Kırantaş, Maçka

Kırantaş
—  Mahalle  —
Trabzon
Ülke	Türkiye
İl	Trabzon
İlçe	Maçka
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
Rakım	850 (2,790 fit) m (İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü ft)
Nüfus (2000)http://www.yerelnet.org.tr/koyler/koy.php?koyid=261930
- Toplam	292
Zaman dilimi	UDAZD (+3)
İl alan kodu	0462
İl plaka kodu
Posta kodu	61750
İnternet sitesi: http://www.yerelnet.org.tr/koyler/koy.php?koyid=261930 YerelNET sayfası

Kırantaş, Trabzon ilinin Maçka ilçesine bağlı bir mahalledir.

Adı

Kırantaş mahallesinün osmanlı ve Trabzon imparatorluğu dönemlerindeki orijinal adı Kudula veya Kutala olup, Cumhuriyet döneminde adı değiştirilmiştir. Özhan Öztürk'e göre mahallesin adı Yunanca "Kaşıkçı" anlamına gelmekte olup, yazara göre mahallede şimşir kaşıkçılık yapıldığını bildirmesinin yanı sıra, bu kelimenin Rumca mecazen "yarıcı" anlamına da geldiğini köy halkının bir zamanlar bir manastırın arazisinde yarıcı oalrak çalışmış olmasından bu adı almış olabilceğini iddia etmiştir.^[1].

Tarihçe

Kırantaş mahallesi tarihini daha iyi anlayabilmek için Trabzon'un tarihini bilmek gerekir.

İyon kökenli Miletoslular Batı Anadolu'dan sonra MÖ 7. yüzyılda Karadeniz'e de gelerek kıyılarda koloni kentleri kurmuşlardır. Trabzon'da, merkezi Sinop olan bu kolonilerin arasında sayılmaktadır ve birçok araştırmacı, kentin ilk kuruluşu olarak bu dönemi göstermektedir. Oysa Kolkhlar, Driller, Makronlar gibi yerli kavimler Trabzon civarında çok daha önceden beri yaşamaktaydılar.

Aynı yüzyılda Karadeniz Bölgesi Kafkasya'dan gelen Kimmerler ve onların ardından İskitlerin akınlarına uğramıştır. Ancak bu akımların kolonilerin kuruluşundan önce mi yoksa sonra mı olduğu konusu tartışmalıdır. MÖ 6. yüzyılda ise Trabzon Perslerin egemenliğine girerek, Pont Kapadokyası adı verilen satraplık içinde kalmıştır.

Makedonya Kralı Büyük İskender MÖ 334 yılında tüm Anadolu'da Pers hakimiyetine son vermiştir.

İskender'in ani ölümünden sonra oluşan karışıklık sırasında Pont satrabı II. Ariantes'in oğlu Mithridates, yerli halkın desteğiyle Karadeniz'de Pontus Devletini kurmuştur. Trabzon, MÖ 280 yılında merkezi Amasya olan Pontus devletinin sınırları içinde kalmıştır.

MÖ 1. yüzyılda batıda güçlenen Romalılar Anadolu'yu da işgal etmeye başlamışlardır. Roma kralı Pompeius'un Pontus Kralı V. Mithridates'i Kelkit vadisinde bozguna uğratması üzerine Pontus Krallığı dağılmıştır. Böylece Trabzon, MÖ 66 yılında Roma yönetimine girmiştir. Roma'da Avgustus'la birlikte MÖ 27 yılındanitibaren imparatorluk dönemi başlamıştır. Avgustus'un idari düzenlemesi sonucu Trabzon, Pontus Polemoniacus adı verilen vasallık içinde yer almış, İmparator Tiberius zamanında (M.S. 14-37), diğer bir idare bölüm olan Kapadokya Eyaleti sınırları içinde kalmıştır. İmparator Nero döneminde ise (54-68) serbest kent olma ayrıcalığına kavuşturulmuştur. Trabzon bu dönemde "ünlü" ve "zengin" kent tanımlamasıyla tarihçilerin kitaplarında yer alır. Roma İmparatorluğunun doğu sınırının savunmasına önem veren Vespasian zamanında (69-79) Trabzon, Kapadokya - Galatya Eyaletine dahil edilmiştir.

Ünlü Roma İmparatoru Hadrian Döneminde (117-138) tüm imparatorlukta olduğu gibi Trabzon'da da önemli imar etkinliklerinde bulunulmuş, birçok dini ve askeri binalar ile yollar, su kemerleri ve yakın zamana kadar kalıntıları görülebilen yapay bir liman inşa edilmiştir Hadrian'dan sonra Trabzon'un parlak dönemi sona ermiş, 244 yılında para basma yetkisi elinden alınmıştır. Roma Döneminde basılan Trabzon sikkelerinin ön yüzlerinde Roma İmparatorlarının büstü olmakla birlikte, arka yüzlerinde Pontus Krallığı döneminden beri süregelen kendi mitolojik figürlerine yer verilmiş ve Grekçe yazı kullanılmıştır

Trabzon, 276 yılında tüm Doğu Karadeniz Bölgesine akınlar yapan Gotların saldırısına uğramış, bu saldırıda tüm kent yakılıp yıkılmıştır. Roma İmparatorluğunun son dönemlerinde 4. Yüzyılın başında Diocletian Maximian, Constantinius ve Galerius'tan oluşan dörtlü idare zamanında Trabzon'da yeniden bir takım imar etkinliklerinde bulunulduğunu Trabzon Müzesindeki Latince bir kitabeden anlıyoruz.

Roma İmparatorluğu 395 yılında ikiye ayrılınca Trabzon, merkezi İstanbul olan Doğu Roma / Bizans İmparatorluğunun sınırları içinde kalmıştır. Bizans İmparatoru Justinianus (527-564) Trabzon'da kent surlarını restore ettirerek yeni bir imar etkinliğini başlatmıştır. Heraclius zamanında (610-641) imparatorluk askeri bölgelere ayrılmaya başlanmış, Trabzon, Teophilos zamanında (829-842) kurulan Khaldia Temasının merkezi olmuştur.

Müslüman Araplar 8. yüzyılın başlarından itibaren Anadolu'ya düzenledikleri baskınlarda Doğu Karadeniz ve Trabzon'a gelmişlerdir.

Bizans İmparatorluğunun 1204 de IV. Haçlı Seferleriyle gelen Latinlerin eline geçmesi üzerine, imparator I. Andronikos Komnenos'un İstanbul'dan kaçan torunları Alexios ve David, Gürcü Kraliçesi Tamara'nın da yardımıyla Trabzon'da 1204 yılında bağımsız olarak Komnenos Krallığını kurmuşlardır. Anadolu Selçukluları ile evlilik bağı oluşturarak ve vergi ödeyerek siyasi varlıklarını sürdürebilen Komnenos Krallığı, I. Manuel Komnenos zamanında (1238-1265) en parlak dönemini yaşamıştır. Gümüşhane'deki gümüş madenlerinin etkisiyle de ekonomik olarak güçlenen Manuel I'in sikkeleri üzerinde "en mutlu" unvanı yer almaktadır.

I. Bayezid'in 1398 de Samsun yöresini almasından sonra Trabzon Komnenos Krallığı Osmanlı Devletine yıllık vergi ödemek zorunda bırakılmıştır. David Komnenos, iktidarı döneminde (1458-1461) vergi ödemeyi durdurarak, önceden ödediklerini de Akkoyunlu Devleti Sultanı Uzun Hasan aracılığıyla geri istemiş, Osmanlılara karşı Avrupa'daki büyük devletlere ittifak önerisinde bulunmuştur. Bunun üzerine Fatih Sultan Mehmet'in öncülüğündeki Osmanlı Kuvvetleri Bölgeyi kuşatarak, 1461 yılında Trabzon'u ele geçirmiş ve Komnenosların egemenliğine son vermiştir.

Trabzon, Osmanlı Döneminde önce eyalet ve sancak olarak şehzade ve mutasarrıflar tarafından idare edilmiştir. İlk sancak beyi Hızır Bey'dir. 1470 yılında sancak beyliği küçük yaşta Şehzade Abdullah'a verilmiş; Abdullah, annesi Şirin Hatunla birlikte 1479 yılına kadar Trabzon'da yaşamıştır. Yavuz Sultan Selim de şehzadeliği sırasında (1491-1512) Trabzon'da Sancak Beyi olarak bulunmuş, sonradan Kanuni unvanı alacak olan oğlu Sultan Süleyman burada doğmuştur.

Trabzon 16. yüzyılda, merkezi Batum olan Lazistan Sancağı ile birleştirilerek eyalete dönüştürülmüş ve bu yeni idari birimin merkezi olmuştur. 1867 yılında Trabzon'da büyük bir yangın çıkmış, birçok kamu binası da bu sırada yanmış ve kent daha sonra yeniden düzenlenmiştir. 1868 yılında vilayet olmuş, merkez sancağı dışında Lazistan, Gümüşhane, Canik Sancakları da buraya bağlanmıştır.

I. Dünya Savaşı sırasında, Ruslar Trabzon'a saldırır (14 Nisan 1916). Trabzonlulardan oluşan vurucu güçler (Milis), bu saldırı sırasında gerilla savaşı verirler. Bu sıralarda, cepheye gönderilmek üzere Hamidiye Zırhlısının desteğinde Trabzon Limanına gelen cephane Trabzonlu gençlerce büyük bir heyecan içinde boşaltılıp Maçka'ya taşınır.

Çaykara'da Sultan Murat Yaylasında (10 Haziran 1916), Of'ta Baltacı, Arsin'de Yanbolu Derelerinde Ruslara karşı başarılı savaşlar verilmiş, ancak o yıllardaki koşullar altında düşmanın Trabzon'a girmesine engel olunamaz ve Ruslar 14 Nisan l916 yılında Trabzon'a girer. Rusların Trabzon'da kaldığı bir yıl, on ay, on günlük süre içinde özellikle Ermeniler, yerli halka büyük işkenceler yaparlar; sayısız insan öldürürler.

1917'de Rusya'da Bolşevik Devrimi olur, Çarlık Yönetimi yıkılır. Bundan sonra Ruslar Trabzondan çekilmeye başlar ve 24 Şubat 1918 de Türk ordusu Trabzona girer. Kırantaş mahallesine de bundan sonra türk nüfusu yerleşimi başlar. Kırantaş mahallesine asıl yerleşim 1929'dan sonra olur. Bu zamna kadar burada daha çok islamiyeti kabul eden ve Türkleşen Rumlar yaşamakta iken 4 Temmuz 1929 yılında Çaykara bölgesinde meydana gelen büyük sel felaketinden sonra Çaykara başta olmak üzere, Of - Hayrat, ve Sürmene - Köprübaşı ilçlerindeki insanlar bölgedeki değişik yerlere göç etmiştir. Bunların bir kısmı da Kırantaş mahallesine yerleşmiştir. Nitekim bugün mahalle nüfusunun tamamına yakını bu göç edenlerin torunlarıdır.

Bu eski medeniyetlerin Kırantaş Mahallenindeki yerleşimleri hakkında herhangi bir arkeolojik çalışma olmadığı için bunların bu mahallede ne zaman ve ne kadar yaşadığı bilinmemektedir. Mahallede en önemli yerleşim izlerininin Pontus Rumlarından kaldığı bilinmektedir. Rumlardan birçok kilise ev ve köprü kalmış ancak son yılllarda bunların önemli bir kısmı yıkılmıştır. Bununla birlikte mahallede yapım tarihi tam olarak bilinmeyen kalenin bölgede hüküm sürmüş olan Pontus krallığına ait olduğu sanılmakla birlikte bu kalenin İyonyalılardan da kaldığı ileri sürülmektedir. Kaleden günümüze yalnızca kuzey ve doğu yönünde uzanan sur duvarı kalıntısı gelebilmiştir. Bu sur duvarı 6–7 m uzunluğunda, yüksekliği de 10 m'yi bulmaktadır. Kale kalıntıları ve sur duvarları 1 m kalınlığında olup, moloz taştan yapılmıştır.

Kültür

Karadeniz kültürünün etkileri belirgin olarak görülür.Gelenek ve görenekleri itibariyle türk - islam sentezinde buluşan bir yapıya sahiptir.Günümüzde unutulmaya yüz tutmuş adet ve geleneklerimiz belirli ölçüde burada da yaşatılmaya çalışılmaktadır.Ancak bir önceki kuşağı yaşayan ve adetlere bağlı olan insanların sayılarının azalmasıyla bu adetler de gün geçtikçe daha az hatırlanmaktadır. Kuymak,muhlama,lahana sarması,lahana çorbası,mısır (korkot) corbası gibi yöresel yemekler yapılmaktadır. Mahallede yayla ve mezerecilikte halen devam eden bir kültürdür. Mahallede Rum kültürünün de etkisi görülmektedir. Nitekim mahalledeki yaşlıların tamamına yakını Rumcayı konuşabilse de birçok kelime deformasyon geçirmiş ve Türkçe kelimeler Rumcaya girmiştir. Mahallenin rumca ismi olan Kudula bugün bile Türkçe isminden çok kullanılmaktadır.

Coğrafya

Trabzon’a 35 Maçka’ya yaklaşık 9 km (6,21 mil) uzaklıktadır. Ayrıca Sümela Manastırına da 15 km (9,32 mil) uzaklıktadır. Kuzeyinde Maçka, güneyinde Gümüşhane, Batısında D.Karadeniz dağları doğusunda ise yaylalar bulunur. Dik ve engebeli bir alanda kurulan kırantaş; Bakımlı, Akarsu, Ardıçlı Yayla ve Yazlık köyleriyle sınır konumundadır. Köy halkı yaz mevsimini coğrafi harikalar olan yaylalarda geçirir.

Mahallenin denizden yüksekliği yaklaşık olarak 850 metre (2.788,71 fit )civarındadır. mahallesin genel coğrafi özelliği dağlık ve yamaç oluşudur.

İklim

Genel hatlarıyla Türkiye'de Karadeniz iklimi görülse de dağların kıyıya paralel uzanması sebebiyle Karadenizin nemli ve ılık iklimi etkisini kıyılarda olduğu gibi göstermez. Bu sebepledir ki yaz mevsimleri daha kurak ve az yağışlı geçer. Köy arazisi çorak bir yapıya sahip olduğu için bu kuraklıktan kolay etkilenir ve ürün verimliliği azalır. Ürün verimliliğini azaltan diğer bir unsurda yüksekliktir. Mahallede sonbaharda sert ve etkili rüzgarlar eser. Uzun süren bu rüzgarlarda yüksekliğin ve dağlardan gelen rüzgarlara açık oluşu birinci derece de rol oynar. Bu mevsimde yağmur da az yağar. Kasım ayıyla birlikte sonbahar etkisini yavaş yavaş kaybeder ve kış etkisini gösterir. Ancak kar yağışı genellikle Aralık aylarında kendini gösterir. Bazı yıllar kar kalınlığı 60–70 cm (2,2966 fit) yi bulur. Sıcaklık ise -20 dereceyi bulur. Bununla birlikte bazı yıllar kar oranı daha aşağılara düşer. Mart ayı sonlarına doğru kış etkisini kaybeder ve Nisan ayıyla birlikte ilkbahar etkisini gösterir. İlkbaharda görülmeye değer bir manzarası vardır. Yeşilin her tonu bulunur. Bunda ilkbahar yağmurlarının etkisi büyüktür. İlkbaharda Karadeniz iklimine paralel olarak metrekareye düşen yağmur fazlalaşır. İlkbaharla birlikte gür otlaklar ve ağaçlar yeşermeye başlar. Genel hatlarıyla Karadeniz iklimi hâkim olsa da D.Anadolu iklimine de yakın bir görüntü sergiler

Nüfus

Yıllara göre mahalle nüfus verileri
2007	480
2000	292
1997	325

1980 öncesine kadar 2000 lere ulaşan nüfus bugün 200 lere kadar inmiştir. Bunun başlıca sebebi işsizlik nedeniyle halkın İstanbul İzmir ve Bursa; yurt dışında da Almanya Fransa Belçika ve Hollanda gibi büyük kent ve ülkelere göç etmesidir. Bugün mahallede yaşayan nufusun yaş ortalaması 35 civarındadır.

Köy nüfusu yaz mevsiminde iki üç kart artar. Bunda il dışına göç etmiş olan gurbetçilerin yaz tatili için burayı tercih etmesi belirleyici rol oynar. Mahallede dört mevsim kalan nüfusun önemli bir kısmı memurdur.

Ekonomi

Mahallede tarım ve hayvancılık önemli bir geçim kaynağı niteliği taşır. Bunun yanında Mahallede kalan insanların önemli kısmı maaş aldığı için(devlet görevlisi) tarım daha çok kendi ihtiyacını karşılamak amacıyla yapılır. Zaten Karadeniz bölgesin birçok yerinde olduğu gibi burada da üretilen ürünler iç piyasaya girmez. Hem buradaki araziler az verimlidir hem de Kırantaş da olduğu gibi bi çok yerde tarım hala kazma ve bel gibi eskiden kalma usullerle yapılmaktadır. Bunda da buraların dik bir arazi yapısına sahip olması rol oynar. Bu yüzden mahallede üreticiye maddi kazanç sağlayacak en önemli ürün fındık'tır. Fındığın dışında köylüye bi kazanç sağlamasada mahallede Mısır, Fasulye, Patates, Salatalık,Soğan,Lahana,Domates gibi zirai ürünlerle; Çeviz,Dut,Elma, Üzüm, Ayva Çilek Erik gibi meyveler yetişmektedir.Burada yetişen tüm ürünler organiktir. Köy halkı gıda ve giyim gibi her türlü ihtiyacını Maçka ve Trabzon’dan karşılamaktadır.

Altyapı bilgileri

Mahallede herhangi bir kanalizasyon çalışması yapılmamıştır. Mahallede 1 sağlık Ocağı, 1 ortaokul ve 1 ilkokul binası bulunmakta ancak hiçbiri hizmet vermemektedir. 3 adet Cami bulunan köye internet 2009 Mart ayında bağlanmıştır. Elektrik hizmetimin verildiği mahallede elektrik hatları yeterli kaliteye sahip değildir.Mahalleye giden anayolun tamamına yakın asfalttır.

Kaynakça

1. Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi. Genesis Yayınları. Ankara, 2011. 2. Baskı s. 661. ISBN 978-605-54-1017-9

Dış bağlantılar

• Yerelnet