Türkiye ekonomi tarihi

Türkiye ekonomi tarihi, Türkiye Cumhuriyeti'nin çeşitli ekonomik faaliyet ve değişikliklerini Türkiye tarihi ekseninde ele alır.

24 Temmuz 1923 tarihinde taraflar arasında anlaşma ile sona eren ve 23 Ağustos 1923 tarihinde TBMM tarafından onaylanarak yürürlüğe giren Lozan Antlaşması yabancılara sağlanan bazı imtiyazları sona erdirdi. Anlaşma çerçevesinde düzenlenen ticaret sözleşmesi gereği, 1916 tarihli Osmanlı Devleti'nin gümrük tarifelerinin 1929 yılına kadar uygulanması zorunluluğu getirilmiştir.^[1]. Bunun sonucunda Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti borçlarının %62.5'ini ödemek zorunda kaldı. 1928 yılında Milletler Cemiyeti tarafından bir miktar tarafından azaltılan borçların tamamen tasfiyesi 1954 yılında kadar sürdü.^[2] 1923 yılında İzmir İktisat Kongresi Atatürk başkanlığında toplandı. 26 Ağustos 1924 tarihinde Türkiye İş Bankası kuruldu. 1927'de Sanayi Teşvik Kanunu kabul edildi. 5 Aralık 1927'de ilk kağıt paranın tedavülü gerçekleşip eski kağıt paralar tedavülden çekildi.^[3]

İktisadi donanım amacıyla Türkiye 1930 yılında ABD'den 10 milyon dolarlık bir borç alındı. 1934 yılında Sovyetler Birliği'nden alınan 8 milyon dolarlık borçla Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı'nda yer alan fabrikaların bir kısmı yapıldı. 1938 yılında İngiltere'den alınan 16 milyon sterlinin 10 milyonu ile dış ödeme güçlükleri giderildi ve geri kalan para da askeri amaçlı kullanıldı.^[4] 1939 yılı başlarında Türkiye'nin döviz olarak ödenecek toplam dış borcu 236 milyon ABD doları iken, 1940 yılında İngiltere ve Fransa'dan topla 164 milyon dolar, 1942 yılında Almanya'dan 100 milyon mark kredi sağlandı. Bu durum 1945 yılı sonunda konsolide dış borç tutarı 439 milyon dolara çıktı. II. Dünya Savaşı nedeniyle Türkiye'de artan askeri harcamalar ve dış borç stoklarındaki gelişmeler ile Türk lirasında yaşanan değerlenme daha sonra ekonomik büyüme üzerinde olumsuz bir baskı oluşturdu ve bunun sonucunda 1946 yılında devalüasyon yapıldığında dış borç TL cinsinden 707 milyon Türk lirasına ulaştı. 3 yıl sonra sterlin ve diğer dövizlerin devalüe edilmiş olması dış borçlarda 204 milyon TL'lik bir düşüşe yol açtı.^[5]

1950-1960 yılları arasında Türkiye'nin dış borcu 227 milyon dolardan 1138 milyon dolara ulaştı ve toplam dış borç miktarında dört kattan fazla bir yükseliş ortaya çıktı.^[6]

Ayrıca bakınız

• Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı

Kaynakça

1. Tokamış ATEŞ-Alkan SOYAK, Cumhuriyet Dönemi İktisadi Yapı ve Finans Sistemi 1923-1946 Dönemi, Osmanlı'dan Günümüze Türk Finans Tarihi, İMKB Yay. C.2 1999 s. 38
2. Reşat AKTAN, Türkiye İktisadı, Sevinç Matbaası, Ankara 1972 s. 44-45
3. Tokamış ATEŞ-Alkan SOYAK, Cumhuriyet Dönemi İktisadi Yapı ve Finans Sistemi 1923-1946 Dönemi, Osmanlı'dan Günümüze Türk Finans Tarihi, İMKB Yay. C.2 1999 s. 47-59
4. İlker PARASIZ, Türkiye Ekonomisi 1923'ten Günümüze İktisat ve İstikrar Politikaları, Ezgi Kitabevi Yay. B.1 Bursa 1998, s. 36-74
5. Rıdvan KARLUK, Türkiye Ekonomisi, Beta Yay. Genişletilmiş. B.4 İstanbul 1996, s. 217
6. Sinasi GÜCERİ, Türkiye Ekonomisinin Yapısal Meseleleri ve Bir Çözüm Modeli, İş Dünyası Vakfı, İstanbul 1995, s. 209