Küplüce, Şavşat
| Küplüce Köyü | |
| — Köy — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi[http://www.kupluce.com |
| Nüfus (2000) | |
| - Toplam | 170 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 08700 |
| İnternet sitesi: http://www.kupluce.com/ | |
Küplüce, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür. Köyün tamamı Müslüman Kıpçak Türkeridir. Kıpçak(Ahıska)Türkleri kültür ve gelenekleri yaşatılmaktadır.
Kültür
Köyün gelenekieri Ahıska Türk gelenekleridir.yöre yemekleri bişi,luğum,gevrek,kete,hinkaldir. Dünden Bugüne Sinqod ya da Küplüce Köyü
'Aynı topraktan geldik, biz bize benzeriz,' diye başlar türkülerimiz. O anlamda yeryüzündeki bütün insanları antropolojik açıdan ayıramayacağımız gibi etimolojik açıdan da tanımlamanın, yaşadığımız çağda, bir anlamı yoktur aslında. Bu gün ne etik ne estetik ne de etnik açıdan bu ayrımın peşine düşmek, ait olduğu milliyeti yüceltip diğer yapıları küçümsemek kafatasçıların işidir. Modern ve uygar bir çağın insanları olarak bu tarz bir kafatasçı söylem bizimle, sahip olduğumuz değerlerle asla örtüşmez. Fakat bugünü kavramak dünü bilmekten geçer. Geçmişi bilmek bugünümüzü zayıflatmaz, bilakis bizi tarih karşısında daha da güçlü kılar. Sinkot un tek anlamı vardır Meskhetçede; ateş yakılan mezarlık anlamına gelir. Sinqod-ateş yakılan kuyu mezarlık, Sırasinqod ise ateş yakılan mezarlık yerinin karşısındaki zincirleme yerleşim yeri anlamına gelir. Sinqot ve Sıransinqot özbeöz meskhet köyleridir. Sinqodda killi topraktan yapılan çanak çömlek işleri bir kuyuya doldurulup yüksek ateşte pişirildikten sonra kullanılır hale geldiği düşünülürse neden bu köye ateş yakılan kuyu mezarlık dendiği gerçeğini daha da kolay açımlayacaktır.
Sinqod ve Sirasinqod asi gürcü taarruzlarına karşı destanların yazıldığı köylerdir. Sinqod ve Sirasinqod denildiğinde iki kez düşünmelisiniz sn hasan altun.Sinqod ve Sırasinqod köyleri gürcü kültürünün kırılma noktasıdır. Suyu bentten keser gibi kesilir sinqodla gürcü köylerinin gelenek görenek, aktöre ve dilleri... Öyle ki 100 metre ötede çakulta’da gürcüce konuşulurken yüz metre beri de Sinqod köyünde hiç kimse gürcüce bilmez ve gürcüce de düşünmez, gürcüce yaşamaz. Tetri beye sormak gerek. Nasıl oluyor da Çakolta’da anadili gürcüce olan ve Mesketçeyi ikinci dil olarak çakoltalılar biliyor da sinkotlular gürcüce bilmiyor? ve konuşmuyor? Nasıl bir asimilizasyondur ki yüz metre ötedeki köyün yani Çakolta’nın gürcücesini unutturmayıp Sinqod’un gürcücesi unutturuluyor?.Bu zırvalıklara kim inanır.!?
Ekmeğe ‘etmek’ derler puri değil. Domuza ‘donğuz’ derler ğori değil. Elmaya ‘alma ‘derler vaşli değil. Suya ‘su’ derler ‘chali’ değil. Gökyüzüne de 'gokyuzu' derler. İmerhevli misyoner pıqlara da pığh derler... Milyonlarca örnek verebilirim bu konuda, ama gerek de yoktur. Sinqodlular hiçbir zaman gürcü olmadı, sizin savruk söyleminizle o kaftanı da giymeyecekler. Zorla bu gürcü kaftanını ne Şavşat’a ne de sinqod'a giydiremeyeceksiniz! Sinqod tarihinde Sinqod’da tek bir gürcü aile olmadığı gibi gürcüce konuşan bir insan bile yoktur, olmamıştır. Gürcüce yer adlarından başka (ki bu adlar nasıl verildi ilerde açıklıyacağım)sinqod’un ve diğer Şavşat köylerinin gürcülükle uzaktan yakından bir bağı yoktur. Konuşulan dile bakınca hakim dilin ahıska mesket dili olduğu ortadadır. Sinqot’ta ve diğer köylerde yer isimlerinin gürcü olması orada yaşayan insanların gürcü olduğu anlamına gelmez. İstanbul’a bakıp bugün İstanbullulara nasıl ki Bizanslı diyemiyorsak, Şavsat ve köylerine bakıp orada yaşayanlara da gürcü diyemeyiz. Gürcü köyleri bellidir. Bu da İmerhev’de yer alan köylerdir. İmerhev gürcüleri ise o bölgeye 1826 yılında yerleştirilmiş Kaheti gürcüleridir. Dilleri maçahel, acara ve diğer gürcülerle aynı değildir. Konuştukları dil Tiflis’in kaheti bölgesinde konuşulan gürcücedir. Bu günkü Ermenistan’da birçok yer adı Türkçe olmasına karşılık Ermenistan da yaşayan insanların Türk olduğu anlamına gelmez. Ermenistan’da ki yer adları Türk ve o yerlerde yaşayanlar ise ermenidir. Şimdi Ermenistan’da yaşayan Ermenilere yer adlarına bakıp burada yaşayanlara Türk mü diyeceğiz. Bu söylem çok saçmadır. Bilimsel de değildir. Yer adları hiçbir zaman o yerin üstünde yaşayan insanların bugünkü milliyetini açıklamaz. Bu, bizi etimolojik bir sonuca da götürmez. Eğer bir milliyet arıyorsanız o milliyeti gürcistandaki svanlarda, megrellerde, Abazalarda, çanlar da arayın. Soydaşlarınız ordadır. Sınırın öte yakasında kalmışlardır. Sınırın beri yakasındakiler ise muhacır gürcülerdir. Muhacır yapıların asimile olduğu gerçeği de inkâr edilemez. Fakat gürcü halkı çok tutucu halk topluluğu olduğu için hem dillerini hem de geleneklerini hala yaşatmaktadırlar. Bu da gayet normaldir.
a-Asıl Gürcüler: Tiflis çevresinden ibaret olan Kartli ile doğusunda bulunan Kakheti'de otururlar. Zakatali civarında oturan İnguiller'de bu gruba dâhil edilirler. b-İmeretler: Riyon ile Yukarı Kura ırmakları arasında otururlar. c-Gurienliler: Kutaisi yakınında yaşarlar. d-Acaralar: Batum civarında yaşarlar. e-Pşavlar: Tiflis'in kuzey doğusunda otururlar, f-Kevsurlar Kazbek doğusunda dağlık bölgelerde Tuşlarla komşu olarak yaşarlar. Tuşlar gibi dillerinde Çeçen, Oset etkileri bulunan küçük bir halktır. Araplara İngiliz, Ruslara ermeni, Fransızlara Japon diyemeyeceğiniz gibi sinqodlu meskhetlere de gürcü diyemezsiniz. Bu günkü Sinqod şu mahallelerden oluşur; cami mahlesi, qodisxaro, gognidzelar, ogeça (aşağı mahalle ve yukarki mahalledir).Ogeça dereden oyana geçilen yerdir. Oyanı geçilen yer o-geç-a…QODİSXARO ise takma adı tetri olan hasan beyin söylediği anlamı taşımaz. Qodisharo bizzat çanak çömleğin yapılıp pişirildiği yerdir; imalathaneler, çanak çömlek fırınlarının merkezidir qodisxaro. Orada hiçbir gürcü ailesi yaşamamıştır. Bu haliyle sinqod o tarihlerde bilim ve zanaatkârlığın başkentidir. Qodisxaro’da yaşayanlar özbeöz Mesket sülalesidir. Gognidzeler denilen mahalle ise bir gürcü papazının yaşadığı mahalledir. Tatlı diliyle binüçyüzlü yıllarda daha önce başka bir bölgede olan ve harabe olmuş kiliseyi yeniden inşa ettirmiş ve ardında misyonerlik faaliyeti yürütmüştür. Bu papaz misyonerlik yapıp sinqod’u önce hıristiyanlaştırdı sonrada bu köydeki yer adlarını değiştirmeye çalışsa da başarılı olamadı. Ardından kendi yetim akrabalarını Kapsizeleri köyün en zengin topraklarına yerleştirmiştir.. Gognidzeli papazın evi şu anki kiliseye yakın bir yerdeydi. Gognidzeler mahallesi adını bu papazın soyadından almıştır. Akıbeti bilinmez bu papazın ama çocuklarının birinin mezarı kilisenin mezarlığında olduğu sanılmaktadır. Bu gürcü kökenli papaz sinqod’a büyük tahribat ve zarar vermiştir. Tatlı diliyle Sınqöt’lu köylüleri Hıristiyanlaştırmaya çalışmış, gürcü misyonerliği yapmıştır.
SİNQOD’TAKİ BÖLGE VE YER ADLARI:
Susuna kaya, lurca, vanat, atiyan, dişdişa, kızılcıkkaya, enekevra, atiyan,, bahçalar, bayirtarla, peglar, koçaliyatağı, sırtlar, ququla kayalar-gürcü yüzbaşı Simon’un Meskhetler tarafından quq oturtulup cezalandırıldığı yerdir. Köyümüzde bulunan vaç’iyet boş yer,boş arazi anlamına gelir ve meskhetçedir.boş arazi boş yer.kullanılmayan yer anlamına gelen vaçiyet…okuzger-öküzlerin gerilip yattığı yerdir.öküz yatağıdır bir anlamda ve hala öyledir.Bir diğer anlamı da öksüzlerin uzanıp yattığı bir mezar yeridir.köyden yalıtılmış bir mezarlık yeri olduğu için öksüzyer daha sonra okuzger olarak dönüşmüştür.
Çeçevra ise çoçavlu şeklinden dönüşüp çoçevla çoçevre çeçevra olmuştur.Çevresine bakıldığında çoçluğun ve bataklığın bol olduğu bugün bile aşinadır.. Lurca yalpalanılan, sendelenen yer anlamına gelir. Lurca’ya iyice bakıldığında bu anlamın ne kadar doğru olduğu görülecektir.(kaldıki kilise papazının alık ve beç oğlunun Lurca’dan düşüp öldüğü bilinmektedir. mezarı ise kilisenin hemen yanındaki ceviz ağacının olduğu yerde olduğu sanılmaktadır.)…Saysar tepesinin üç anlamı vardır. 1-göznuru.,,sinkotta gözünü açan ilk saysarı görür. 2-amel çaba didinme, efor 3-el emeği, işçilik, uğraş, alın teri ise üçüncü anlamıdır Saysar’ın…enekevra-atların burulduğu,iğdiş edildiği ve atların salındığı yerdir. Enekevrayı bilenler bu söylediğimin ne kadar doğru olduğunu göreceklerdir. Oranın gerçek adı ise enekharadır. Yıllar yılı enekhara dilden dile enekevra şekline dönüşmüştür. Enekevrede sinkotlu gençlerin at yarışı yaptıklarını da söylemeden geçemeyeceğim. Baqanat-bakılıp görülebilen hâkim yer anlamındadır. İkinci bir anlamı ise atların bağlanılıp su içirildiği yerdir. bakanat bölgesini bilenler bu söylediğimin doğruluğunu onaylayacaklardır.. qudrul-üzüm bağlarının olduğu yer, bağbozumu yeri birinci anlamı, ikinci anlamı ise neşe ve keyif alınan yer anlamına gelir. Bu bölgede şarap üretildiği dikkate alınırsa bu neşe ve keyfin kaynağı anlaşılabilir. Cami mahallesinde bulunan harmanların alt ve uçurum bölgesine 'saketne' derler. Bu saketnenin mesketçe karşılığı dikkatli olunması gereken yer. Tetikte beklenilen yer anlamı taşır. Bugünkü harmanlarda bulunan gözetleme kulesi bize bu gerçeği daha iyi anlamamıza yardımcı olur. BASİLAT-Osmanlı binatlı asker grubunun çadır kurup atlarını besledikleri yerdir.Basilat ormanı stretejik konumu itibariyle atlı süvarilerin tercih ettikleri, konakladıkları yerdir.Osmanlı askeri bölgesidir BASİLAT.!Bugünkü Küplüce ilkokulun bulunduğu bölgenin cammahlesine bakan kısmı Berul olarak bilinir.Berul-koyun keçi yatağı anlamını taşır Mesketçede.ilgilenenler herhengi bir meskhete berulun anlamını sorabilir.
Bu günkü Sinqod tarihte bilinen anlamda BİRÇOK kez Gürcü haydutlar tarafından yakılıp yağmalanmıştır. Bu istilaya karşı gelen sekiz Sinqodlü babayiğit pehlivan, gürcü komutanı tarafından Batum’a sürüklenerek götürülmüş ve orada yargılanıp idam edilmiştir. Sinqod’ün bugünkü mahalleleri şimdiki yerinde değil daha bir derli toplu ve köyün üst kısmındaydı. İlk yerleşim yeri atiyan bölgesidir. Fakat bu bölge kuzeye sırtını dayamış kuzey yönü kapalı ama güney doğu ve batı yönleri açıktır. Köye bütün saldırılar kolay olması bakımından kuzeyden yapılıp yağmalanınca bu yerleşim yeri terk edilmiştir. Sinqöt’a ilk kilise bu bölgede yapılmıştır. Hem hakim nokta olması bakımından hem de her yönden gelecek saldırıları bir an önce görüp pozisyon belirleme açısından sinqod’un gerçek yerleşim yerinin küpçülere doğru olduğu aşikardır. O bölgedeki yerleşim kalıntıları da bu yakılma ve yağmalanma öncesinden kalan harabelerdir. Şimdi o harabelerin birçoğu Ogeça Mahallesi sakinlerinin ya tarlası ya da merasıdır. Oradaki yerleşim yeri sinqöta her yönden gelebilecek saldırıyı görüp sezinleyebilme noktasıydı.
Tarihte Sinqöt farklı egemenliklerin taarruzu altında kalmıştır. Urartular döneminden sonra Vanat çarşısı Urartuların alış veriş şehri, ticaret merkezidir. Vanat çarşısındaki harabeler, yerleşim yeri tamamen Urartulardan kalmadır. O tarihlerde de önemli bir ticaret merkezidir. Orada ki kilise kalıntısının ve diğer harabelerin Urartulara ait olduğu Urartu kaynaklarından anlaşılmaktadır. Bu günkü sinqod’un çanak çömlek ve diğer zanaatkârlıkları da Urartulardan kalan öğrenilmiş bir gelenektir. Ayrıca Vanat’ın sözcük anlamı eşyaların taşınıp satıldığı yerdir. Bir diğer konu ise van sözcüğü şehir anlamında kullanılır. Sinkotluların Müslümanlığı kabul edişi 1750 ile 1800 lü yıllardır. yavaş yavaş Müslümanlık yayılmaya başlayınca Gognidze soyundan gelen papazın bulunduğu mahalleye farklı yerlerden devşirilen insanlar yerleştirilmiştir. Gognidzelar mahallesi sonradan kurulan ve sağdan soldan gelen milletlerden oluşur. İçlerinde Meskhetler olduğu gibi bu insanların içinde iran acem kökenliler bile vardır. Gognidze mahallesinin ve hatta sinqötün en eski sahipleri bugünkü soyadları Kaya olan insanlar oluşturur. Özbeöz meskhet soyudur Kayalar. Müslümanlık dalga dalga dalga yayılmaya başlayınca, sinkotlu şarap üreticileri İslam inancına göre, günah ve haram sayılan şarap üretimini bırakmışlar, üzüm bağlarını yavaş yavaş bozmuşlar, yeni tür bir tarıma geçmişlerdir. Bu günkü sinqod arazilerinde bulunan şarap küpleri o tarihlerden kalan şarap bankalarıdır. Kaldıki Sinqod şarapları kalitesiyle içenleri mest etmiştir geçmiş tarihte.
Öte yandan yakın tarihte Sinqod’tan alınıp Batum’da yargılanıp idam edilen bir de Sinqotlu imamın varolduğunu anımsatmadan geçemeyeceğim. Bu gün Batum’da bulunan garip mezarı diye ziyaret edilen Emin efendinin mezarı olduğu söylenmektedir. Bu günkü Hiristiyan gürcülerin Müslümanlara muska yaptırıp bir Müslüman mezarının başında dua etmeleri, dilekte bulunmaları ise ironik ve trajıkomik bir durumdur.
1826 da Osmanlı rus anlaşmasından sonra Şavşattaki gürcü egemenleri çekilmiş bunlardan boşalan köylere Ahıska’dan getirilen meskhetler doldurulmuştur. Bu günkü imerhev ve köyleri 1826 da Tiflis’in kaxeti bölgesinden getirilen kaheti gürcüleridir. 1826 dan sonra sinqöt ve sırasinqöt İmerhev’a yerleştirilen gürcü azınlığa çeper olması bakımından önem arzetmiş ve bu köylere çıldır’dan gelip yerleştirilen asker kökenli pehlivan aileler bile vardır.Bu günkü sinqod’da aile, soy, sülale adları şöyledir: Kösalar,medetlar,seydilar, paşilar, çuruklar, kurtlar, kupçilar, tuysuzlar vd gibi…Ayrıca bu soylarla ilgili konular daha geniş detaylı yazı gerektirmektedir.
Gürcü köyleri ile Sinqot ve sirasinqod ve diğer Şavşat köyleri arasında yakın tarihe kadar kız alıp kız verme bile olmazmiş. Eskiden Gürcüler diğer köylerde yaşayan Şavşatlıları, diğer köylerde yaşayan Şavşatlılar da gürcüleri kendilerine ait bir topluluk olarak görmediklerinden bu etnik yapılar arasında hısımlık akrabalık kuran aileler de hoş karşılanmazmış. Meskhetlerle gürcüler arasında bu uçurum yavaş yavaş erise de Şavşat’ın bütün köylerinde Gürcülere pıh deyip aşağılarlarmış.Ama bu aşağılama bir ironiden ibaretmiş.. Pıh; içiboş, kof demektir. Gürcüler de aynı ironiyle diğer Şavşat köylülerine ‘çoqa’ diyerek aşağılarlarmış. İki yıl öncesine kadar bu gerçeği bilmiyordum. Bugün gürcü festivalinde bile şavşatın davul zurna çalgıcılarını tartaklayan gürcü gerçeğini gördükçe onların diğer Şavşatlı insanlara ve farklı kültürlere olan dışlama isteğini daha da iyi anlamak mümkündür. Gürcüler bu topraklarda kendilerini hep öteki olarak görüp algıladılar. Öteki ve azınlık olmanın histerisiyle şavşatın bütün köylerini söylemleriyle gürcü varsayıp herkesi gürcüleştirmeye çalıştıkları gibi kendilerini de hep halüsilasyonik hikâyeler uydurarak kandırdılar. Tetri gibiler bu söylemin baş aktörleridir.
Coğrafya
Artvin iline 55 km, Şavşat ilçesine 15 km uzaklıktadır.
İklim
Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | |
| 2000 | 170 |
| 1997 | 195 |
Ekonomi
Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Ekonomi ve diger sebeplerden dolayı köy halkı Şehirlere yerleştiginden dolayı Hayvancılık ve tarım yapılmamaktadır.
Altyapı bilgileri
Köyde, ilköğretim okulu vardır ancak kullanılamamaktadır. Köyün içme suyu şebekesiolup kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ulaşımı sağlayan yol stabilize olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır.