Sxusem
 Kırmızı meyveli Sh. canadensis |
 Sarı meyveli Sh. canadensis |
Sxusem (İngilizce sxusem, sxushem, xoosum, hooshum) ya da Kızılderili dondurması (İng. Indian ice-cream), Pasifik Kuzeybatısında özellikle de Britanya Kolumbiyası'ndaki Kanada Kızılderilileri tarafından Shepherdia canadensis türünden iğdegilin saponin içeren tatsız acı kırmızı ya da sarı meyvesinden ezme çırpma yoluyla yapılan tatlı. Alaska'da Alaska Atabaskları tarafından kurutulmuş balık ve meyve ile yapılan ve yine Kızılderili dondurması adıyla anılan tatlı türüyle karıştırmamak gerekir.
Adlandırma
Sxusem adı İngilizcede hem tatlı hem de meyve için kullanılsa da yerli halk bu adı tatlı için değil tatlının yapıldığı bitki (ve meyvesi) için kullanır. Shepherdia canadensis için kullanılan adlar:
- İngilizce soapberry, soap berry («sabun yemişi»); soopalallie < Chinook Jargon soop («soap/sabun») + olallie («berry/yemiş») [1]; foamberry, foam berry («köpük yemişi»); hooshum berry < Saliş dillerinden alıntı; buffaloberry («bizon yemişi»)
- Klallam sx̣ʷásəm [2]
- Sənčáθən (Saanich) sx̣ʷesəm [meyve] sx̣ʷəsəmiɬč [çalı] [3]
- Secwepemc (Western Shuswap) sxúsem [4]
- Secwepemctsin (Eastern Shuswap) sxúse [5]
- Nłeʔkepmxcin sx̣ʷúsm [6]
- Northern St̕át̕imcets xúsum, sxúsum [meyve] xúsumaz̓ [çalı] tew̓p [çırpılmış köpüklü hâli] túw̓en [meyveyi köpürterek çırpmak] [7]
- Ditidaht x̣ʷaasim [8]
- Tla’amin (Sliammon; dialect of Comox) xwosom
- Kutenayca (Ktunaxa) kupaʔtiǂ [9]
- Sekanice (Kwadacha Tsek’ene) nisghwush [10]
- Çilkotince (Xeni Gwet’in) nuŵɨsh [11]
- Dakelce (Nadleh Whut’en) nawus [12]
Yapılışı
Meyveler ezilerek eşit miktarda su katılır ve elle ya da bir çırpacak yardımıyla çırpılıp karıştırılır. İçeriğindeki saponin maddesinden dolayı sabun gibi köpürüp krema kıvamına gelen karışım büyük toplantılarda tahta kaşık yardımıyla yenir. Bazen çocuklar bu köpükleri birbirinin suratına atarlar. Tatlandırıcılar olarak Epilobium angustifolium ile Camassia quamash soğanı, Tsuga heterophylla ya da Tsuga mertensiana gibi suga türlerinin kambiyumu ve Gaultheria shallon, Rubus parviflorus gibi tatlı meyveler de eklenebilir. Günümüzde birçok kişi sofra şekeriyle tatlandırmaktadır[13].
Sliammonlar geçmişte tatlandırıcı olarak Tsuga heterophylla kambiyumu kullanırlarken, günümüzde çağın gereğine uyarak şekerle yapmaktadırlar[14] .
Kaynakça
- ↑ Parish, Roberta, Ray Coupe and Dennis Lloyd (eds). 1996. Plants of Southern Interior British Columbia. Lone Pine Publishing: Vancouver. P 71
- ↑ http://www.lingtechcomm.unt.edu/~montler/Klallam/WordList/index.htm
- ↑ http://www.cas.unt.edu/~montler/Saanich/WordList/
- ↑ http://www.firstvoices.com/en/Secwepemc
- ↑ http://www.firstvoices.com/en/Secwepemctsin
- ↑ http://www.firstvoices.com/en/nlekepmxcin
- ↑ http://www.firstvoices.com/en/Northern-Statimcets
- ↑ http://www.firstvoices.com/en/diidiitidq
- ↑ http://www.firstvoices.com/en/Ktunaxa
- ↑ http://www.firstvoices.com/en/Kwadacha-Tsekene
- ↑ http://www.firstvoices.com/en/Tsilhqotin-Xeni-Gwetin
- ↑ http://wwwhttp://www.firstvoices.com/en/Nadleh-Whuten
- ↑ J. Pojar & A. MacKinnon (1994), Plants of the Pacific Northwest coast: Washington, Oregon, British Columbia, and Alaska. Lone Pine Publishing, Redmond, Washington.
- ↑ http://www.sliammonfirstnation.com/archaeology/plantmed.html
Bibliyografya
- Turner, Nancy (1997). Food Plants of Interior First Peoples. Vancouver: University of British Columbia Press. ISBN 0-7748-0606-0.
- Turner, Nancy (2003). Food Plants of Coastal First Peoples. Vancouver: University of British Columbia Press. ISBN 0-7748-0533-1.