Yüce Divan (Türkiye)

Yüce Divan

Yüce Divan yargılamaları
Anayasa Mahkemesince yapılır.
Kuruluş 23 Aralık 1876) (1876-12-23)
Tür Ceza yargısı
Yasal statü Yüksek mahkeme
Merkez Ankara
Başkan Prof. Dr. Zühtü Arslan
(AYM Başkanı)
Başkan Vekili Burhan Üstün
(AYM Başkan Vekili)
Prof. Dr. Engin Yıldırım
(AYM Başkan Vekili)
Cumhuriyet Başsavcısı Mehmet Akarca
(Yargıtay C. Başsavcısı)
Cumhuriyet Başsavcıvekili Halil Adıgüzel
(Yargıtay C. Başsavcıvekili)
Ana kurum T.C. Anayasa Mahkemesi
Resmî site AYM Yüce Divan Yargılamaları
Eski adı Divân-ı Âli

Yüce Divan; Cumhurbaşkanını, Meclis Başkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, yüksek yargı mensuplarını, Genelkurmay Başkanını ve Kuvvet Komutanlarını görevleriyle ilgili suçlarından ötürü yargılayan yüksek mahkemedir.[1]

Anayasa'nın 148. maddesinin 3. fıkrası uyarınca, Anayasa Mahkemesi gerektiğinde Yüce Divan sıfatıyla yargılama yapabilir.[2] Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara Genel Kurulca bakılır. Divanın savcılık görevini Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ya da vekili yürütür. 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğine göre Yüce Divan kararlarına yeniden inceleme yolu açılmıştır.[3] Genel Kurulun yeniden inceleme sonucu aldığı kararlar kesindir.

Yüce Divanda yargılanabilen devlet görevlileri

Yasama

Yürütme

Yargı

Sivil Yargı

Askeri Yargı

Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanları

[2]

Tarihçe

1876 tarihli Osmanlı anayasası Kanun-ı Esasi, padişah ve devlet aleyhinde suç işleyen bakanlar ile Mahkeme-i Temyiz (Yargıtay) Reis ve Âzalarının yargılanması için dokuz üyeli Daire-i İthamiye (Savcılık) ve 21 üyeli Divan-ı Hüküm adlı iki kısımdan kurulu, Divânı-ı Âli adlı müstakil bir mahkeme öngörmüştür.[4] Bu mahkeme Yüce Divanın Türk hukuk sistemindeki ilk örneğidir.

1924 tarihli Teşkilat-ı Esasiye Kanunu; görevleri dolayısıyla işledikleri suçlardan ötürü, icra vekillerini (bakanları), Şura-yı Devlet (Danıştay) ile Temyiz Mahkemesi (Yargıtay) Reis ve Azalarını ve Cumhuriyet Başmüddeiumumisini (Cumhuriyet Başsavcısını) yargılaması için Divan-ı Âliyi yeniden düzenlemiştir. Savcılık görevi Cumhuriyet Başmüddeiumumisine verilerek Daire-i İthamiye kaldırılmış ve 21 üyeli tek bir divan kurulmuştur.[5]

1961 ve 1982 Anayasaları, Yüce Divanı müstakil bir mahkeme olarak kurmamış; Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan sıfatıyla yargılama yapmasını öngörmüşlerdir. Savcılık görevinin Cumhuriyet Başsavcısına verilmesine yönelik hüküm de korunmuştur.[6][2]

Meclis soruşturması ve Yüce Divana sevk

Cumhurbaşkanı

Anayasa'nın 105. maddesine göre cumhurbaşkanı imzaladığı hiçbir karardan sorumlu değildir; kararı ve emirleri aleyhinde yargı organlarına başvurulamaz. Cumhurbaşkanı ancak Meclis üye tamsayısının en az üçte birinin teklifi üzerine ve dörtte üçünün vereceği kararla, vatana ihanetle suçlandırılabilir.[2]

Görevde bulunan veya görevden ayrılmış olan cumhurbaşkanının vatana ihanetten suçlandırılmasını isteyen önerge Meclisi Başkanlığına verildikten sonra derhal Meclisin bilgisine sunulur ve ilgili cumhurbaşkanına bildirilir. Cumhurbaşkanının da dinleneceği bir görüşmeden sonra Meclis, cumhurbaşkanının Yüce Divana sevkine karar verilebilir. Yüce Divana sevk kararında, hangi ceza hükmüne dayanıldığı ve Cumhurbaşkanınca işlendiği ileri sürülen suçun hangi gerekçeyle vatana ihanet sayıldığı da belirtilir.[7]

Başbakan ve Bakanlar

Meclis üye tamsayısının en az onda birinin vereceği bir önergeyle görevde bulunan veya görevinden ayrılmış olan başbakan ve bakanlar hakkında, Bakanlar Kurulunun genel siyasetinden veya görevleriyle ilgili işlerden dolayı meclis soruşturması açılması istenebilir. Soruşturma açılabilmesi için cezai sorumluluğu gerektiren fiillerin görev sırasında işlemiş olması gerekir. İlgili bakan veya başbakanın konuşacağı bir görüşmeden sonra, meclis soruşturması açılıp açılmaması hakkında Genel Kurul gizli oyla karar verir.[7]

Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında temsil edilecekleri bir Soruşturma Komisyonu kurulur. Çalışmalarını gizlilikle yürüten Komisyon,  kamusal ve özel kuruluşlardan konu ile ilgili bilgi ve belgeler isteyebilir; bunlardan gerekli gördüklerine el koyabilir; Bakanlar Kurulunun tüm araçlarından yararlanabilir; Bakanlar Kurulu üyelerini, diğer ilgilileri, tanık ve bilirkişileri dinleyebilir; adli mercilerden yardım veya hürriyetleri kısıtlayıcı tedbirler isteyebilir. Komisyon, ilgili bakan veya başbakanın savunmasını alır; gerekli gördüğü takdirde alt komisyonlar kurarak çalışmalarını Ankara dışında da taşıyabilir.[7]

Soruşturma Komisyonun sunduğu rapor, Mecliste görüşülerek Genel Kurulda gizli oyla karara bağlanır. Üye tamsayısının salt çoğunluğuyla ilgili bakan veya başbakan Yüce Divana sevk edilebilir. Yüce Divana sevk edilen bakan, bakanlıktan düşer. Başbakanın Yüce Divana sevki halindeyse hükümet istifa etmiş sayılır.[2]

Yargılama süreci

Anaysa hükümlerine göre, Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu bakar.[2]

Yüce Divanda sorgusu yapılan sanığın, sonraki oturumlara gelmemesi durumunda duruşmadan vareste tutulma (duruşmaya gelmek zorunda sayılmama) istemi bulunmasa bile gıyabında duruşmaya devam edilerek kamu davası sonuçlandırılabilir. Müdafiyse her zaman duruşmada hazır bulunabilir.

Sanığın sorguya çekilmesi sırasında, üyelerle cumhuriyet başsavcısı ya da vekili, başkanın izni ile sanığa soru sorabilir.

Kaynakça

  1. ↑ Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi. "Yüce Divan Yargılamaları". 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160328095543/http://anayasa.gov.tr/icsayfalar/gorevyetki/yucedivan.html. Erişim tarihi: 18 Eylül 2016.
  2. 1 2 3 4 5 6 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. T.C. Resmî Gazete, 17863, 9 Kasım 1982
  3. ↑ Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. T.C. Resmî Gazete, 27580, 13 Mayıs 2010, Madde 18
  4. ↑ Kânûn-ı Esâsî. 7 Zilhicce 1293
  5. ↑ 491 sayılı Teşkilât-ı Esasiye Kanunu. 20 Mart 1340
  6. ↑ 334 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anaysası. T.C. Resmî Gazete, 10859, 20 Temmuz 1961
  7. 1 2 3 584 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü. T.C. Resmî Gazete, 14506, 13 Nisan 1973
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/3/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.