Colorado

Koordinatlar: 39°00′K 105°30′B / 39°N 105.5°W

Başlığın diğer anlamları için Colorado sayfasına bakınız.

Colorado Eyaleti

Colorado'nun bayrağı Colorado'nun mührü
ABD'nin eyaletleri
Başkent	Denver
En büyük kent	Denver
Vali	John Hickenlooper (D)
Senatörler	Bill West Ken Salazar (D)
Yüzölçümü
-Toplam Yüzölçümü	269.837 km²
- Kara	268.879 km²
- Su	962 km² (0,36%)
Nüfus (2000)
- Toplam Nüfus	4.301.261 (24'üncü)
- Nüfus yoğunluğu	16,01 /km² (37'nci)
Eyalet olarak kabul edildiği
- Tarih	1 Ağustos 1876
- Sıra	38'nci
Koordinatlar
Enlem	37°K ile 41°K arası
Boylam	102°B ile 109°B arası
Genişlik	451 km
Uzunluk	612 km
Saat dilimi	Mountain: UTC-7/DST-6
Rakım
- En yüksek nokta	4401 m
- Ortalama Yükseklik	2100 m
- En alçak nokta	1010 m
Kısaltmalar
- ABD posta kısaltması	CO
- ISO 3166-2	US-CO
Web sayfası	www.colorado.gov

Colorado (Kolorado), ABD'nin Orta-Batı bölgesinde yer alan en yüksek eyaletidir. Eyalet Doğu'da Great Ovaları, merkezde Rocky Dağları, Batı'da Colorado Ovası ve Kuzeybatı'da Intermontane Havzası olmak üzere dört ana bölgeye ayrılmıştır. Yazları serin ve kuru, kışları ise soğuk ve karlı olur. Yazın ortalama sıcaklık 15 °C, kışın ise -6 °C'dir. Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri Colorado Springs'de bulunmaktadır. Colorado'nun başkenti Denver, yüzölçümü: 269.619 km², nüfusu (2000 yılı) 4.301.260 kişidir.

Cheeseburger Denver'da ortaya çıkmıştır. Dünya'nın ilk rodeosu 1869'da Deer Trail'de gerçekleştirilmiştir. Tim Allen (aktör), M. Scott Carpenter (astronot) ve Gene Fowler (yazar) Colorado Eyaleti'nin ünlülerindendir ayrıca South Park dizisinin kurucuları ve OneRepublic isimli Rock-Pop müzik grubu buradan çıkmıştır.

Etimoloji

İspanyol kaşifler, bugünkü kaynağı bugün eyalet topraklarında olan nehre alüvyonlu rengi nedeniyle İspanyolca "kızıl" anlamına gelen "colorado" adını vermişlerdir. Daha sonra burada kurulan eyalet de adını Kolorado Nehri'nden almıştır.^[1]

Tarihçe

Kolorado topraklarına insanların MÖ 14 ila 10. bin yılda yerleştiği düşünülmektedir. Bölgeye ilk gelen Avrupalı, muhtemelen 1541 yılında İspanyol kaşif Francisco Vázquez de Coronado oldu. 1682'de Fransız kaşif Robert de La Salle, Rocky Dağları'na kadar olan Kolorado topraklarına Fransa adına el koyduğunu ilan etti. 1803 yılında ABD hükümeti, 68 milyon Frank karşılığında Kolorado'yu da kapsayan geniş bir bölgeyi Fransa'dan satın aldı. Bu sırada bölgede Amerikan yerlileri yaşadığı için satın alma ve ABD hakimiyeti sadece kağıt üzerindeydi. Kolorado topraklarında yaşayan yerli halklardan önemlileri Utesler, Arapaholar ve Şayenler'di. 1806 yılında bölgeyi keşfetmek için ABD hükümeti tarafından Teğmen Zebulon M. Pike görevlendirildi. Küçük bir birlikte bölgeye gelen Pike, 1807'de bölgede nüfuz kurmaya çalışan İspanyollar tarafından tutuklandı ama kısa sürede serbest bırakılıp geri gönderildi. 1820 yılında bu kez Binbaşı Stephen H. Long, ABD adına bölgede keşif yaptı. Bölgede kürk ticareti başladı. 1832'de ünlü kürk tüccarlarından Bent kardeşler, bugünkü La Junta şehri yakınlarında Bent Kalesi'ni inşa etti.^[2] Kolorado 1861 yılında resmen bir ABD toprağı (territory) haline geldi.

İç Savaş'ta Kolorado

Amerikan İç Savaşı'nın başında Denver şehir merkezindeki bir binaya Konfederasyon bayrağı asan yaklaşık yüz kişilik Güney taraftarı grup Vali William Gilpin tarafından tutuklatıldı. Gilpin, Kuzey'in yanında yer alan Kolorado'yu savunmak için Kolorado Gönüllüleri adlı bir milis gücü kurdu. 1862'nin ilk aylarında Konfederasyon kuvvetleri Kolorado'daki altın madenlerini ele geçirmek için harekete geçti. Albay John Chivington komutasındaki gönüllüler işgali engellemek için Glorieta Geçidi'nde mevzilendi. 26 Mart'ta iki taraf arasında çatışma başladı. 28 Mart'ta Chivington'ın adamları Konfederasyon birliklerinin cephe gerisine sızarak düşmanın savunmasız bıraktığı ikmal kafilesini tahrip etti ve hayvanları saldı ya da öldürdü. Erzak ve malzemelerini kaybeden Konfederasyon kuvvetleri daha üstün konumda oldukları halde çekilmek zorunda kaldı.^[3]

Sand Creek Katliamı

Beyazların bölgeye yerleşmesi sonucu yerlilerin verimli toprakların dışına itilmesi bölgede yıllardır gerginliğe sebep oluyordu. 1864 yılında Albay John Chivington komutasındaki Kolorado Gönüllüleri'nden bir grup, Şayen köylerine saldırmaya başladı. Şayenler ilk başta misillemede bulunsalar da daha sonra Şayen şefleri barış istedi. Şayenlerden bir grup bu amaçla Kolorado'da Lyon Kalesi yakınlarında kendilerine güvende olacakları söylenen Sand Creek mevkiinde kamp kurdu ve kendilerine söylendiği gibi kampa ABD bağrağı dikti. Barış sağlandığına inanan Şayen erkekleri kampı bırakarak avlanmaya gittiği sırada, 29 Kasım 1864 günü Albay John Chivington, 700 silahlı adamıyla kadınlar, çocuklar ve yaşlı erkeklerin bulunduğu kampa saldırarak yüzlerce yerliyi öldürdü. Chivington'un adamları teslim olanları da katletti, cesetleri parçaladı ve kafa derilerini yüzdü. Olay, tarihe Sand Creek Katliamı olarak geçti. Katliamdan sonra beyazların yanına dönen Chivington ve adamları ilk önce kendilerini savaş kazanmış kahraman gibi gösterdilerse de hayatta kalan yerlilerin ve Chivington'un adamlarından bazılarının anlattıkları katliamı ortaya çıkardı. Yine de Chivington ve adamları yargılanmadı.^[4]

Başlıca şehirleri

• Aurora (CO)
• Boulder / Fort Collins
• Colorado Springs
• Denver
• Fort Collins
• Lakewood
• Grand Junction

1. https://en.wiktionary.org/wiki/Colorado
2. Colorado History Chronology
3. Colorado and the Civil War - Colorado Central Magazine
4. Sand Creek Massacre - HistoryNet