Mehdi Bazergan
| Mehdi Bazergan Farsça: مهدی بازرگان Azerice: Mehdi Bazərgan | |
|---|---|
 | |
| 75. İran Başbakanı 1. İran İslam Cumhuriyeti Başbakanı | |
| Görev süresi 4 Şubat 1979 - 6 Kasım 1979 | |
| Yerine geldiği | Şahpur Bahtiyar |
| Yerine gelen | Muhammed Ali Recai |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1 Eylül 1907 Bazergan, İran Şahlığı |
| Ölüm | 20 Ocak 1995 (87 yaşında) Zürih, İsviçre |
| Partisi | İran Özgürlük Hareketi |
| Çocukları | Abdülali Bazergan |
| Bitirdiği okul | École centrale Paris |
| Dini | Şii İslam |
| İmzası |  |
| Resmî site | www.bazargan.com |
Mehdi Bazergan (Farsça: مهدی بازرگان / d. 1907, Bazargan, İran - ö. 20 Ocak 1995, Zürih, İsviçre), İranlı eğitimci, akademisyen, aktivist ve siyasetçi. 1979-1980 yılları arasında, İslamî Devrim'den sonra İran'da kurulan İran Geçici Hükûmeti'nin başkanı.
Biyografi
Batı Azerbaycan Eyaleti'ndeki Bazargan şehrinde İran Azerisi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Tahran'da büyüdü, babası Tahran'daki Azeri topluluğunun lideriydi. Fransa'da, École centrale Paris'te termodinamik ve mühendislik eğitimi aldı. Mezun olduktan sonra Fransız ordusuna gönüllü olarak katıldı ve Fransa'yı işgal etmiş olan Nazi Almanyasına karşı savaştı. 1940'ların sonunda İran'a döndü ve Tahran Üniversitesi mühendislik bölümünün başına geçti.
1951'de Muhammed Musaddık'ın liderliğiyle İngilizlerin kontrolünde bulunan İran petrol endüstrisi millileştirildi. Musaddık'ın en yakın çalışma arkadaşlarından biri olan Bazargan; onun tarafından İran Ulusal Petrol Şirketi'nin başına getirildi. Musaddık hükümetinin düşürülmesinden sonra muhalefet saflarında mücadeleye başladı.
5 Şubat 1979'da, Ayetullah Humeyni sürgünden döndüğünde, onu geçici bir hükümet kurmakla görevlendirdi. Bazargan'ın kurduğu hükümet (İran Geçici Hükûmeti), başbakan Şahpur Bahtiyar'ın düşüşünden sonra fiilen iktidara geçti (12 Şubat 1979). Bazargan hükümeti göreve gelir gelmez Şah yönetiminin ABD ile olan birlik antlaşmalarına son verip, bundan sonra iki ülke arasındaki işbirliğinin, eşitlik çerçevesinde devam edeceğini açıkladı.[1]
İran'ın daha realist bir dış politika izlemesini isteyen Bazargan, Soğuk Savaş ortamında iki blokla birden çatışmanın mantıklı olmayacağını savunuyordu. İran İslam Devrimi açısından fazla ılımlı bulunan Mehdi Bazergan, Tahran'daki ABD büyükelçiliğinin basılmasıyla başlayan İran Rehine Krizi sırasında, bu olaya tepki göstererek 4 Kasım 1979'da kabinesiyle birlikte istifa etti. 1980 seçimlerinde milletvekili seçildi. İran Kültür Devrimi'ne açık biçimde karşı çıktı ve demokrasiyi savundu. 1982'de Meclis başkanı Haşimi Rafsancani'ye, İslam Devrimi yönetimiyla alakalı yaşadığı hayal kırıklığını belirten açık bir mektup yazdı. Liberal muhalif Özgürlük Hareketi'nin önderi oldu. Rejime karşı ılımlı bir muhalefet sürdürdü. Özgürlük Hareketi 1984 seçimlerini boykot edince Meclis'e giremedi. Birleşmiş Milletler genel sekreteri Javier Pérez de Cuéllar'a bir mesaj göndererek İran-Irak Savaşı'nın sürmesini eleştirdi. Bu savaşın Kuran'ın öğretisine karşı olduğunu savundu.
Bu görüşlerinden dolayı cumhurbaşkanı Ali Hamaney ve Ayetullah Humeyni tarafından eleştirildi (mart 1985). Aynı yıl yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmak için başvurduysa da, yürürlükteki anayasayı eleştirdiği gerekçesiyle Anayasayı Koruma Şurası (Şura ye Nigehban-e Kanun-e Assassi) adaylığı veto edildi. İran Ulusunun Egemenliğini ve Özgürlüğünü Savunma Birliği adıyla oluşturulan muhalefet grubunun kurucuları arasında yer aldı (mart 1986). Mayıs 1986'da sertlik yanlısı İslam devrimcileri tarafından kaçırıldı; kısa bir süre sonra serbest bırakıldı.
ABD'nin İran'a silah satışını açıklaması üzerine Meclis başkanı Haşimi Rafsancani'ye karşı bildiri yayımladı. 20 Ocak 1995'te Tahran'dan İsviçre'ye giderken geçirdiği kalp krizi nedeniyle yaşamını yitirdi.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
Kaynakça
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Şahpur Bahtiyar |
İran Başbakanı 1979 |
Sonra gelen: Muhammed Ali Recai |
| ||||||||||||||
.svg.png)
.svg.png){kind=small}
