Karaözü, Sarıoğlan
Koordinatlar: 39°11′42″K 35°56′4″D / 39.195°K 35.93444°D
| Karaözü, Sarıoğlan | |
| — Mahalle — | |
 |
|
| Koordinatlar: 39°11′42″K 35°56′4″D / 39.195°K 35.93444°D | |
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Kayseri |
| İlçe | Sarıoğlan |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1.154 m (3.786 ft) |
| Nüfus (2007) | |
| - Toplam | 1.597 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 814 |
| İl plaka kodu | 38 |
| Posta kodu | 38880 |
| İnternet sitesi: http://www.karaozu.com/ | |
Karaözü, Kayseri'nin Sarıoğlan ilçesine bağlı bir mahalledir. Eskiden belde olan Karaözü, 6360 sayılı kanunun çıkmasıyla beraber mahalle statüsü almıştır.
Karaözü Adının Kökeni
Karaözü’nde iki büyük pınar vardır. Bunlara Memiş’in Pınarı ve Tohum Pınarı denilmektedir. O dönemde bu iki pınarın suları bakir arazi üzerinden Aşağıdere’ye kadar inermiş. Suların yatağı, narpız, kamış, kazayağı, çildirim, dağ yoncası ve çayırlarla kaplıymış. Buraları her mevsim uzaktan iki siyah, kalın ve geniş şerit gibi görünürmüş. Toprağın rengiyle kaynağın sebep olduğu, devamlı sulanmaktan kaynaklanan otların koyu görüntüleri buraya “karaca” vasfını vermiştir. Bu görüntü öz’le (kaynak su) birleşerek halk dilinde değişmelere uğramıştır. Önceleri “Ebecik Özü”, “Kari Deresi” denilen bu yere sonraları “Karaca Öz” ve en sonra da “Karaözü” adı verilmiştir.
Coğrafya ve Çevre
Karaözü, coğrafi konumu itibariyle Sivas, Kayseri ve Yozgat (Bozok) illerinin kesiştiği noktadadır. İç Anadolu bölgesinde Kayseri-Sivas demiryolunun Kızılımak vadisine en çok sokulduğu batı yamacında Türk ve Türkmen aşiretlerince 18. Yüzyılın sonlarına doğru kurulan bir yerleşim merkezidir. Tarih içinde bu bölgedeki ulaşımın büyük bölümü Karaözü’nde var olan Kızılırmak üzerindeki köprülerden sağlanmıştır, ancak günümüze kadar yalnızca Şahruh Köprüsü ulaşabilmiştir. Faal durumdaki istasyonu sayesinde karayolu dışında demiryolu ile de köye ulaşmak mümkündür.
 Kaleden Karaözü |
 Karaözü ve Şahruh Köprüsü |
 Keltepe'den Karaözü |
Tarihi
Karaözü’nün Samsun – Gemerek ile Bozok – Kayseri hattında bulunması, Celali liderlerinden Şah Veli’nin Osmanlı ordusu ile “Ordu Beleni” denilen yerde savaşması, Yavuz Selim’in Şah İsmail’e karşı Çaldıran seferine giderken Yeniçubuk ovasında konaklaması ve ihtiyat kuvvetlerini bu bölgede bırakması Karaözü’nün tarihi süreçte pek çok olaya tanık olduğunun kanıtlarındandır.
Karaözü halkı Oğuz boyu Türklerinden olup önce Kars-Ardahan’a yerleşmişlerdir. Karaözülüler Kars ve Ardahan’da bir kısım akrabalarını bırakarak daha ileriki tarihlerde Malatya’nın Hekimhan ilçesi çevresine yerleşmişler ve Ardahan Köyü’nü kurmuşlardır. Zamanla çeşitli sebepler yüzünden bir kısmı bölünerek 1790-1800 yıllarında tarihi Şahruh Köprüsü’nün bulunduğu Karaözü mahallesine gelmişlerdir. Bu köye ilk yerleşenlere Hüsneliler denirmiş. Hüsneliler, baharda köprüden yaylaya giden sonbaharda geri dönen göçerlerin baskınına uğrar ve yağmalanırlarmış. Hüsneliler, mahallenin köprübaşında göç yolu üzerinde olması ve sürekli baskınlara uğramaları nedeniyle, 1700 lü yılların sonuna doğru mahallesi terk etmişler. Bugün devam eden neslin dedeleri, Karaözü’ye Malatya / Hekimhan’a bağlı Ardahan, Başak, Çırzı ve Güvenç’ten gelmişler ve Hüsneliler tarafından terk edilen sahipsiz evlere yerleşmişlerdir. Karaözü’nün kuruluş tarihi yaklaşık 1799 yılı olarak tahmin edilmektedir. Bundan sonra Maraş-Hotan’dan, Acır’dan, Çorum’dan gelenlerle birleşerek mahallesi baskınlardan korumuş ve yerleşmişlerdir. İlk yerleşimler iki büyük çeşme olan Memiş’in pınarı ve Tohum pınarı etrafına olmuştur.
Karaözü, Dulkadir Beyliği döneminde Şahruh Bey'in yönetimindeki Kırşehir Sancağına bağlı idi. Dulkadir Beyliği'nin ortadan kalkmasıyla. Bozok'a (Yozgat) bağlanmıştır. Şarkışla'nın Sivas'ın ilçesi olmasıyla birlikte Şarkışla'ya bağlanan Karaözü, 1957 yılında da bu kez Gemerek'in ilçe oluşuyla beraber nüfusu da iki binin üzerine çıktığından kasaba olmuş ve Gemerek'e bağlanmıştır. 1978 yılında yapılan bir halkoylaması sonucunda bu kez il Kayseri, ilçe Sarıoğlan olmuştur. Buna en büyük sebepler; Kayseri'nin Sivas'a göre Karaözü'ne hem çok daha yakın olması hem de ticaret ve sanayi merkezi haline dönüşmüş olmasıdır.
I. Dünya savaşında Kafkasya'da, Balkanlarda, Çanakkale'de ve Yemen'de; Kurtuluş Savaşında da Şark cephesinde, Dumlupınar'da, İnönü'de şehitler vermiştir. Karaözü, Cumhuriyetle birlikte Atatürk ilke ve devrimlerinin yaşatılması, Cumhuriyet meşalesinin her geçen gün daha güçlü yanması ve daha geniş bir alanı aydınlatması için birikimini, kültürünü seferber etmiştir. 1928 yılınnda Harf Devrimi ile birlikte inşaatına başladığı Köy Odası binasını çok kısa zamanda bitirmiştir.1929 yılında ilkokul Karaözü'nde yeni alfabe ile eğitim ve öğretime başlamıştır.1940 yılında açılan Pazarören Köy Enstitüsü, Karaözü için büyük bir fırsat olmuştur. İlk yıl 17 öğrenci vermiştir bu okula. Pamukpınar ve Hasanoğlan Köy Enstitüleri de eklendiğinde Karaözü, bu okulların kısa ömürleri boyunca toplam 61 öğrenci mezun etmiştir. Bu öğrencilerin dönüşü, sadece Karaözü'nün değil tüm çevrenin aydınlanmasını sağlamıştır. 1957 yılında Ortaokulu, 1978 yılında da Lisesi açılmıştır. Liseye, 08 Ekim 1996 günü 9.uncu Ana Jet Üs 192 Filo Komutanlığında görevli iken Şehit olan Hava Pilot Yüzbaşı Nail Erdoğan’ın ismi verilmiştir.
Şahruh Köprüsü
Şahruh Köprüsü; Kayseri, Sarıoğlan ilçesi, Karaözü mahallesi’nın girişinde, Kızılırmak üzerinde bulunan yöredeki tek geçit yeridir. Kayseri’nin kuzeyine düşer. Şehre 80 km mesafededir. Orta Anadolu’nun göç yolu üzerinde bulunmaktadır. Bu nedenle Şahruh Köprüsü, hem Karaözü için hem de çevre yerleşim yerleri açısından çok önemlidir.
Şahruh Köprüsü adını, Dulkadir Beyliği hükümdarı Alaüddevle Bey’in oğlu Şahruh Bey’den (1) almıştır.
Yapım
İnşa kitabesi bulunmadığı için; köprünün inşa tarihi ve kimin yaptırdığı kesin olarak bilinmemekle birlikte köprü yapımı ile ilgili iki görüş vardır:
Birinci görüşe göre, Dulkadiroğlu Alaüddevle Bozkurt Bey'in oğlu Şahruh Bey tarafından yaptırıldığı ileri sürülmektedir. Şahruh Bey, 1480 yılında Kırşehir Sancak Beyi iken amcası Şah Budak Bey tarafından gözlerine mil çektirilmiştir. Eğer köprünün onun emri ile yaptırıldığı doğru kabul edilirse, köprünün inşa tarihi 1480 yılı dolaylarında olmalıdır.
Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivinde 594 numaralı defterin 206. sayfasında 150 sıra numarasıyla bulunan, Zülkadır soyundan Süleyman oğlu Alaüddevle oğlu Şahruh Bey tarafından H.897 tarihinde yazıldığı belirtilen vakfiye'de; "...Karaözü mahallesinin tamamı olup bunu bütün hudut ve hukuk ile vâkıfın yaptırdığı köprünün (Şahruh Köprüsü) mesalihine (köprü ile sınırlayarak) vakfetti." denilmektedir. Ayrıca aynı defterin 207. sayfasında bulunan 151 sıra numaralı H.897 tarihli Şahruh Bey tarafından yazılan bir başka vakfiyede "... Livaoğulları Mezrası ve Ağçekışla ile birlikte Karaözü mahallesinin tamamı olup buranın cizye (müslüman olmayanlardan alınan vergi) vesair hukukundan nısf (yarı) hasılatını buradaki Zaviye'ye gelip gidenlere, diğer nısfını da Kızılırmak nehrinin üzerindeki köprünün hini hacette (gerektiği zaman) tamirine tayin etti." deniliyor.
Bu vakfiyelerden de anlaşıldığı gibi Karaözü ve Ağçekışla köyleri ile bir mezra Şahruh Köprüsü'nün korunması ve bakımı için vakfedilmiştir. Şahruh Bey'in bu vakfiyeleri, Köprü'nün H.897 (M. 1492) yılında kendisi tarafından yaptırılmış olduğunu kanıtlamaktadır.
İkinci görüşe göre, Alaüddevle Bozkurt Bey tarafından oğlu Şahruh adına yaptırılmıştır. Hangi tarihte yapıldığına dair bir bilgi yoktur.
Dulkadir padişahı Alaüddevle’nin oğlu Şahruh, Bucak Avşarı Kışlası, Bayır Deresi ve Karaözü köylerinin gelirlerinin bir bölümünü, Karaözü mahallesinde bulunan ve “Şahruh Beğ köprüsü” olarak anılan köprünün onarımı için ayırmıştı. Bu gelirlerin bir bölümü ise Şeyh İbrahim adlı dede ocağının zaviyesi olan İbrahim Hacı zaviyesine ayrılmıştı. Vakfiye suretinde ise Karaözü mahallesi ile Anbarlu ve Ağcakışla mezralarının yarısının zaviyeye ayrıldığı yazılıdır. Vakfiye sureti 1494 tarihini taşımaktadır.
Özellikler
Şahruh Köprüsü, muntazam kesme taşlarla yapılmıştır. İçerlek olan kemerler muntazam örülmüştür ve sivri formdadır. Kilit taşı bütün kemerlerde çok belirli Şekilde çıkıntılıdır. Kemerlerin üzerinde tahvif kemeri vardır. Uzunluğu 161 metre, eni 6.2 metre, yaklaşık 11 metre yüksekliğinde (en yüksek yeri), en büyük kemer açıklığı 12.00 m. olup, kemer şekilleri sivri olan 8 kemerlidir. Ortada yüksek sivri bir kemer, onun her iki yanında da gittikçe alçalan kemerler bulunmaktadır. Yanlardaki korkuluklar iyi bir durumda olup köprü günümüzde de kullanılmaktadır.
Eski köprü Şahruh köprüsünün yaklaşık 500 metre (Sivas'a doğru) yukarısında bulunurdu. Şu an yıkık olan eski köprüye (Kızılırmak köprüsü) ait olan köprü ayağı hala durmaktadır. Eski köprünün Bizanslılar tarafından üstü ahşap, altı taş ile yapılmış olduğu ve eskiden göç yolunun oradan geçtiği düşünülüyor. Bu köprü için yakıldığı dilden dile aktarılan anonim koşmanın sözleri ise şöyledir:
Köprüden geçerken köprü yıkıldı
Üç yüz atlı birden suya döküldü
Nice gelinlerin boynu büküldü
Kızılırmak nittin allı gelini
Çevresi oyalı pullu gelini
Kültür
Karaözü, Atatürkçü kimliğin ön plana çıktığı bir mahalledir. Gazipaşa ve Mustafa Kemal Paşa olmak üzere iki mahalleden kurulu olan Karaözü'nün nüfusu kışları 1.000 civarında, yazları ise 5.000 civarındadır. Nüfusun arttığı yaz aylarında çeşitli şenlikler düzenlenmekte, düğün-dernek yapılmakta ve yemekler verilmektedir. Her yıl Temmuz ayının üçüncü hafta sonu "Karaözü Kültür ve Sanat Etkinlikleri " adı altında etkinlikler düzenlenmektedir. Ayrıca her 30 Ağustos'ta köprüden Atatürk Anıtı'na kadar yürüyüş yapılmakta, daha sonra ise törenler düzenlenmektedir. Kızılırmak üzerindeki tarihi Şahruh Köprüsü, meyve bağları, Kalepark görülmeye değer tarihi ve doğal güzelliklerindendir.
30 Haziran 2012'de gazeteci Fikret Otyam adına Tohum pınarının üst tarafına bir kültürevi yapılmış, kendisinin heykeli dikilmiş ve kültürevinin bulunduğu sokağa adı verilmiştir. Kültürevinde çocuklara ve gençlere müzik eğitimi verilmektedir. Ayrıca her sene Fikret Otyam Kültürevi etkinlikleri düzenlenmektedir.
- Karaözü'nün tarihi süreci Araştırmacı-Yazar Ahmet Özerdem'in "Tarihi, Kültürü, Folkloruyla Karaözü" adlı yapıtında ayrıntılı olarak incelenmiştir.
Köyle ilgili daha fazla bilgi için:
Ayrıca bakınız
| ||||||
Kaynakça
"Karaözü Tarihi". 16 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150816063206/http://www.karaozu.com/pages/karaoezue/karaoezue-tarihi.php.
"Karaözü Tarihi". 1 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150501114820/http://www.sarioglan.gov.tr/default_B0.aspx?content=388.
"Şahruh Köprüsü". http://www.sarioglan.bel.tr/giris.asp?sayfaid=214.
"Fikret Otyam Kültürevi". 22 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130422055315/http://www.tohumpinari.com:80/index.php.