Şeyh Haydar

Başlığın diğer anlamları için Kütahyalı Şeyh Haydar Efendi sayfasına bakınız.

Şeyh Haydar, Safeviye Tarikatından Şeyh Cüneyd'in oğludur. Babası savaşta öldüğünde henüz doğmamış olan Haydar, babası ölünce annesi (Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan'ın kızkardeşi) Akkoyunlu Devleti'ne gittiği için Akkoyunlu sarayında doğdu. Dokuz yaşına kadar burada büyüyen Haydar, dayısı Uzun Hasan'la birlikte tarikatın merkezi Erdebil'e geldi ve tarikatın başına geçti. Küçüklüğünde Türkçe'den başka Arapça ve Farsça'yı da öğrenen Haydar, dönemin ünlü bilgini Ali Kuşçu'dan da dersler almıştır.

Tarihçe

Karakoyunlu hükümdarı Cihan Şah'ı yenerek kendi otoritesini kuran Uzun Hasan ablasının oğlu olan Şeyh Haydar'ı 1469 yılında, dedelerinin şehri olan Erdebil'e tekrar yerleştirmiş. Safevi tarikatını tekrar burada kuzey Suriye, Anadolu'dan gelen müridleriye oluşturmuştu.^[1] 1471-1472 yılında Uzun Hasan ile Trabzon Rum İmparatoru IV. Yuhannes Komnenos'un kızı Despina Hatun'un kızı Marta (Halime olarak ta adlandırılır) ile evlenmiştir.^[2][3][4] Bu evliliği sonunda Sultan Ali Safevi, İbrahim Mirza ve İsmail Safevi isminde 3 oğlu olmuştur.^[5][6]

Babası Şeyh Cüneyd gibi tarikatı büyütmek istemiş ve Şirvanşahlar Devletine saldırmıştır. Başarılı sonuçlanan Derbent kuşatması sonunda Şirvan hükümdarı Ferruh Yasar (1462-1500) Gülüstan kalesine çekilerek 7 ay muhasarada kaldıktan sonra Şeyh Haydar'ın güçlenmesinden çekinen Akkoyunlu hükmüdarı Sultan Yakup 1488'de Ferruh Yaşar'a yardım gönderdi ve Teberistan yakınlarında yapılan savaşta Şeyh Haydar öldürüldü.^[7] Bu olay sonunda Şeyh Hayda'ın Erdebil deki türbesi şii müslümanlar için bir hac mekanı haline gelmiştir^[5]

Oğlu Şah İsmail Hatai, Safevî Devleti'nin kurucusudur.

Safevî Hanedanı soy ağacı

Firuz Şah (Zerrin Külah)[8]

I. Aleksios Komnenos

VIII. Mikhail Palaiologos

Aved

I. Manuel Komnenos

II. Andronikos Palaiologos

Kutbeddin Muhammed

II. Yuhannes Komnenos

IX. Mikhail Palaiologos[9]

Selahaddin Raşid

II. Aleksios Komnenos

III. Andronikos Palaiologos 1297-1341

Kutbeddin Ebu Bekir

Vasilios Komnenos Ölüm 1340

İrini Paleologina Ölüm 1341

Zahid Gilani

Emin el-Din Cebrail

V. Bagrat ö. 1393

III. Aleksios Komnenos

Teodora Kantakuzini

Bibi Fatıma

Şeyh Safiyüddin İshak Erdebili 1252-1334

I. Konstantin (Gürcü Kralı)[10] 1369-1412 veya 13

I. Alexandr İmereti'li

III. Manuel Komnenos 1364-1417

Şeyh Sadreddin Musa

I. Aleksandr (Gürcü Kralı) 1386-1446

Prenses Tamar İmereti'li Ölüm 1455

IV. Aleksios 1382-1429

Kara Yülük Osman Bey[11]

Hoca Alâ ed-Dîn Ali

Gürcistan Prensesi Bagrationi (Bagrationi Hanedanından) 1415-1463

IV. Yuhannes (Trabzonlu IV. Yuhannes Komnenos) 1403-1459

Ali Bey

Şeyh İbrahim

Aleksios 1455-1463

Teodora Megale Komnini (Despina Hatun)

Uzun Hasan 1423-1478

Hatice Hatun

Şeyh Cüneyt

Chatrina (Alemşah Halime Begim)

Şeyh Haydar

Ali Mirza Safevî 1488 - 1494 & I. İsmail Temmuz 17 1487-Mayıs 23 1524 Hükümdârlık Müddeti: 1502-1524

İbrahim

I. Tahmasb 22 Şubat 1514-14 Mayıs 1576 Hükümdârlık Müddeti: 1524-1576

II. İsmail 1537-1577 Hükümdârlık Müddeti: 1576-1577

Muhammed Hüdabende 1532-1595 Hükümdârlık Müddeti: 1577-1587

I. Abbas Ocak 27 1571-Ocak 19 1629 Hükümdârlık Müddeti: 1587-1629

Safi Mirza Doğum. 1587 Ölüm 1615 Taht varisi 1587-1615

Imam Kulu Mirza Taht varisi 1627 Ölümü 1627

Şah I. Safi 1611- 12 Mayıs 1624 R. 1629-1642

II. Abbas 31 Aralık 1632-25 Ekim 1666 Hükümdârlık Müddeti: 1642-1666

I. Süleyman (Şah II. Safi) 1659-Temmuz 29 1694 Hükümdârlık Müddeti: 1666-1694

I. Hüseyin 1669-Nisan 25 1726 Hükümdârlık Müddeti: 1694-1722

II. Süleyman Hükümdârlık Müddeti: 1749-1759

II. Tahmasp 1704 - 1740 Hükümdârlık Müddeti: 1729-1732

III. Abbas ? - 1740 Hükümdârlık Müddeti: 7 Eylûl 1732 - 1736

Ayrıca bakınız

• Safeviyye
• Şeyh Cüneyd
• Safevî Devleti
• Şah İsmail Hatai

Kaynakça

1. Islam without Allah?, By Colin Turner, pg.63
2. Persia, By Brigadier- Sir Percy Sykes, pg.72
3. Safavid Iran, By Andrew J. Newman, pg.129
4. Don Juan of Persia - A Shi-Ah Catholic 1560-1604, By & Brothers Harper & Brothers, Harper Brothers Staff, &. Brothers Harper &. Brothers, pg.107
5. A History of Persia, By Percy Molesworth Sykes, pg.241
6. Voices of Islam: Voices of tradition, By Vincent J. Cornell, pg.225
7. E.J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936, By M Th Houtsma, T W Arnold, A J Wensinck, pg.944
8. http://www.iranica.com/newsite/index.isc?Article=http://www.iranica.com/newsite/articles/v8f1/v8f1010.html
9. Anthony Bryer 1975 Greeks and Türkmens: The Pontic Exception", Dumbarton Oaks Papers, Vol. 29., (1975), Appendix II - Genealogy of the Muslim Marriages of the Princesses of Trebizond
10. http://www.iranica.com/newsite/index.isc?Article=http://www.iranica.com/newsite/articles/unicode/v10f5/v10f504a.html
11. http://www.iranica.com/newsite/articles/v13f3/v13f3004a.html Encyclopaedia Iranica. R. N. Frye. Peoples of Iran