Pomelo
 | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||
| ''Citrus maxima'' Merr. | ||||||||||||||||
Şadok (İngilizce: shaddock)[1] Çin greyfurdu diye de bilinen pomelo (Latince: Citrus maxima) sedef otugiller ailesinin alt oymaklarından Turunçgillere bağlı citrus cinsinin bir türü olan ağaca ve meyvesine verilen addır. Pomelo aynı zamanda turunçgiller içinde en büyük meyvelere sahip olan türdür. Meyvelerinin çapı 15–25 cm'i bulabileceği gibi[2]. Ağırlıkları 2 kilograma kadar çıkabilir. Jeruk Bali, lusho fruit, ya da jabong, pompelmous ya da Tamil lehçesinde pampa limāsu, (பம்பளி மாசு)[3], Pompous limonu bilinen diğer adlarıdır.
Etnimoloji, Kültürleri, Kullanımı
Kimi zaman Ağaç kavunu olarak da bilinen Citrus medica ile karıştırılsa da bu iki tür birbirinden ayrıdır. Zira Citrus medica şekil olarak Pomelo'dan daha küçük olup, ekşi ve acımsı bir tada sahiptir; bu sebeple de pek yenilmeyip daha çok hamur işleri v.s'ye karıştırılıp kullanılmaktadır. Oysaki, Pomelo tad olarak tatlı greyfurt meyvesine benzer.[4] Zaten greyfurt portakal ile pomelo'nun doğal bir melezidir. Bununla birlikte pomelo, sadece greyfurt değil bilinen portakalında atalarından biridir. Zira Citrus × sinensis olarak bilinen portakalın pomelo ile mandalina (Citrus reticulata)'nın melezi olduğu sanılmaktadır.[5] Bunun yanında Pomelo, Frua türü mandalina ile hibrit halde (Citrus reticulata x Citrus maxima) olarak adlandırılan "kokteyl greyfurdu" da denen Mandelo'yu ;Citrus tangerina adlı bir türle çaprazlandığında ise Citrus × tangelo'yu oluşturmaktadır.
Pomelo diğer turunçgillerin aksine asiditesi en az olan turunçgillerden biridir. Kalın bir kabuğa sahiptir. Bu kabuğun altında yenilebilir, tatlı düşük asitli portakal şeklinde meyve dilimleri bulunmaktadır.Bu dilimleri ayıran beyaz lifli zar şeklinde kısım (dilim zarları) bulunmaktadır. Bu lifli kısım kolayca ayrılır. Bu dilim zarlarıda ayrılıp genelde bu dilimler taze olarak yenmektedir. Buna karşın dilimleri birbirinden ayıran beyaz lifli segmentler ise acı tadı nedeniyle pek yenmez.
Pomelonun kabuğu ise hamur işlerinde çikolatalarda veyahut marmelat yapımında,yemeklerde soslarda kullanılmaktadır. Güney Asya'da ve Amerika'da özellikle Kaliforniya'da sıkça yetiştirilen ve satılıp yenilen bir türdür. Greyfurta göre daha lezzetli olduğu söylenmektedir. Ancak Türkiye'nin de olduğu bazı ülkelerde meyvenin kabuğundan ayıklanmasındaki zahmet(tüketim zorluğu) nedeniyle pek fazla yenmemektedir, yetiştirilmemektedir.[6][7] Güney Asya'da yetişen Pomelo türlerinde de bazı farklılıklar bulunmaktadır.Vietnam'da 2 tür pomelo popülerken,Filipinler'de kırmızı ve daha sulu bir pomelo varyetesi daha çok tüketilmekte ve içeceklerde kullanılmaktadır.Pomelodan ayrıca burada dip sos yapımında yararlanılır. Tayland pomelosu da tatlı bir tada sahip olup taze olarak tüketilmektedir,salata ve soslarda kullanılmaktadır. Buna karşın Malezya,Endonezya'da talı ve ekşi tada sahip 2 pomelo türü bulunmaktadır.Meyve özü beyaz tatlı varyetesi yenirken,meyve özü pembe renkli ekşi varyete yenmekten çok sunak,tapınak süslemelerinde kullanılmaktadır. Bangladeş'te ise Malezya varyetelerinin tam tersine meyve özü pembe renkli varyete tatlı iken,beyaz varyete ekşi tada sahiptir. Japonya'da yenmesi dışında ayrıca böcekleri kovma,vücudu arındırma gibi yararları olduğuna inanılır;Çinde de pomelo yaygın olarak yenmektedir;Hindistan'ın Assam eyaleti gibi yerlerinde ise tuz ve biber ile öğle yemeklerinde yenmektedir.Kırsal kesimlerde çocukların futbol topu gibi meyveleri ile oynadıkları görülmektedir. Manipur eyaletinde ise C vitamini kaynağı olarak görülmektedir.
Meşhur Ticari Varyeteleri[6]
Reinking
Orta mevsim çeşididir. (Aralık – Ocak ayında meyve verir) Bilinen en eski çeşittir. Meyve eti beyazdır ve iri çeşittir. Beyaz etli çeşitler içinde en fazla üretilendir.
Chandler
En çok ABD’de yetiştirilen renkli çeşittir . Çok büyük ağaçları vardır. Verim ortanın üzerindedir. Semitropik ve tropik iklimlere uygundur. Subtropiklerde verim azalmaktadır. Orta mevsim çeşididir (Aralık – Ocak)
African shaddock
Meyve kabuğu ortalama 8 mm kalınlığında ve sarı renktedir. Meyve kütlesi ortalama 226 g, çapı 76 mm’dir. Meyve başına ortalama 15 adet çekirdeği bulunan bir çeşittir.
Red shaddock
Meyve kabuğu sarı renkte, pürüzsüz yapıdadır. Meyve şekli yuvarlak, hafif basık görünümdedir. Meyve eti şekerli, daha az ekşi, çok çekirdekli bir çeşittir.
Galeri
Kerala'dan bütün olgunlaşmış pomelo(Güney Hindistan)
İkiye bölünmüş Hindistan'da pomelo
Pomelolar
Kesildikten sonra Pomelo
Pomelo dilimleri
Pomelo meyve eti
Ağaçta pomelo.
Ipoh pomeloları Chinatown, Singapur'da satılan Pomelo
Filipinlerden pomelo meyvesi
Nisan ayı öncesi pomelo meyvesi
Yam som-o: Demir hindi suyu ile yapılan baharatlı pomelo salatası
Tam som-o nam pu:Yengeç özlü baharatlı pomelo salatası
Fujian Pinghe County Çin'de pomelosu ile meşhurdur.
Kaynakça
- ↑ Bu adı bu meyvenin tohumlarını Malay Yarımadası'ndan,Karaiblere 18.yy sonunda getiren İngiliz deniz kaptanı Kaptan Shaddock'tan bu adı almaktadır.
- ↑ Growing the granddaddy of grapefruit, SFGate.com, December 25, 2004
- ↑ "Nederlands etymologisch woordenboek, 1997, Jan de Vries". Books.google.de. 19 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20111119053935/http://books.google.de/books?id=mJc3AAAAIAAJ&q=pompelmoes.
- ↑ [Grapefruit "Grapefruit"]. Hort.purdue.edu. Grapefruit. Erişim tarihi: 2012-05-12.
- ↑ Nicolosi, E.; Deng, Z. N.; Gentile, A.; La Malfa, S.; Continella, G.; Tribulato, E. (2000). "Citrus phylogeny and genetic origin of important species as investigated by molecular markers". TAG Theoretical and Applied Genetics 100 (8): 1155–1166. DOI:10.1007/s001220051419.
- 1 2 http://www.gencziraat.com/Bahce-Bitkileri/sadok-Citrus-maxima-Pomelo-14.html
- ↑ Pomelo nasıl tüketilir videolu anlatım
