Zorunlu karşılık
Zorunlu karşılık, zorunlu karşılık oranı ya da munzam karşılık; mevduat kabul eden bankaların bu mevduatlara karşılık olarak Merkez Bankası'nda bulundurmak zorunda oldukları mevduatların oranıdır ve bu oran Merkez Bankası tarafından kararlaştırılır. Önceleri iflas riskine karşı koruma sağlanması amacıyla çıkarılan bu kural, günümüzde daha çok bir piyasa likiditesi kontrol aracı olarak kullanılmaktadır.[1] Mevduatın vadesine göre yerli ve yabancı para cinsinden ayrı oranlar dahilinde toplanır.
Para arzına etkileri
Zorunlu karşılıklar para politikasını uygulama aracı olarak kullanılabilir. Eğer bankalar atıl rezervlere sahip değilse, zorunlu karşılık oranı artırıldığında bankalar verdikleri kredileri geri çağırırlar ve bu durum para arzının azalmasına neden olur. Zorunlu karşılık oranı düşürüldüğünde ise zorunlu karşılıkların bir kısmı kullanılabilir rezerv şekline dönüşür, bu da bankaların kredi tabanını artırır. Bankaların kredi tabanın genişlemesi de para arzının artmasına neden olur.[2] Zorunlu karşılık oranının arttırılması daralmacı para politikasına, oranın azaltılması ise genişlemeci para politikasına işaret eder.
Türkiye'de zorunlu karşılık uygulaması
Türkiye’de zorunlu karşılıklara ilişkin esaslar 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun 40’ıncı maddesinin II numaralı fıkrasına dayanılarak çıkartılan 2005/1 sayılı tebliğle belirlenmiştir. Serbest bölgelerde faaliyette bulunanlar dahil olmak üzere Türkiye’de kurulmuş veya şube açmak suretiyle faaliyet gösteren bankalar zorunlu karsılık sistemine tabidir.[3] Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de zorunlu karşılıklar bankanın yerli ya da yabancı olup olmadığına bakılmaksızın aynı oranda toplanır.
2001 yılında zorunlu karşılığın şekli kısmen değiştirilmiş ve bankalardan alınan zorunlu karşılıklara faiz ödenmeye başlanmıştır. Bankaları iflas riskine karşı koruyan ve Merkez Bankası'nın para politikasını uygulaması için önemli bir araç olan zorunlu karşılıklar, o dönemde bankalar için zorunlu bir borç verme oranına dönüşmüştür. TCMB bu uygulamadan sonraları vazgeçmiştir.
Ülkelere göre zorunlu karşılık oranları
| Ülkeler | Zorunlu karşılık oranı |
|---|---|
| Avustralya | 0 |
| Kanada | 0 |
| Yeni Zelanda | 0 |
| İsveç | 0 |
| Euro bölgesi | 1.00 |
| Çek Cumhuriyeti | 2.00 |
| Macaristan | 2.00 |
| Güney Afrika | 2.50 |
| İsviçre | 2.50 |
| Letonya | 3.00[4] |
| Polonya | 3.50[5] |
| Romanya | 15.00[6] |
| Rusya | 4.00 [7] |
| Şili | 4.50 |
| Hindistan | 4.00[8] |
| Bangladeş | 6.00 |
| Litvanya | 6.00 |
| Pakistan | 5.00 |
| Tayvan | 7.00[9] |
| Türkiye | 10,5 |
| Ürdün | 8.00 |
| Zambia | 8.00 |
| Burundi | 8.50 |
| Gana | 9.00 |
| İsrail | 9.00[10] |
| Meksika | 10.50 |
| Sri Lanka | 8.00 |
| Bulgaristan | 10.00[11] |
| Hırvatistan | 14.00[12] |
| Kosta Rika | 15.00 |
| Malavi | 15.00 |
| Nepal | 5.00 |
| Hong Kong | 18.00 |
| Brezilya | 20.00[13] |
| Çin | 20.50[14] |
| Tacikistan | 20.00 |
| Surinam | 25.00[15] |
| Lübnan | 30.00 |
Dış bağlantılar
- TCMB Zorunlu Karşılık Oranları
- http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TCMB+TR/TCMB+TR/Main+Menu/Para+Politikasi/ZK
Dış Kaynaklar
- Pınar Yeşin, Central Banking and Money Supply (İngilizce)
- Türkiye'de Bankacılık Sistemi Zorunlu Karşılık Sistemi
Kaynaklar
- ↑ http://borsagunlugu.blogspot.com/2010/04/munzam-karslk-nedir.html
- ↑ http://tcmb.gov.tr/yeni/iletisimgm/sozluk.htm#zorunlu
- ↑ http://www.tcmb.gov.tr/kutuphane/TURKCE/tezler/ismailaniltalasli.pdf
- ↑ "Minimum Reserve Ratio". Bank of Latvia. http://www.bank.lv/eng/main/all/noract/mon_oper/reserve/reserve_ratio_n21. Erişim tarihi: 2010-12-29.
- ↑ http://www.nbp.pl/homen.aspx?f=/en/onbp/informacje/polityka_pieniezna.html
- ↑ http://www.bnr.ro/Reserve-requirements-3658.aspx
- ↑ Central bank of Russia Required reserve ratio on credit institutions' liabilities to non-resident has been raised to 4.0%
- ↑ ndtv.com
- ↑ Liquidity ratio and liquid reserves of deposit money banks. Data released by Taiwan's central bank in October 2010.
- ↑ "Minimum capital ratio". Bank of Israel. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304050230/http://www.bankisrael.gov.il/deptdata/pikuah/nihul_takin/eng/311_et.pdf. Erişim tarihi: 2010-12-29.
- ↑ "Ordinance No. 21 of the BNB on the Minimum Required Reserves Maintained with the Bulgarian National Bank by Banks". Bulgarian National Bank. 24 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140224225534/http://bnb.bg:80/bnbweb/groups/public/documents/bnb_law/regulations_minimumrequired_en.pdf.
- ↑ (in Croatian)
- ↑ Business week - Brazil reserve requirement raise
- ↑ China cut the required reserve ratio (RRR) for all banks by 50bp http://www.fxstreet.com on Feb 22nd 2012
- ↑ "Reserve base en Kasreserve". Centrale Bank van Suriname. 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110821000959/http://www.cbvs.sr:80/english/publicaties-reserve.htm. Erişim tarihi: 2009-12-21.
- ↑ http://www.iew.uzh.ch/study/courses/downloads/lecture8_467.pdf