1948 Türkiye İktisat Kongresi

1948 Türkiye İktisat Kongresi, 22-27 Kasım 1948'de, Ahmet Hamdi Başar (Limancı Hamdi) 'ın kurduğu İstanbul Tüccar Derneği'nin^[1] girişimiyle İstanbul, Taksim Belediye Gazinosu'nda yapılmış; irtibat merkezi olarak, Galata Yolcu Salonu'nun 3. katındaki tarihi Liman Lokantası, sabahtan gece yarısına kadar, kongre üyelerinin emrine amade kılınmıştır.

Atatürk'ün 1923 yılında tertiplediği (düzenlendiği) İzmir İktisat Kongresi'nden sonra 2. defa düzenlenen, Cumhuriyetin en önemli ve özellikli kongresidir^[2]. 1923 İzmir İktisat Kongresi Atatürk tarafından düzenlenip, ilk Kongre olma özelliğini taşırken; bu defa bu ikinci Kongre halk kuruluşları tarafından, tamamen halkın, İnönü'nün ekonomi politikalarına karşı demokratik bir kalkışma niteliği taşıması daha da büyük bir önem arz etmektedir. Öyle ki, 27 yıllık ilk Cumhuriyet hükümetinin değişerek, 1950 seçimlerinde Demokrat Parti'nin ezici çoğunluğuyla iktidara gelmesi, Milli Şef'liğin sona ermesi ve dolaylı olarak da 1960 Darbesi'ne yol açan etkenlerden biri olması özelliğine de sahiptir.

İnönü Hükümeti'nin, özel teşebbüse baskıcı ekonomik politikalarına karşı bir tepki olarak düzenlenmiştir. Özetle, Türk sanayici ve iş adamlarının da ülke ekonomisinde söz sahibi olmak istemeleri; Muamele Vergisi gibi sanayileşmeye engel teşkil eden (engel olan) vergilerin kaldırılması veya yeniden gözden geçirilmesi talep edilmektedir (istenmektedir). Ülke çapında 1300'den fazla iş adamı ve sanayiciye davetiye gönderilmiş, 1100 kadar katılımcı yurdun her köşesinden gelerek Kongreye katılmıştır.

Kongrenin devamı müddetince (süresince) Galata Yolcu Salonu'nda bir irtibat (bağlantı) bürosu kurulmuş ve bu büro 4 Aralık 1948 Cumartesi akşamına kadar çalışmıştır.

1948 Türkiye İktisat Kongresi'nin kanuni ve idari mesuliyeti (sorumluluğu) İstanbul Tüccar Derneği'ne aittir.

İstanbul Tüccar Derneği Yönetim Kurulu, 29 Haziran 1948 Salı günü yaptığı toplantıda, memleketin aktüel (güncel) iktisadi meselelerini (sorunlarını) memleket ölçüsünde bir inceleme ve müzakere (fikir alış verişinde bulunma, oylama) konusu yapmak üzere İstanbul'da bir Türkiye Ticaret ve İktisat Kongresi akdini kabul ve bu hususta (konuda) hazırlanan yönetmeliği tasdik ederek (onaylayarak), Kongrenin düzenlenme ve idaresi için İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası, Bölge Sanayi Birliği, Türkiye İktisatçılar Derneğiyle İstanbul Tüccar Derneği temsilcilerinden müteşekkil bir Tertip Komitesi (düzenleme alt kurulu) oluşturulmasını karar altına almıştır.

Bu karar üzerine kurulan Tertip (düzenleme) Komitesi, ilk içtimaını (toplantısını) 3 Ağustos 1948 Salı günü saat 17:00'de İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası'nda yapmış ve Kongre Yönetmeliğini tasdik (onaylama) ve gündemini tespit ederek (belirleyerek) faaliyete (çalışmaya) başlamıştır.

Kongrenin toplanmasını ve idaresini temin (sağlamak) için İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası, İstanbul Bölge Sanayi Birliği, Türkiye İktisatçılar Derneği ve İstanbul Tüccar Derneği'nden yollanmış üçer temsilci ile Türk Ekonomi Kurumu'nun temsilcilerinden oluşan bir Tertip Komitesi (düzenleme alt kurulu) oluşturulmuştur.

Kongreye; zamanın milletvekilleri, devlet teşekkülleri mensupları (kamu kuruluşları yetkilileri), profesör ve akademisyenler, matbuat erkânı (gazeteciler), tüccarlar, sanayiciler ve iş adamları katılmışlardır.

Basın, Kongre görüşmelerini uzun süre gündemde tutmuştur.

MADDE 4'de belirtildiği üzere gündemi

• a) Devletçilik ve devlet müdahalesi,
• b) Dış ticaret rejimi,
• c) Vergi reformu

bakımlarından incelenmesidir.

Açılış konuşmaları

1. Tertip Komitesi Başkanı İzzet Akosman,
2. İstanbul Tüccar Derneği Genel Sekreteri Ahmet Hamdi Başar,
3. İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası adına Hüsnü Arsan,
4. İstanbul Bölgesi Sanayi Birliği adına Dr. Cudi Birtek,
5. Türkiye İktisatçılar Derneği adına Prof.Refii Suvla,
6. Türk Ekonomi Kurumu adına Prof.Mehmet Muhlis Ete

tarafından yapılmıştır.

Tertip Komitesi

• Başkan : İzzet Akosman İstanbul Tüccar Derneği Başkanı
• Başkan Vekili : Hüsnü Arsan İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası

İdare Hey'eti Azasından

• Başkan Vekili : Cudi Birkek İstanbul Sanayi Birliği Başkanı
• Başkan Vekili : Prof. R. Şükrü Sulva Türkiye İktisatçılarDerneği Başkanı
• Başkan Vekili : Prof. Muhlis Ete Türk Ekonomi Kurumu Başkanı
• Aza : Bedri Nedim Göknil İstanbul Tüccar Derneğinden
• Aza : Muhlis Erdener İstanbul Tüccar Derneğinden
• Aza : Hüsnü Himmetoğlu Sanayi Birliğinden
• Aza : Halid Güleryüz Sanayi Birliğinden
• Aza : Prof. Reşat Nalbantoğlu Türkiye İktisatçılar Derneğinden
• Aza : Neumark Türkiye İktisatçılar Derneğinden
• Kongre Genel Sekreteri: Ahmet Hamdi Başar

Kongre Başkanlık Divanı

• Başkan : İzzet Akosman İstanbul Tüccar Derneği Başkanı
• Başkan Vekili : Hüsnü Ersan İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası

İdare Heyeti Azasından

• Başkan Vekili : Salahattin Sanver İzmir Tic.ve San.Odası Başkanı
• Başkan Vekili : Mümtaz Yağcıoğlu Ankara Tic.ve San.Od.İkinci Bşk.
• Başkan Vekili : Prof. R. Şükrü Sulva Türkiye İkt.Derneği Başkanı
• Başkan Vekili : Kazım Taşkent Türkiye Ekonomi Kurumundan

Katipler:

• Nafiz Tekinkaya
• Nejat Muhsinoğlu
• Fevzi Kızıklı
• Nuri Erkanlı
• Ali Eral
• Mahmut Tekin
• Nuri Günay
• Osman Kibar
• Kemal Tosun
• Baki Canlısoy
• Osman Nebioğlu
• Mustafa Elmalı

Devletçilik Komisyonu

Cevat Sait Beker İyican Tunaman Cudi Birtek Kazım Taşkent Hazım Atıf Kuyucak Halis Kaynar M.Raif Oğan Mehmet Ali Tiney Muhip Somal Nusret Namık Özgören Fuat Fazlı Taylan Hilmi Selvili Şükrü Ataman Fazıl Yaşar İyidoğan Cemil Yılancıoğlu Mücahit Büktaş Muharrem Şevki Göklevent Sulhi Alson Ali Tohmar Muhlis Ete Mennan Yiğiter Akil Koyuncu Faruk Sunter Kemal Tosun Nadir Malta Yusuf Kemal Kadri Kürkçü Şevket Süreyya Aydemir Şükrü Fuat Erlaçin Ahmet Hamdi Başar Osman Nebioğlu Necmettin Demirelli Neşet Dişçigil

Fevzi Kızıklı Tacettin Yaltırık Abdülkadir Atılay Şeref Nuri İlkmen Daniş Arıkoğlu Yakup Türel Ahmet Tozan Bedil Yazıcı Feridun Ergin Ahmet Ali Turgut Türker Sadettin Ömer Celal Sarç Lütfi Tümel Asaf Umar Muzaffer Sinangil Nafiz Tekinkaya Turgut Akbaş Ahmet Gözer Esat Demirel Yusuf Saim Atasagun Mehmet Suphi Tevfik Tuncel Bedri Bekirgil Ragıp Özdemiroğlu Süreyya Reşat Benerli Osman Gencer Şükrü Baban Şakir Zümre Esat Kerimol Fethi Çelikbaş Saim Atasan Cevat Nazmı Düzenli

Dış Ticaret Komisyonu

Cudi Birtek Sadi Bekter Sedat Kantoğlu Sabahattin Özbek Cevdet Tarhan Beki Canlısoy Muhlis Erdener Selahattin Sanver Mazhar İzmiroğlu Cemil Adalay Mümtaz Rek Adnan Belbez Hüseyin Şakar İzzet Akosman Munis Tekinalp Adnan Birgi Haki Erol

Refi Şükrü Suvla Halis Kaynar Mümin Sükuti Hüsnü Arsan Hazım Atif Kuyucak Hamdi Başar Taranto Ethem Durul Aslan Tufan Yazman Server Somuncuoğlu Faik Ustar Reşat Nalbandoğlu Mustafa Yalman Mustafa Elmalı Fahrettin Ulaş İbrahim Efe Şefik

Vergi Reformu Komisyonu

Hakkı Manço Namık Ataç Nadir Malfa Necati İçcil Hüsnü Kaymakamoğlu Hüsnü Helvacı Kamil Kabalağın Gafur Sunguroğlu Kemal Dönertaş Ali Akden Vahit Bayran Memduh Yaşa Fuat Tezer Celal Kermen Cevat Nizami Düzenli Hüseyin Kazım Silivrili İzzet Gönül Aziz Karsan Mehmet Yüce Nevzat Çelikoğlu Hulusi Emek İsmet Alkan Baki Güzey Ali Haydar Albayrak Şükrü Postacı Osman Kibar Süreyya Birol Süreyya Sirmen Hilmi Naili Barlo İsmail Şevket Dilber Samim İşsezen Yılmaz Adıgüzel Faik Somer İhsan Baç Şevket Karadeniz Hüsnü Himmetoğlu

Ahmet Hamdi Başar Kemal Onurat Fevzi Tay Ali Kemal Kavrakoğlu Şakil Zümre Osman Fikret Arkun Haydar Kaynak Prof. Neumark Prof.Hirsh Prof. İsaac Aziz Tahsin Balkanlı Prof. Ömer Celal Sarç Muhlis Ete Cudi Birtek Rasim Saydar Sadrettin Tospi Vehbi Sarıdal Hüsnü Türkoğlu Kemal Özaydın Fethi Çelikbaş Ali Alaybek Hakkı Tarık Us Kazım Taşkent Muhlis Erdener Tahir Kevkep Celal Kurman Hüsnü Hamit Sayman Şevket Ergönül Tevhit Heccar Şükrü Birgili Kemalettin İbak Necmi Uyguner İhsan Tok Ahmet Özalp

Bu kongreyi diğerlerinden farklı kılan unsurlar

1. Kongrenin, İzmir'de 1923'te toplanan Tarihî İktisat Kongresinden sonra, bu ismi taşıyan ilk İktisat Kongresi oluşu,
2. Tamamen hususi inisiyatif ile toplanışı,
3. İktisadın nazariyatıyla (teorisiyle) meşgul olan kurumlarla, tatbikatıyla (uygulamasıyla) uğraşan dernek ve teşekküllerin (kuruluşların) işbirliği yaparak vücuda getirilmiş (meydana getirilmiş) olması,
4. Kongreye, iktisatla alakadar (ilgili) hususi (özel) ve resmi, şahıs ve müesseselerin (kurumların) davet edilmiş ve her birine tebliğ yapma ve konuşma hakkı verilmiş olması,
5. Kongrenin siyasi bir karakter taşımamasıdır.

Referanslar

1. Adres: Galata, Eski Yolcu Salonu karşısında, Frenk Han, No: 27-30. Telefon: 40452. Telgraf adresi: Kongre. Posta Kutusu: 1300
2. 1948 Türkiye İktisat Kongresi (Devlet arşivi PDF)

Dış bağlantılar

• TBMM Kütüphanesi
• Eski Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in 5 Mayıs 2004 İzmir İktisat Kongresindeki konuşması (Son erişim: 30 Haziran 2015)
• Unutulan İktisat Kongresi

eklendi! :)