Rusya'nın cumhuriyetleri
Federal bölge
Federal bölgeler |
|
Federal düzeyi birimler
Oblastlar Cumhuriyetler Kraylar Özerk okruglar Özerk oblastlar Federal şehirler |
Rayon düzeyi birimler
Belediyesel rayonlar Kentsel okruglar Moskova'nın idari okrugları Sankt Petersburg'un rayonları |
Kırsal düzey birimler
Kentsel yerleşimler Kırsal yerleşimler Moskova'nın rayonları Sankt Petersburg'un belediyesel okrugları Sankt Petersburg'un kasabaları Sankt Petersburg'un şehirleri Şehir rayonları |
|
Rusya Federasyonu, 88 federe yapıya (Rusça: субъе́кт(ы), subyekt), birliğe dahil birime, bölünmüştür. Bu yapılanmanın 21 tanesi Cumhuriyetlerden oluşur. Cumhuriyetlerde, toplumun çoğunluğunu etnik kökeni Rus olmayan halk oluşturur, fiziki sınırlar bu şekilde belirlenmiştir. Bir cumhuriyette yerel halkın etnik kökeni cumhuriyete isim veren milliyet (Rusça: титульная нация, титульная национальность, титульная народность, ingilizce: titular nationality) olarak bilinir. Onyıllarca (bazen yüzyıllarca) süren Rusya içi göçler nedeniyle artık bu milliyet o cumhuriyetin nüfusunda çoğunluğu temsil etmeyebilir ama yine de o belirli etnik milliyetin cumhuriyeti olarak kabul görür.
Anayasal statü
Cumhuriyetler, Rusyanın federe yapılanmasındaki diğer birimlerinden farklılık gösterir: kendi resmî dilleri vardır (Rusya Anayasası Madde 68) ve kendi anayasaları vardır. Diğer federal birimlerin, örneğin kray, (yöre)lerin ve oblast (bölge)lerin bu hakkı yoktur. Yine de, diğer federal birimlerde olduğu gibi, Özerk Cumhuriyetlere de tam bağımsızlık tanınmamıştır (Madde 3). Cumhuriyetlerin idari yöneticileri başkandır.
Uygulanmakta olan bağımlılık politik birimlere göre farklıdır. Ama genel olarak içişlerinde idareye geniş bir yetki alanı sağlar. Bu cumhuriyetlerin meclisleri federal anayasayla çakışan, cumhuriyet yöneticilerinin yetkilerini ve güçlerini arttırıcı, kanunlar koydular. Lakin federal anayasanın üstünlüğünün kabulüne çalışan Putin yönetimi altında bağımsızlıkları azalmıştır.
İdari yapılanmada cumhuriyetlerin üzerine yedi büyük federal bölge kurulması ve başkanca atanmış valilerin cumhuriyetlerin faaliyetlerine nezaret etmesi hukukun egemenliğini güçlendirmiş, federal anayasaya saygıyı arttırmıştır. Ayrıca Putin idarecilerin gücünü azaltıp cumhuriyetlerin yürütme organlarının pozisyonlarını güçlendirmiştir. Cumhuriyetlerin başkanlarını, adayı cumhuriyet meclisinin de kabulü şartı ile, Rusya başkanı tayin etmektedir.
Çoğu cumhuriyette genel olarak çok güçü olmayan ayrılıkçık akımlar bulunmaktadır. Özellikle Tatarlar, Başkirler, Yakutlar ve tabii ki Çeçenler arasında bu ayrılıkçı hareketlere güçlü destek bulunmaktadır. Cumhuriyete isim veren milliyetlerin (Tataristan, Başkortostan, Saha) toplum yapısında yer alan diğer etnik gruplar ayrılma hareketlerine sekte vurmaktadır. (Çeçen savaşının bir sonucu olarak Çeçenistan'da çok az çeçen olmayan etnik grup barınmaktadır.
Kurucu "Federe Cumhuriyetler"
Özerk cumhuriyetler Sovyet Birliğinin kuruluşunda SSCB'nde anayasal birimdi. Günümüzde bu başlığın, Rusya'nın Cumhuriyetleri için aynı şekilde kullanılması yanlıştır. 1993'de Rusya Federasyonu'nun kabul ettiği Rusya Anayasası ile "cumhuriyet" ilan edilmişlerdir. Özerk Cumhuriyet olarak değil , cumhuriyet ilan edilmişlerdir.
Cumhuriyetler listesi
- Adıgey Cumhuriyeti
- Altay
- Başkortostan Cumhuriyeti
- Buryatya
- Dağıstan
- İnguşya
- Kabardin-Balkar
- Kalmikya
- Karaçay
- Karelya
- Komi
- Mari El (Çirmişistan)
- Mordovya
- Saha (Yakutya)
- Kuzey Osetya-Alaniya
- Tataristan
- Tuva
- Udmurtya
- Hakasya
- Çeçenya
- Çuvaşistan
Cumhuriyet | Kıta | Oluşturan Halk 1 | Cumhuriyet nufusundaki oranı | Oluşturan Halkın: Dil Grubu | Oluşturan Halkın: Dini | Cumhuriyet nufusundaki Etnik Rus oranı | Nüfus4 |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Adıgey Cumhuriyeti (Адыгея) |
Avrupa | Adige | %24.2 | Kafkas | Sunnî İslam | %64.5 | 447.109 (2002) |
Altay Cumhuriyeti (Алтай) |
Asya | Altay | %33.5 | Türkçe | Ak Yang, Lamaizm, Şamanizm | %57.4 | 202.947 (2002) |
Başkortostan Cumhuriyeti (Башкортостан) |
Avrupa | Başkort | %29.8 Başkır,% 24.1 Tatar | Türkçe | Sunnî İslam | %36.3 | 4,104.336 (2002) |
Buryatya (Бурятия) |
Asya | Buryat | %27.8 | Moğol | Lamaizm | %67.8 | 981.238 (2002) |
Çeçenya (Чеченская Республика) |
Avrupa | Çeçen2 | % 93.5 Çeçen | Kafkas | Sunnî İslam | unknown7
% 3.4 |
unknown7
1.103.686 (2002) |
Çuvaşistan (Чувашская Республика) |
Avrupa | Çuvaş | %67.7 | Türkçe | Ortodoksluk | %26.5 | 1.346.300 (2002) |
Dağıstan (Дагестан) |
Avrupa | %29.4 Avar,% 16.5 Dargi,% 13.1 Lezgi, % 5.4 Lak,% 4.3 Tabasaran,% 0.9 Rutul,% 0.9 Agul,% 0.3 Tsahur;% 3.4 Çeçen 3 %14.2 Kumuk,% 1.5 Nogay,% 4.3 Azeri, | %95 | Kafkas,Türkçe5 | Sunnî İslam | %4.7 | 2.576.531 (2002) |
İnguşya (Ингушетия) |
Avrupa | İnguş2 | %77.3 İnguş,% 20.4 Çeçen | Kafkas | Sunnî İslam | %1.2 | 467.294 (2002) |
Kabardey-Balkar (Кабардино-Балкарская Республика) |
Avrupa | Kabartay, Balkarlar | (Kabartay %55.3, Balkarlar %11.6) | Kafkas,Türkçe | Sunnî İslam, Ortodoksluk6 | %25.1 | 901.494 (2002) |
Kalmikya (Калмыкия) |
Avrupa | Kalmik | %53.3 | Moğol | Tibet Budizmi ("Lamaizm") | %33.6 | 292.410 (2002) |
Karaçay-Çerkes (Карачаево-Черкесская Республика) |
Avrupa | Karaçay, Çerkes,Abaza ve Nogaylar | (% 38.5 Karaçay,% 11.3 Çerkes,% 7.4 Abaza,% 3.4 Nogay) | Türkçe, Kafkas | Sunnî İslam | %33.6 | 439.470 (2002) |
Karelya (Карелия) |
Avrupa | Karelya (Finlerle ilişkileri vardır) | % 9.2,% 2 Fin,% 0.7 Vep | Finno-Ugric | Ortodoksluk | %76.6 | 716.281 (2002) |
Hakasya (Хакас(с)ия) |
Asya | Hakas | %12 | Türkçe | Ortodoksluk | %80.3 | 538.200 (2002) |
Komi (Коми) |
Avrupa | Komiler | %25.2 | Finno-Ugric | Ortodoksluk | %59.6 | 1.018.674 (2002) |
Mari El (Çirmişistan) (Марий Эл) |
Avrupa | Mariler (Çirmişler) | %42.9 | Finno-Ugric | Ortodoksluk | %47.5 | 727.979 (2002) |
Mordovya (Мордовия) |
Avrupa | Mordovyalılar | %31.9 | Finno-Ugric | Ortodoksluk | %60.8 | 888.766 (2002) |
Kuzey Osetya-Alaniya Cumhuriyeti (Северная Осетия-Алания) |
Avrupa | Osetyalı | %67.2 | İranlı | Ortodoksluk, Sunnî İslam | %23.2 | 710.215 (2002) |
Saha (Yakutistan) (Саха (Якутия)) |
Asya | Yakut | % 45.5 | Türkçe | Ortodoksluk, Şamanizm | % 41.2 | 949.280 (2002) |
Tataristan (Татарстан) (aynı zamanda Tatarya veya Tartari diye de anılır) |
Avrupa | Tatar | % 52.9 | Türkçe | Sunnî İslam | % 39.5 | 3.779.265 (2002) |
Tuva (Тыва) |
Asya | Tuvalılar | % 82,04[1] | Türkçe | Tibet Budizmi ("Lamaizm"), Şamanizm | % 16,27 (2010) | 311.637 (2014[2]) |
Udmurtya (Удмуртская Республика) |
Avrupa | Udmurtlar | % 29.3 Udmurt,% 0.2 Besermiyan | Finno-Ugric | Ortodoksluk | % 60.1 | 1.570.316 (2002) |
Notlar
- Kabardin-Balkar, Karaçay-Çerkes, ve Dağıstan birden fazla ismini oluşturan halka sahiptir.
- Çeçen-Inguş Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti,Çeçen ve İnguş adları üzerine kurulmuştu. 1991'de Çeçenya ve İnguşya ya da İnguşetya adı altında iki ayrı Cumhuriyete ayrılmıştır.
- Dağıstan halkını oluşturan on ana etnik topluluk: Agullar, Avarlar, Dargınlar, Kumuklar, Laklar, Lezgiler, Nogaylar, Rutullar, Tabasaranlar, ve Sahurlar'dır.
- Bu tablodaki tüm nüfus değerleri yaklaşık rakamlardır.
- Balkarlar, Karaçay, Kumuklar ve Nogaylar Türk'tür; Abazalar, Agullar,Adıgeler, Avarlar,Çeçenler, Çerkesler, Darginlar,İnguşlar,Kabartaylar, Laklar, Lezginler, Rutullar, Tabasaranlar ve Tsahurlar Kafkas yerli topluluklarıdırlar.
- Kabartayların tamama yakını ve Balkarların tamamı ise Hanefi/Müslümandır.
- Çeçen savaşı mülteci göçleriyle sonuçlanmış ve nüfus değerlerine ulaşmayı imkânsız hale getirmiştir. Bir çoğu başka yerde yaşasalar da "Çeçenya yurttaşı" kabul edilmektedir, İnguşya'nın birçok yöresindeki Çeçen sığınmacılar için de durum böyledir. Çeçen-İnguş Özerk SSC'de, 1989'da 1.270.429 olan oplam nüfus içinde Ruslar %23.1, Çeçenler %57.8, İnguşlar % 12.9 kadar idiler.
Kaynakça
- ↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls Tuva'daki Tuva Türklerinin nüfus oranı
- ↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul.xls 2014 Ocak ayı verileri