Kosova Özerk Sosyalist Bölgesi

Kosova Özerk Sosyalist Bölgesi Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo (Shr.) Krahina Socialiste Autonome e Kosovës (Arn.) Kosova Özerk Sosyalist Bölgesi (T.)
—  Yugoslavya’nın özerk bölgesi  —
← 1946–1990 →
Bayrak Arma
Yugoslavya SFC içinde Kosova ÖSC (Sırbistan SC sınırlarında)
Başkent	Priştine
Dil(ler)	Sırp-Hırvatça Arnavutça Türkçe
Din	İslam Ortodoksluk
Yönetim	Cumhuriyet
Yüzölçümü
- 1981	10686 km^2
Nüfus
- 1981	1584441
Yoğunluk	148.3 /km^2
Para birimi	Yugoslavya dinarı

Kosova Özerk Sosyalist Bölgesi (Sırp-Hırvatça: Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo; Arnavutça: Krahina Socialiste Autonome e Kosovës; Türkçe: Kosova Özerk Sosyalist Bölgesi) Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’ni oluşturmuş olan anayasal özerk iki bölgeden birisidir.

Tarih

Kosova ÖSB’deki resmî dillerin tabelalardaki uygulaması: Prizren’de 3 dilli tabelalar
^{Üst: Arnavutça
Orta: Sırpça (veya Sırp-Hırvatça)
Alt: Türkçe}

Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti’nin 1945 yılında kurulduğunda, federal cumhuriyeti oluşturan özerk bölgelerden birisi olarak bu sosyalist bölge yapısı da kurulmuştur. Bölge 1945 yılında Kosova-Metohiya Özerk Oblastı ("Autonomna Kosovsko-Metohijska Oblast") olarak kurulmuştur.^[1] Özerk bölge statüsü 1963 Yugoslavya Anayasası ile Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi ("Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija") adını almıştır. 1968 yılında ise adlandırma “Sosyalist Özerk Bölge” şeklinde düzenlenmiştir. 1990 yılı başıyla beraber, bölgenin adından “sosyalist” ibaresi çıkarılarak ad “Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi” olarak belirlenmiştir.

1990 yılı ile beraber Yugoslavya SFC devlet yapısı çözülünce, sosyalist sistemin yerine pazar ekonomisi uygulanmıştır. Ekonomik kısım dışında, sosyalist sistem bırakılmış, idarede birçok değişiklik olmuştur. Bu dönemde Yugoslavya’yı oluşturan federal ülke birimleri, federasyondan ayrılma talebinde bulunmaya başlamışlardır. Bunlar içinde Hırvatistan SC ve Bosna-Hersek SC’nin ayrılışı savaşa yol açmış, bu savaşta Sırbistan SC, eski Yugoslavya ordu gücünü kendisi için kullanmıştır. Federal Yugoslavya'nın bölünmesi ile sonuçlanacak olan bu son dönemde Sırbistan SC, Bosna ve Hırvatistan muhitlerinde çatışmaların tarafı olurken, Sırbistan’a bağlı Kosova bölgesinde de birçok siyasi sıkıntı ve protestolar görülmüştür.

Kosova Özerk Sosyalist Bölgesi, Yugoslavya'nın dağılması sonrasında, bağlı olduğu Sırbistan Sosyalist Cumhuriyeti bütünlüğünde Karadağ Sosyalist Cumhuriyeti ile beraber Yugoslavya Federal Cumhuriyeti’nin bir parçası olmuştur.

Kosova’nın Ayrılması

1990 sonrasında kurulan yeni Yugoslavya Federal Cumhuriyeti içinde, iç huzurun bir türlü sağlanmadığı Kosova, Sırp idaresi tarafından sıkıyönetim sayılabilecek bir şekilde yönetilmiş, bu yönetim şekli Kosova’nın birçok bakımdan iyice geri kalmasına, insan hakları ihlallerinin artmasına sebep olmuştur. Kosova’da başını Arnavutların çektiği, Türklerin de çoklukla desteklediği (bir kısmı çekimser ve tereddütte kalmıştır) ayrılma talebi birçok defa çeşitli şekillerde dile getirilmiş, her seferinde Belgrad yönetiminin reddi ve karşı baskısı ile cevap bulmuştur.

1991 yılında yerel Arnavut liderler tek taraflı bağımsızlık ilan etmelerine rağmen, 1990'lı yıllarda bağımsızlığı güvence altına almayı ve otonomiyi geri getirmeyi amaçlayan pasif direniş harekâtı başarısız oldu. 1998 yılının yazında Kosovalılar, Sırp yönetimine karşı kitle protestolarına başladılar. Polis ve ordu kuvvetleri protestoları zor kullanarak önledi. 1998 yılında Sırp polis, asker ve özel harp mensuplarının sert ve katliama dönüşen uygulamaları sonucunda Kosova’dan her türlü Sırp güçlerini uzaklaştırmak, katliamları durdurmak için Yugoslavya’ya NATO müdahalesi başlatılmış, bu askerî müdahale sonrasında Kosova, de facto olarak Sırbistan’dan ayrı bir bölge yapısı kazanmış ve Birleşmiş Milletler kontroluna geçmiştir. 1999 ile 2008 yılları arasında Birleşmiş Milletler idaresinde bir bölge olan Kosova, 17 Şubat 2008 tarihinde tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etmiştir.^[2]

Coğrafya

Sosyalist bölge, Yugoslavya’nın güney kesiminde yer almıştır. Bölgenin yüzölçümü 10.686 km² idi. Denize kıyısı olmayan bölge sakinleri, turizm için deniz veya göl bölgelerine turistik seyahat yapma alışkanlığı edinmişlerdir. Bunun dışında bölge içinde turizm kesimleri, İstok civarı, Brezoviça ve genel Şar muhiti ve çeşitli doğal zenginliğe sahip yörelerdir.

Bölgenin güney, batı kesimleri daha dağlıktır. Orta kesimde meşhur Kosova Ovası uzanır.

Siyasi Yapı

Yugoslavya federasyon yapısı, 1944 yılında oluşturulan altı anayasal sosyalist cumhuriyete ve iki özerk sosyalist bölgeye sahip olmuştur.^[3] Kosova Özerk Sosyalist Bölgesi de söz konusu anayasal özerk bölge yapılarından biridir. Özerk bölgenin başkenti Priştine’dir.

Sırbistan Sosyalist Cumhuriyeti yapısı içinde iki özerk bölgeden biri olması bakımından Kosova, Belgrad’daki cumhuriyet başkentinin kararlarının uygulandığı bir konumda olmuştur.

Demografi

Kosova Özerk Sosyalist Bölgesi’nin 1981 yılındaki nüfusu 1.584.441 olmuştur. Bu nüfus sayısı içinde çeşitli halklar yer almıştır.

Etnik Yapı

Sosyalist bölge sınırları içinde Arnavutlar, Türkler, Sırplar, Goralılar, Torbeşler, Romanlar yaşamışlardır.

Ayrıca bakınız

• Kosova
• Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi
• 1981 Kosova protestoları
• Yugoslavya Federal Cumhuriyeti
• Sırbistan-Karadağ
• Yugoslavya'nın dağılması
• 1998-1999 Kosova Savaşı

Kaynakça

1. Закон о установљењу и устројству Аутономне Косовско-метохијске области ("Службени гласник Србије", бр. 28/45, стр. 426.) (Kosova-Metohiya Özerk Oblastı’nın Kuruluş ve Teşkilat Kanunu) (Sırpça)
2. CNNTürk Haberi (17 Şubat 2008)
3. "New Power" Time - 4 Aralık 1944 (İngilizce)