Megrelce
| Megrelce | |
|---|---|
| Telaffuz | margaluri nina |
| Bölge | Megrelya |
| Etnik köken | Megreller |
| Konuşan sayısı | 500,000 (1989)[1] |
| Dil aileleri | |
| Yazı sistemi | Gürcü alfabesi |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |
 Gürcistan |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | xmf |
|
Megrelce'nin konuşulduğu yerler. | |
Megrelce (Megrelce: მარგალური ნინა / Margaluri nina ; Abhazca: Агыршәа / Agırşwa), Güney Kafkas dillerinden biridir. Gürcistan'ın güneybatısındaki antik Kolhis halkıyla ilişkili olduğu sanılan yaklaşık 500.000 Megrel tarafından konuşulur. Megrelce, Güney Kafkas dil ailesinden Lazca ile akrabadır.
Dağılım
Megrelce konuşan nüfusun büyük çoğunluğu, Gürcistan’ın Samegrelo bölgesinde yaşar. Küçük bir grup da Gürcistan’ın ayrılıkçı bölgesi Abhazya’da bulunur. Abhazya’da Megrelce konuşan nüfusun çoğunluğu göç ettirilmiştir.
Megrelce, yaygın olarak Gürcü alfabesiyle yazılır; ama bu dil aslında yazılı bir dil değildir ve belli bir yazı standardı da oluşmamıştır. Megrelce konuşan nüfus ikidillidir ve asıl dilleri dışında Gürcüce konuşurlar. Gürcüce aynı zamanda Megrelce konuşan nüfusun yazı ve eğitimi dilidir.
Tarih
Megrelce, Güney Kafkas dillerinden biridir. En yakın akrabası Lazcadır ve bu iki dilin yaklaşık 500 yıl önce ayrılmaya başladığı kabul edilir. Aynı dili konuşan nüfusun kuzeyinde kalanlar Megrelce ve Osmanlılar'ın fethettiği bölgede kalanlar Lazca konuşan halk olarak ikiye ayrıldılar. Bu iki dil Gürcüceye yakın olmakla birlikte Gürcüceyle ayrışmanın İÖ 1. bin yılda başladığı kabul edilir. Güney Kafkas dillerinden olan Svanca ise akrabası olan bu dillere daha az benzer ve diğer dillerden İÖ 2. bin yılda ayrıştığı sanılır.
Bazı dil bilimciler, Megrel ve Laz dillerinin Zan dilinin birer diyalekti olduğunu ileri sürer. Zan dilinin yakın çağlarda Megrel ve Laz dillerine ayrıldığını ve günümüzde Zan dili’nin ayrıca konuşulan bir dil olmadığına dikkat çekerler.
En eski yazılı Megrelce metinler 19. yüzyıla tarihlenir. Bu metinler daha çok etnografya içeriklidir. İlk Megrelce dilbilimsel çalışmalar da 19. yüzyılın sonlarında yapıldı. 1930-1938 arasında Kazahişi Gazeti, Komuna, Samargaloş Çai, Narazeniş Çai ve Samargaloş Tutumi gibi gazete ve dergiler yayımlandı.
Diyalektleri
Megrelce’nin başlıca diyalektleri ve alt diyalektleri şunlardır:
- Zugdidi-Samurzakano veya Kuzeybatı diyalekti.
- Cvari
- Senaki veya Güneydoğu diyalekti.
- Martvili-Bandza
- Abaşa
Karşılaştırma
| Türkçe | Lazca | Megrelce |
|---|---|---|
| Haber | Ambai[2] | Ambe |
| Yeni | Ağani | Axali |
| İhtiyar | Badi | Badidi |
| Süt | Mja | Bja |
| Dut | Mjoli | Bjoli |
| Erkek Kardeş | Cuma | Cima |
| Pazar | Mjaçxa | Jaşxa |
| Tavuk | Kotume | Kotomi |
| Geldik | Komoptit | Kumoprtit |
| Saymak | Ǩoroʒxu | Ǩoroʒxua |
| Aile | Ocaği | Ocaxi |
| Sekiz | Ovro | Ruo |
| Megrelya | Margalona | Samargalo |
| Doğru | Mtini | Tini |
| Güvercin | Ťoroci | Ťoronci |
| Kalpsiz | Ugure | Ugure |
| Önce | Ǯoxle | Ǯoxole |
Notlar
Kaynakça
- Aleksandre Tsagareli (1880), Megrelskie Etiudi, Analiz Fonetiki Megrelskogo Yazika ("Megrelian Studies — The Analysis of Phonetics of Megrelian Language"). Rusça.
- Ioseb Kipşidze (1914), Gramatika Megrelskogo (Iverskogo) Yazika ("Grammar of Megrelian (Iverian) Language"). Rusça.
- Şalva Beridze (1920), Megruli (Iveriuli) Ena ("Megrelian (Iverian) Language"). Gürcüce.
- Laurence Broers (2004), Containing the Nation, Building the State - Coping with Nationalism, Minorities, and Conflict in Post-Soviet Georgia.
Dış bağlantılar
- Laz dil, tarih, kültür sitesi ve Lazca gazete
- Mingrelian Ethnologue raporu
- Nanashi Nina – Megrelce ilk alfabe kitabı
- TITUS Caucasica: Megrelisch Almanca
- Otar Kacaia'nın Megrelce-Gürcüce sözlüğü.
- Megrelce Projesi Lund Üniversitesi, İsveç