduğu SBKP'nin yerel örgütünde çeşitli görevlerde bulundu. Stalin yönetimi altında yıldızı hızla parladı ve 1938'de partide sürekli kadroya alındı. 1939'da ise Komünist Parti Dnyepropetrovsk bölge sekreterliğine yükseldi.

Büyük Anayurt Savaşı (1941-45)

II. Dünya Savaşı sırasında Kızıl Ordu'da parti komiseri olarak görev aldı ve çeşitli cephelerde savaştı. 1941'de albaylığa, 1943'te tümgeneralliğe yükseltildi. 4. Ukrayna Cephesi'nin siyasal yönetimini üstlendi (1942-45). 1944'te Ukrayna Cephesi siyasi komiseri oldu ve Kafkasya, Karadeniz ve Ukrayna cephelerinde ordu siyasi komiseri olarak görev aldı.

Savaş Sonrası

Savaştan sonra Ukrayna'daki çeşitli bölge parti komitelerinin başkanlığını yürüttü. Dinyeper Lenin Hidroelektrik Santralı ve Zaporoj'daki çelik tesislerinin kuruluşunda görev aldı. 1950'de Moldavya Komünist Partisi Merkez Komitesi birinci sekreterliğine getirildi. Ardından 1952'de SBKP'nin XIX. Kongre'sinde Merkez Komitesi üyeliğine, Merkez Komitesi'nin ilk toplantısında da Merkez Komitesi sekreterliği ve Merkez Komitesi Prezidyumu'nun aday üyeliğine seçildi.

Stalin'in Mart 1953'te ölmesi üzerine, Merkez Komite'deki bütün görevlerinden çekilmek zorunda bırakıldı ve korgeneral rütbesiyle Savunma Bakanlığı siyaset dairesinin başkan yardımcılığına getirildi. Ama çok geçmeden Kazakistan Komünist Partisi ikinci genel sekreterliği görevine atanarak Kazakistan'a sürüldü (1954). Bu görevi sırasında parti içinde Kruşçev'i destekleyen kanatta yer aldı ve Nikita Kruşçev'in öncülük ettiği İşlenmemiş Toprakların Tarıma Açılması Kampanyasının başarılı bir uygulayıcısı oldu. Böylece tarımsal üretimin artmasında etkili oldu. Kısa bir süre sonra Kazakistan Komünist Partisi birinci sekreterliğine yükseldi (1955).

SBKP'nin 1956'daki XX. Kongresi'nde yeniden eski görevlerin döndü ve Merkez Komitesi'ne seçildi. Ertesi yıl Kruşçev'i görevden uzaklaştırmayı amaçlayan Moskova hizbine karşı mücadelede gösterdiği bağlılık nedeniyle, Prezidyum asil üyeliğine getirildi. Ağır sanayi ve özellikle uzay araştırmaları alanlarında üstlendiği görevleri başarıyla yerine getirdiği için "sosyalist emek kahramanı" nişanı aldı. 7 Mayıs 1960'ta, Kliment Voroşilov'un yerine SSCB'de devlet başkanlığına denk olan Yüksek Sovyet Prezidyumu başkanlığına getirildi. 15 Temmuz 1964'te bu görevinden istifa etti ve Merkez Komitesi ikinci sekreteri olarak Kruşçev'in yardımcılığını üstlendi. Ancak bir süre sonra SBKP Merkez Komitesi Başkanı Mikhail Suslov'un Kruşçev'e karşı başlattığı muhalefette yer aldı. Moskova hizbi olarak adlandırılan bu muhalefet Kruşçev'i istifaya zorladı ve 15 Ekim 1964'te Kruşçev'in yerine SBKP birinci sekreteri (1966'dan sonra genel sekreter) oldu.

SBKP Genel Sekreterliği

Brejnev, demokratik merkeziyetçilik politikasını ısrarla savunan parti ideoloğu Mikhail Suslov'un önerdiği biçimde önceleri kollektif liderlikte görev aldı. Böylece Sovyetler Birliği'nde troyka yönetimi başlamış oldu. Başbakan Aleksi Kosigin ile "kolektif önderliği" kısa bir süre paylaşıktan sonra yönetimin en etkili kişisi olarak öne çıktı. Bununla birlikte, kolektif önderlik sistemi çerçevesinde, kapitalist ülkelerle diplomatik ilişkiler ve ekonomik kalkınma gibi birçok devlet işini Bakanlar Konseyi Başkanı Kosigin ile Yüksek Sovyet Prezidyum başkanı Nikolay V. Podgorni'ye bıraktı ve daha çok askeri işler ve dış politika sorunlarıyla ilgilendi. Eylül 1965'te, zaafiyet gösteren Doğu Bloku'na bir çeki düzen vermek amacıyla Varşova Paktı'nın daha iyi işleyecek bir duruma getirilmesini ve önemli işlerin ele alınması için "sürekli ve hazır bir mekanizma" kurulmasını istedi.^[1] 1966'da yapılan XXIII. Kongre'de Leninist ilkelere bağlılığını ilan etti. Bu arada ülkedeki ideolojik muhalefeti bastıracak önlemler aldı.

Daha önce 1961-64 arasında birçok yabancı ülkeye geziler yapan Brejnev, 1965'te de Arnavutluk dışındaki bütün Doğu Avrupa ülkelerini dolaşarak Doğu Bloku içindeki dayanışmayı güçlendirmeye çalıştı. 1968'de Alexander Dubček yönetimindeki Çekoslovakya, sosyalist yönetim sistemini ve parti denetimini liberalleştirme girişiminde bulununca, SSCB Varşova Paktı üyesi beş ülkeyle birlikte Çekoslovakya'ya müdahale etti. Brejnev, bir Doğu Avrupa ülkesinde SSCB ya da öteki Varşova Paktı üyelerinin çıkarlarına zarar verecek gelişmeler karşısında askeri müdahale hakkının doğacağını savunarak işgal hareketini meşrulaştırmaya çalıştı. Bu görüş Batı'da Brejnev Doktrini olarak adlandırıldı.

Brejnev ve Jimmy Carter SALT II Antlaşmasını imzalarken, 18 Haziran 1979, Viyana.

Brejnev 1970'lerde, yeni bir "barış içinde birlikte yaşama" politikası çerçevesinde Batı ve özellikle de Amerika Birleşik Devletleri'yle (ABD) gerginlikleri azaltmaya çalıştı. Uluslararası alanda yumuşama politikasını (detant) savunarak, bu politikaya dünya uluslarının istedikleri sistemi özgür iradeleriyle seçebilmeleri ve devletlerin birbirlerinin içişlerine karışmamaları biçiminde tanımladı. ABD'nin Vietnam müdahalesinin iki büyük devlet arasında bir çatışmaya varmasını engelledi. Ancak gerek Vietnam'a gerekse emperyalizme karşı bağımsızlık mücadelesinde bulunan diğer Güneydoğu Asya ve Afrika ülkelerine maddi ve manevi destekte bulunmaktan çekinmedi. 1971 yılında hem Avrupa'da oluşmaya başlayan yumuşama hem de ABD ile stratejik silah dengesi kavramını kabul etti.^[1] Almanya Şansölyesi Willy Brandt ile, Alman Demokratik Cumhuriyeti ve Almanya Federal Cumhuriyeti'yle Polonya'nın sınırılarını tanıyan bir antlaşma imzaladı (1970). ABD Başkanları Richard Nixon ile SALT 1 (1972) ve Jimmy Carter ile SALT 2 (1979) olarak bilinen Stratejik Silahların Sınırlandırılması Görüşmeleri'nin yürütülmesinde ve 1975'te Helsinki'de Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı Nihai Senedi'nin imzalanmasında önemli rol oynadı.

Öte yandan Sovyet askeri gücünü çarpıcı bir biçimde artırıp modernleştirmeye çalıştı. Gelişmekte olan ülkelerdeki "ulusal kurtuluş Savaşları"nı destekleme politikası izledi. 1978'de Afganistan'da iktidara gelen sosyalist Babrak Karmal hükümetinin ABD tarafından silahlandırılan Taliban teröristlerince düşürülmeye çalışılması üzerine Afganistan'a askeri müdahalede (1979) bulundu.

İç politikada rejimi yıkmaya çalışanlara müsamaha göstermedi. Tarımsal alanda üretimin artmasını sağlamakla birlikte hızla artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılamakta zorlandı. Ancak ağır sanayi üretimi ve genel olarak ekonomik kalkınma ile halkın gelir seviyesinin yükselmesinde gösterdiği başarı ile 18 yıllık iktidarı Sovyetler Birliği'nde bir istikrar dönemi olarak dikkat çekti.

Brejnev, 9 Nisan 1971'de SBKP genel sekreterliğine yeniden seçildi. 8 Mayıs 1976'da ise Sovyetler Birliği mareşalliğine getirildi. Böylece Stalin'den sonra en yüksek askeri rütbeye getirilen ikinci parti önderi oldu. Ekim Devrimi'nin 60. yılında kabul edilen ve SSCB'yi "bütün halkın devleti" olarak tanımlayan 1977 Anayasası ile toplumsal düzen ve parti yapısı yeniden düzenlendi. Podgorni'nin 24 Mayıs 1977'de Prezidyum başkanlığı görevinden alınmasıyla kolektif önderlik sistemi sona erdi. 16 Haziran'da oybirliğiyle Prezidyum başkanlığına seçilerek SSCB'de hem devlet başkanlığı, hem de parti genel sekreterliğini üstlenen ilk yönetici olan Brejnev, her iki görevini de ölümüne değin sürdürdü.

Ölümü

Daha önce birkaç kez kalp krizi geçiren ve 1982 kışından itibaren sağlık durumu daha da kötüye giden Brejnev, en son Bolşevik Devrimi'nin 65'inci yıldönümünde halkın karşısına çıktı. Brejnev, 10 Kasım 1982 tarihinde yerel saatle sabah 08:30'da geçirdiği bir kalp krizi nedeniyle yaşamını yitirdi. Brejnev'in ölüm haberi Komünist Parti Merkez Komitesi, Sovyet Yüksek Prezidyumu ve Sovyetler Birliği Bakanlar Kurulu'nun ortak bildirisi ile Sovyet halkına ve dünyaya 24 saat gecikmeli olarak Rusça ve İngilizce olarak duyuruldu.^[2] Cenazesi 100 ülkeden devlet, hükümet başkanları veya dışişleri bakanının katıldığı bir törenle Kızıl Meydan'daki Lenin'in Mozolesi'nin arkasındaki nekropole defnedildi.

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Leonid Brejnev ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

1. Oral Sander, Siyasi Tarih 1918-1994, İmge Kitabevi, Kasım 2005. ISBN 975-533-005-4.
2. Brejnev'in ölümü bir gün sonra açıklandı, Milliyet 12/11/1982.

Siyasi görevi
Önce gelen: Nikita Kruşçev	Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri 1964-1982	Sonra gelen: Yuri Andropov
Önce gelen: Kliment Voroşilov	Sovyetler Birliği Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı 1960-1964	Sonra gelen: Anastas Mikoyan
Önce gelen: Nikolay Podgorni	Sovyetler Birliği Yüksek Sovyet Prezidyumu Başkanı 1977-1982	Sonra gelen: Yuri Andropov