John Pell

John Pell
John Pell (1611-1685)
Doğum	1 Mart 1611 Southwick, Batı Sussex, İngiltere
Ölüm	12 Aralık 1685 (74 yaşında) Westminster, Londra, İngiltere
Vatandaşlığı	İngiliz, Hollandalı
Milliyeti	İngiliz
Din	Kalvinizm, Anglikan
Dalı	Matematikçi ve Gökbilimci ayrıca Diplomat
Çalıştığı yerler	Amsterdam Üniversitesi, Londra, Zürih
Öğrenim	Trinity College, Cambridge
Önemli başarıları	Pell denklemi ile tanınır
Etkiledikleri	Henry Briggs
Ek bilgi	Thomas Pell'in kardeşi

John Pell, (d. 1 Mart 1611 - ö. 12 Aralık 1685), 17. yüzyıl İngiliz entelektüel tarihinde önemli bir yer tutan matematikçi.

John Pell'in önemi yayınladığı bilimsel makaleler ve çalışmalarından çok yaşadığı dönemdeki bağlantılarından ve faaliyetlerindendir. Ayrıca Euler tarafından Pell denklemi olarak adlandırılan denklemle de tanınır. Her neakadar özel bir Diophantine denklemi olan bu denklemin yanlışlıkla Pell'e atfedildiği iddia edilse de, bu iddiayı doğru bulan ve karşı çıkan iki karşıt görüş mevcuttur.

Hayatı

Din adamı olan ve kendisiyle aynı adı taşıyan John Pell ve Mary Holland'ın ikinci çocuğu olarak 1 Mart 1611 yılında dünyaya gelmiştir. 6 yaşında yetim ve öksüz kalmıştır. Babasını 1616 yılında annesini de takip eden yıl içerisinde kaybetmiştir. İlk eğitimini ücretsiz yerel bir okulda okuduktan sonra Trinity College, Cambridge'e 1624 yılında kayıt olmuştur. Cambridge'den ön yetkinlik derecesini 1624 Üst yetkinlik derecesini de 1628 yılında almıştır.^[1] Bu dönemde Yunanca, Latince ve Matematik eğitimi almıştır. Cambridge'den ayrıldıktan sonra ilk olarak Horsham'da daha sonra Chichester'de eğitmen olarak çalışmıştır. 3 temmuz 1632 yılında Ithumaria Reginolles ile evlenmiştir. Bu evlilikten 4 kızı ve oğlu olmuştur. 1638 yılından 1643 yılına kadar Londra'da matematik dersleri vermiştir. 1643 yılında İngiltere dışına Amsterdam'a gitmiş ve Gymnasium Illustre'de bugünkü adıyla Amsterdam Üniversitesi'nde matematik Profesörü olmuştur. 1646 yılına Breda'da benzer bir mevkide çalışmaya başlayana kadar Amsterdam'da kalmıştır. 1651 yılında İngiltere Hollanda'yla arasında büyük gerilime yol açacak yeni bir denizcilik kanununu yürülüğe koymuştur. İki ülke arası gerilimden kaynaklı olarak Hollanda'da kalması halinde zor durumda kalacağını anlayan Pell 1652 yılının mayıs ayında ilk Anglo-Flemeng savaşının gerçekleşmesinden kısa bir süre önce İngiltere'ye geri dönmüştür.^[2] İngiltere'ye döndükten sonra Oliver Cromwell tarafından matematik öğretmek üzere Londra'ya atanmıştır. İki yıl sonra Cromwell tarafından İsviçre'ye diplomatik görevle atanmıştır. Asıl göreviyse İsviçre'yi Fransa'dan uzaklaştırmak ve İsviçre'nin o dönemde İngiltere tarafından önderlik edilen Kıtasal Protestan Birliğine katılımını sağlamaktı. 1654 yılından 1658 yılına kadar bu görevi sürdürmüştür. Çabaları sonuçsuz kalınca 1658 yılında 13 ağustosta Cromwell'in ölümünden 3 hafta önce Londra'ya geri dönmüştür. İngiltere'de bulunduğu sürede ilk önce Diyakoz daha sonra 1661 yılında Papaz (Psikopoz ile Diyakoz arasındaki mertebe) olarak atanmıştır. Essex'te Vicar (Anglikanizm) (Batı Kilisesi'nde önemli bir mertebe, bakınız Anglikanizm) olmuştur. Eş zamanlı olarak 1663 yılında Laindon ve Basildon da Essex'te vicar olmuştur. Hayatının son 20 yılında bu iki mevkiyi korumuştur. 1661 yılında eşi Ithumaria ölmüştür. 1669 yılında ikinci kez evlenmiştir. 1663 yılında Royal Society'ye seçilmiştir. Mekanik ve Optik icatlar komitesinde hizmet etmiştir. Ayrıca 1675 yılında başkan yardımcısı seçilmiştir. Pell 12 aralık 1685 yılında vefat etmiştir.

Çalışmaları

Genel olarak Pell'in matematikçi olarak öneminin abartıldığına dair görüşler mevcut olmakla birlikte, ilkin anonim olarak yayınladığı Idea of Mathematics adlı eserinin önemi yadsınmamaktadır. Bu eser Pell'in ününü İngiltere ve Avrupa'da artırmış ve Amsterdam'da matematik profesörü olmasına büyük katkı sağlamıştır.^[3]

Pell denklemi

Pell denklemi Diophantine denklemlerinin aşağıdaki şekilde ifade edilen özel bir durumudur.

${\displaystyle ax^{2}+1=y^{2}}$

Yayımlanmış eserleri

1. The English Schoole (Londra, 1635) , King James'in İncil'inde bulunan kelimelerin düzenli bir şekilde listelendiği kitabı
2. An Idea of Mathematics (Londra, 1638)
3. I. Pellius contra Ch. S. Longomontanum (Amsterdam, 1644), iki sayfa baskı
4. Controversia inter Christianum Longomontanum & Ioannem Pellium, de vera circuli mensura (Kopenhag, 1645), Johannes Rave'e yazılmış mektubu.
5. Controversiae de vera circuli mensura anno MDCXLIV exortae, inter Christianum Severini, Longomontanum ... et Ioannem Pellium ... pars prima (Amsterdam, 1647)
6. Oratio inauguralis Joannis Pellii', in Inauguratio illustris scholae ac illustris collegii auriaci, a celsissimo potentissimo Arausionensium principe, Frederico Henrico in urbe Breda erectorum, cum orationibus solemnibus ipsa inaugurationis die & seqq. Aliquot habitis (Breda, 1647), ss. 168-183
7. Griindtliche Beschreibung der neiien Regiments-Verfassung in dem gemeinen Wesen Engelland, Schott- und Irrland samt den zugeh6rigen Eyldndern und andern Landschafften, unter dem Herren Protector und dem Parlament (Schaffhausen, 1657), Anon'a önsöz
8. Lodewijk de Bils, The Coppy of a certain large Act (Obligatory) of Yonker Louis de Bils, Lord of Koppensdamme, Bonen, &c. Touching the Skill of a better way of Anatomy of Man s Body. (Londra, 1659), Çeviri
9. Doxoscopiae physicae minores, sive isagoge physica doxoscopia (Hamburg, 1662)
10. Easter not Mis-timed. Paskalya yortusuyla ilgili yazılmış bir mektup (Londra, 1664)
11. Tabula numerorum quadratorum decies millium ... 10000 tam kare sayıların listesi (Londra, 1672)
12. Table des aires des cercles pour un diametre d'une grandeur donnee depuis (1) jusqu'a (100.)', in Sir Samuel Morland, Elevation des eauxpar toute sorte de machines reduite a la mesure, aupoids, a la balance, par le moyen d'un nouveau piston (Paris, 1685), ss. 61-62
13. Day-Fatality of Rome', in John Aubrey, Miscellanies (Londra, 1696), ss. 22-26

Kaynak: The Publications of John Pell, Noel Malcolm, 2000 ^[4]

Kaynakça

1. "Pell [Pellius, John"] (İngilizce). Gallileo Project. 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131130113914/http://galileo.rice.edu:80/Catalog/NewFiles/pell.html. Erişim tarihi: 9 Kasım 2012. 
2. "Pell". st-andrews üniversitesi. 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150919031203/http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Pell.html. Erişim tarihi: 9 Kasım 2012. 
3. "Pell, John". 28 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150328044053/http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830903334.html. Erişim tarihi: 10 Kasım 2012. 
4. Malcolm, N. (22 Eylül 2000). "The publications of John Pell FRS (1611-1685): some new light and some old confusions". Notes and Records of the Royal Society 54 (3): 275–292. DOI:10.1098/rsnr.2000.0113. 

Notlar

^*Gymnasium Illustre'nin günümüzdeki adı