Parçacık listesi

Bu sayfa, başka dilde bir Vikipedi'den çevrilmektedir. Siz de yardım etmek istiyorsanız veya çeviri yarıda kalmışsa, çalışmaya katılan kişilerle veya çeviri grubu ile iletişime geçip, sayfanın durumunu onlara sorabilirsiniz. Sayfanın geçmişine baktığınızda, sayfa üzerinde çalışma yapanları görebilirsiniz.

Parçacık fiziğinde şu anda bilinen ve kuramsal olan temel parçacıkları ve bu parçacıklarla oluşturulabilen bileşik parçacıkları içeren listedir.

Temel parçacıklar

Temel parçacıklar ölçülebilir bir iç yapı içermeyen parçacıklardır, yani daha küçük parçacıklardan oluşmamışlardır. Kuantum alan teorisinin temel yapıtaşlarıdırlar. Temel parçacıklar spinlerine göre sınıflandırılabilirler. Fermiyonların spini ½ iken, bozon(kuvvetlerin) spini 1'dir.

Standart Model

Parçacık fiziğinde Standart Model temel parçacıklarının fiziksel yapılarının günümüzde anlaşılan şeklidir. Higgs bozonu dahil tüm standart model parçacıkları gözlenebilmiştir.

Fermiyonlar (yarım spin)

Protonun kuark yapısı, 2 yukuarı kuark ve 1 aşağı kuark.

Fermiyonların yarı-tamsayı spinleri vardır, bilinen tüm temel fermiyonlar içinse bu değer ½ dir. Her fermiyonun ayrı bir zıt parçacığı bulunur. Fermiyonlar maddenin temel yapıtaşıdır. Renk kuvveti ile etkileşimlerine göre sınıflandırılırlar. Standart model'de 12 temel fermiyon bulunur : altı kuark ve altı lepton.

Kuarklar

Kuarklar renk kuvveti ile etkileşirler. Kendi zıt parçacıkları antikuark olarak bilinir. Kuarkların altı farklı çeşnisi vardır:

• Yukarı
• Aşağı
• Garip
• Tılsım
• Alt
• Üst

Leptonlar

Leptonlar renk kuvveti ile etkileşirler. Kendi anti-parçacıkları antilepton olarak bilinir (elektronun antiparçacığı tarihsel nedenlerle pozitron olarak bilinir). Altı lepton vardır. Uygun zıt parçacıklarıyla:

• Elektron ve pozitron
• Elektron nötrino ve elektron antinötrino
• Müon ve antimüon
• Müon nötrino ve müon antinötrino
• Tau lepton ve antitauon
• Tau nötrino ve tau antinötrino

Bozon (tamsayı spin)

Bozonların tamsayı spinleri vardır. Doğanın temel kuvvetleri ayar bozonları tarafından sağlanır, kütle ise Higgs bozonu tarafından kullanılacak şekilde varsayılmıştır. Standart Modele (ve gravitonu sağlamak için hem doğrusallaştırılmış genel görelilik hem de doğrusallaştırılmış sicim kuramına) göre temel bozonlar :

İsim	Yük (e)	Spin	Kütle (GeV)	Aracı kuvvet	Varlık
Foton	0	1	0	Elektromanyetizma	Onaylanmış
W^±	±1	1	80.4	Zayıf çekirdek kuvveti	Onaylanmış
Z^0	0	1	91.2	Zayıf çekirdek kuvveti	Onaylanmış
Gluon	0	1	0	Güçlü çekirdek kuvveti	Onaylanmış
Graviton	0	2	0	Yerçekimi	Onaylanmamış
Higgs	0	0	>112	Aşağı bakınız	Onaylanmış

Higgs bozonu (spin-0) elektrozayıf kuram tarafından parçacık kütlelerinin kökenini açıklamak için gereklidir. Higgs mekanizması olarak bilinen bir süreçle Higgs bozonu ve diğer Standart Model fermiyonları SU(2) ayar simetrisinin kendiliğinden simetri kırılması ile kütle kazanır. Ancak dikkat edilmelidir ki, kütlenin kökenini açıklayan, Higgs mekanizması ve bazı diğer kuramlar, Higgs bozonunun varlığını açıklayamamaktadır. (graviton henüz gözlemlenememiştir). CERN'de Higgs bozonu 14 Mart 2013'te 126,5GeV enerji seviyesinde 5-sigma doğruluğunda (yani 99,4%) gözlemlenmiştir.

Kuramsal parçacıklar

Süpersimetri kuramı daha fazla parçacığın varlığını önermektedir, 2008 itibarıyla hiçbiri deneysel olarak onaylanmamıştır.

• Fotino (spin-½) fotonun süpereşidir.
• Gluino (spin-½) gluonun süpereşidir.
• Gravitino (spin-³⁄₂) süperyerçekimi kuramında yer alan gravitonun süpereşidir.
• Nötralino (spin-½) birkaç nötr Standart Model parçacığının süpereşinin süperkonumudur. Karanlık madde için başı çeken adaydır. Yüklü bozonların eşlerine chargino ismi verilir.
• Steril nötrinolar Standart Model'e birçok eklentiyle gelmiştir ve LSND sonuçlarını açıklamak için gerekli olabilir.
• Sleptonlar ve Skuarklar (spin-0) Standart Model'deki fermiyonların süpersimetrik eşleridir.

Diğer teoriler ek bozonların varlığını öngörmektedir.

• Higgs (spin-0) kütlenin kökeninin SU(2) ayar simetrisinin kendiliğinden simetri kırılması ile oluştuğunu ileri sürer.
• Graviton (spin-2) kuantum kütle çekimi kuramlarında kütle çekimini açıklamak için öne sürülmüş bir parçacık türüdür.
• Graviskalar (spin-0) and gravifoton (spin-1).
• Aksiyon (spin-0) Peccei-Quinn Kuramı'nda güçlü CP sorununu çözmek için öne sürülmüş pseudoskalar parçacıktır.
• Aksiyino and saksiyon, süpersimetrik genişlemın erinde aksiyon ile birlikte bir süperçokluluk oluşturmaktadırlar.
• Branon bran uzayı modellerinde olduğu varsayılan parçacıktır.
• X ve Y bozonuları Büyük Birleşim Kuram'ları tarafından önesürülen W ve Z bozonlarının daha ağır eşleridirler.
• Manyetik foton.
• Majoron, nötrino kütlesini açıklayabilmek için önesürülmüş parçacık.

Aynal parçacıklar kutup simetrisini içeren kuramlar tarafından önesürülen parçacıklardır.

Manyetik monopoller manyetik yükü sıfırdan farklı olan parçacıklardır, bazı

Takyon ışık hızını alarında yer alırlar.şan teorik sanal parçacıktır, kütlesi yoktur.

Preon kuark ve leptonların altyapıtaşı olduğu söylenen parçacıktır ama bilinen bütün çarpıştırıcı deneyleri bunun aksini göstermiştir.

Bileşik parçacıklar

Hadron

Hadrons are defined as strongly interacting composite particles. Hadrons are either:

• Composite fermions, in which case they are called baryons.
• Composite bosons, in which case they are called mesons.

Quark models, first proposed in 1964 independently by Murray Gell-Mann and George Zweig (who called quarks "aces"), describe the known Hadrons as composed of valence quarks and/or antiquarks, tightly bound by the color force, which is mediated by gluons. A "sea" of virtual quark-antiquark pairs is also present in each Hadron.

Notice that mesons are composite bosons, but not composed of bosons. All Hadrons, including mesons, are composed of quarks (which are fermions).

Baryonlar (fermiyon)

A combination of three u, d or s-quarks with a total spin of 3/2 form the so-called baryon decuplet.

Daha detaylı liste için, Baryon listesi.

Sıradan baryonlar (bileşik fermiyonlar) üç değer kuark veya üç değer antikuark içerir.

• Nükleonlar atomik partiküllerin bileşenleridir:
  • Protonlar,iki yukarı ve bir alt kuarktan oluşur (uud)
  • Nötronlar,iki aşağı ve bir yukarı kuarktan oluşur (ddu)
• Hyperons, such as the Λ, Σ, Ξ, and Ω particles, which contain one or more strange quarks, are short-lived and heavier than nucleons. Although not normally present in atomic nuclei, they can appear in short-lived hypernuclei.
• A number of charmed and bottom baryons have also been observed.

Some hints at the existence of exotic baryons have been found recently; however, negative results have also been reported. Their existence is uncertain.

• Pentaquarks consist of four valence quarks and one valence antiquark.

Mezonlar (bozon)

Mesons of spin 0 form a nonet

For a detailed list, see List of mesons.

Ordinary mesons (composite bosons) contain a valence quark and a valence antiquark, and include the pion, kaon, the J/ψ, and many other types of mesons. In quantum hadrodynamic models, the strong force between nucleons is mediated by mesons.

Egzotik mezonlarda mevcut olabilir. Bu parçacıklar hakkında pozitif yönde kanıtlar rapor edildi ama her nasılsa varlıkları kesin değil

• Tetrakuarklar 2 pozitif kuark ve 2 anti kuark içerir.
• Glueballlar nötr gluonlardır.
• Hibridler bir veya daha fazla pozitif kuark ve anti kuark çifti ve daha gerçek gluonlar içerir .

Atom çekirdeği

Helyum atomunun yarı-hassas bir tasviri. Atom çekirdeğinde, protonlar kırmızı ve nötronlar mor resmedilmiştir, gerçekte çekirdek küresel simetriktir.

Atom çekirdeği proton ve nötronlardan oluşur. Her bir atomun belirli bir proton ve belirli bir nötron sayısı vardır. Çekirdek tepkimeleri bir atom çekirdeğini başka bir çekirdeğe donüştürebilir. Tüm izotoplar için izotoplar tablosuna bakınız.

Atomlar

Atom maddeden kimyasal reaksiyonlarla ayrılabilen küçük bir nötr parçacığıdır.Atom çekirdeği etrafı elektron göreceli ışık bulutuyla sarılı bir öze dayalıdır. Each type of atom corresponds to a specific chemical element.Total 118 elements(except element 117) have been discovered till date of which 111 have been officially named.Daha fazlası için periyodik tabloya bakınız. Atom proton,nötron ve elektrondan oluşur.Atomun içinde daha tespit edilemeyen Elektron,nötron ve protondan çok daha küçük partikülleri vardır.

Moleküller

Molecules are the smallest particles into which a non-elemental substance can be divided while maintaining the physical properties of the substance. Each type of molecule corresponds to a specific chemical compound. Molecules are composites of one or more atoms. See list of compounds for a list of molecules.

Yoğun madde

Yüksek enerji parçacık fiziğinin eşitlikleri dikkat çekecek şekilde yoğun madde fiziğinin denklemleri ile benzerlik göstermektedir. Bunun sonucu olarak parçacık fiziğine ait pek çok kuram yoğun madde fiziğinde de işlev görmektedir. quasi-parçacık olarak adlandırılan eksitasyon seçilimi yaratılabilir ve keşfedilebilir. Bunlar :

• Fononlar kristal kafesler içerisinde varolan titreşim kipleri olarak tanımlanırlar.
• Eksitonlar elektron ve elektron boşluğunun bileşik hali olarak tanımlanırlar.
• Plasmonlar bir plazmanın uyumlu eksitasyonlarıdırlar.
• Polariton fotonlar ile diğer quasi-parçacıkların karışımlarıdır.
• Polaron bir materyalin içerisinde ionlar tarafından çevrilmiş hareket halinde olan yüklü (quasi-) parçacıklardır.
• Magnonlar bir materyalin içerisinde elektron spinlerinin uyumlu eksistasyonlarıdır.

Diğer

• A WIMP (weakly interacting massive particle) is any one of a number of particles that might explain dark matter (such as the neutralino or the axion).
• The pomeron, used to explain the elastic scattering of Hadrons and the location of Regge poles in Regge theory.
• The skyrmion, a topological solution of the pion field, used to model the low-energy properties of the nucleon, such as the axial vector current coupling and the mass.
• A goldstone boson is a massless excitation of a field that has been spontaneously broken. The pions are quasi-Goldstone bosons (quasi- because they are not exactly massless) of the broken chiral isospin symmetry of quantum chromodynamics.
• A goldstino is a Goldstone fermion produced by the spontaneous breaking of supersymmetry.
• An instanton is a field configuration which is a local minimum of the Euclidean action. Instantons are used in nonperturbative calculations of tunneling rates.
• A dyon is a hypothetical particle with both electric and magnetic charges
• A geon is an electromagnetic or gravitational wave which is held together in a confined region by the gravitational attraction of its own field energy.
• A UHECR is an ultra-high energy cosmic ray (probably a proton) falling well beyond the GZK cutoff, the energy limit beyond which virtually no cosmic rays should be detected.
• A spurion is the name given to a "particle" inserted mathematically into an isospin-violating decay in order to analyze it as though it conserved isospin.
• An inflaton is the generic name for an unidentified scalar particle responsible for the cosmic inflation.
• A chronon is a proposed quantum of time.

Hıza göre sınıflandırma

• Bir tardyon veya bradyon ışıktan daha yavaş hareket eder ve durgun kütlesi sıfırdan farklıdır.
• Bir lukson ışık hızında hareket eder ve durgun kütlesi yoktur.
• Bir takyon teorik bir parçacıktır, ışıktan hızlı hareket eder ve sanal durgun kütlesi vardır.

Ayrıca bakınız

• Kuramsal parçacıklar, izotoplar ve atomik parçacıklar
• İzotop tablosu
• Bileşik listesi
• Periyodik tablo
• Standart Model
• Akseleron

Kaynakça

• S. Eidelman et al. (2004). ""Review of Particle Physics"". Physics Letters B 592: 1.  (All information on this list, and more, can be found in the extensive, annually-updated review by the Particle Data Group)
• Joseph F. Alward, Elementary Particles, Department of Physics, University of the Pacific
• Elementary particles, The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001.