Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu[1]
Ülke	Türkiye
Durumu	kaldırıldı
Kanun numarası	2466
Kabul tarihi	29 Mayıs 1934
Yayımlandığı R. Gazete	Tarih: 30 Mayıs 1934 Sayı: 2714

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu (kısaca Buğdayı Koruma Karşılığı Kanunu^[2] olarak da bilinen), buğday fiyatlarının istikrarlı bir düzeyde tutulması, Ziraat Bankası'nın yaptığı buğday alım ve satımı işlemlerinde meydana gelebilecek zararların giderilmesi ve silo ve ambar yapımı için gerekli finansmanın sağlanabilmesi amacıyla TBMM'den 1934 yılında çıkarılan yasa.

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu'nun Konusu ve Uygulanması

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu bir buğday tüketim vergisi olduğu için buğdayın büyük miktarlarda işlenerek tüketildiği un fabrikalarında, vals ve elek sistemi olan değirmenlerde üretilen veya yabancı ülkelerden getirilen her türlü buğday ve çavdar ürünleri, Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'ne tabi tutulmuştur.

Fabrika sayılmayan valssiz ve eleksiz değirmenlerde temel gıda ihtiyaçları için üretilen ve satışa sunulmayan bütün unlar ve un ürünleri Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'nden muaf tutulmuştur.

Vergiye tabi ürünler:

a) Her nevi buğday unu,

b) Çavdar unu,

c) Buğday ve çavdar unundan yapılan şehriye, bisküvi ve irmik.

Mısır, arpa ve yulaf unları, buğday ve çavdar ile karıştırılmadıkları sürece, Buğdayı Koruma Kanunu Vergisi'ne tabi değillerdir.^[3] Ancak buğday ve çavdar ile arpa ve mısır karıştırılarak un yapılırsa, buğday ve çavdar unu gibi vergi işlemine tabi tutulmuştur.^[4]

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'nin Mükellefleri

Buğday Koruma Karşılığı Vergisi'nin, vergi mükellefi, un fabrikası ve değirmenden un satın alan veya buğdayını un yaptıran fabrika ve değirmen müşterileridir.^[5]

Bu müşteriler;

a. Ekmek üretmek için fabrika ve değirmenlerden un satın alan veya fabrikaya buğdayını getirerek un haline getiren fırıncı ve diğer özel ve tüzel kişiler,

b. Ticarî amaçla kendi buğdayını fabrika veya değirmene getirip un yapan üretici çiftçi,

c. Fabrika ve değirmene un yaptırıp satmak için buğday getiren tüccar,

d. Satın aldığı buğdayı un yapıp satan un fabrikası ve değirmen sahipleri,

e. Kendi ihtiyacı için un fabrikası değirmenlerde buğdayını öğütüp un yapan şehir ve kasaba halkı.^[6]

Buğday Koruma Karşılığı Vergisi mükellefleri şehir ve kasabada yaşayan un tüketicisi halktır. Bu yasayla hedeflenen buğday üreticileri olmayıp, buğday ürünlerini tüketen kesimlerden buğdayı korumak için alınan bir tüketim vergisidir.

Vergi Matrahının Belirlenmesi

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'nin matrahı, buğday ve çavdar ürünlerinden fabrika ve değirmenler tarafından üretilen ve standart haline getirilen 72 kilogramlık birinci unlar için çuval başına 150 kuruş, ikinci ve diğer kalitedeki unlar için ise yine 72 kilogram üzerinden 100 kuruş olarak tahakkuk ettirilirdi. Makarna, irmik ve bisküvilerin vergi oranı kilo başına 2 kuruş olarak belirlenmiştir.^[7]

Buğday Koruma Karşılığı Kanunu'nun yürürlüğe girdiği 1 Haziran 1934 tarihini takip eden iki ay içerisinde un çuvalları 72 kilogram ile standart hale getirilmişti. Un çuvalları bu miktardan az da olsa 72 kilogram üzerinden işlem göreceği ilgili kanunun 4. maddesinde belirtilmektedir.

Verginin Tahakkuku

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi, üretilen unların fabrika ve değirmenlerden çıkarıldığı sırada 72 kilogramlık çuvalların üzerinden ve diğer un ürünü mamullerin yine imal edildikleri yerlerden çıkarılan sandık, kutu ve paket üzerinden tahakkuk ettirilirdi.^[8]

Buğday Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu'nun 3. Maddesi 22.12.1934 tarih ve 2643 sayılı kanunla değiştirilerek bütün fırın ve un mamulü kullanan müesseselere vergisi ödenmiş un kullanma mecburiyeti getirmiştir. Bu yasaya uymayanların Türk Ceza Kanunu'nun 36. maddesi gereğince ürünlerine el konacak ve vergi tutarları beş kat olarak alınacaktı".^[9]

İhraç ve İthal Edilen Undan Alınan Vergi

Türkiye'de üretilen ve ihraç edilen unlar Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'nden tamamen muaf tutulmuştur.^[10]

İthal edilen buğdaydan ithal edildiği dönemde vergi alınmayıp buğdayın fabrika ve değirmenlerde öğütülüp un ve un mamulleri haline gelince kanunda belirtildiği şekil ve yöntemle Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi alınıyordu.^[11]

İthal edilen unlar ise gümrük beyannamelerinde gösterilen miktar ve kalitesine göre kanunda belirtilen 72 kilogramlık çuval ve birinci kalite esası üzerinden kilo başına 15 kuruş vergi işlemi yapılarak yurt içindeki fabrika ve değirmenlerdeki gibi kurşun mühürle mühürlenerek satışa sunulurdu.^[12]

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu'ndan Muaf Olan Ürünler Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisinden muaf olan ürünler ve muafiyet şekilleri

a) Mısır, arpa, yulaf ürünleri ülke içerisinde üretilsin veya ithal edilsin, her iki durumda da vergiden muaf tutulmuşlardı.

b) Pide, simit, börek, pasta ve diğer unlu mamuller hiçbir şekilde ve şartta vergiye tabi değillerdi.

c) Vergi kanununun yürürlüğe girdiği dönem olan 1 Haziran 1934 tarihinden önce yurt içinde üretilen ve satılmakta olan mamuller (makarna, bisküvi, şehriye) vergiye tabi değillerdi.

d) Türkiye'de üretilip ihraç edilen un ve unlu mamullerden vergi alınmazdı.

e) Yolculuk esnasında bulundurulan küçük miktarlardaki unlu mamulleri (bisküvi, vs.) vergiye tabi değildir.^[13]

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu'na Aykırı Hareket Edenlere Uygulanacak Cezaî Hükümler

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu'nun 9. maddesi, kanuna uymayan özel ve tüzel kişilere uygulanacak cezaları belirtmektedir.

Buna göre;

a. Vergi kanununa göre tutulması gereken defterleri tutmayan, tasdik ettirmeyen veya bazı işlemleri deftere geçirmeyen fabrika ve değirmen sahip, müdür ve sorumlu yöneticilerine suçun işlendiği döneme ait vergi resen takdir edilerek bir kat fazlası hemen tahsil edilir. Ayrıca 100 liradan 1000 liraya kadar para cezası verilir.

b. Vergi defterlerini veya makbuzları tahrif edenler hakkında iki aydan 3 yıla kadar hapis cezası verilerek bu suçtan kaynaklanan vergi miktarı iki kat olarak hemen tahsil edilir.

Vergi defterlerini kısmen veya tamamen imha edenler üç aydan beş seneye kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar. Bu döneme ait vergiler resen takdir edilerek üç kat fazlası ile hemen tahsil edilir.

c. Fabrika, değirmen ve imalathanelerden satışa sunulan ürünlerin kurşun mühürsüz veya vergi pulsuz çıkarılması halinde bu ürünlerin sahipleri hakkında bir aydan bir seneye kadar hapis cezası uygulanarak kaçak mal işlemi gören ürünlere hükümetçe el konulur.

Kurşun mühürsüz ve vergi pulsuz un ve unlu mamulleri satan, satın alan veya köyden kasabaya, kasabadan kasabaya veya şehirlere nakliyesini yapanlar bu ürünlerin vergisini ortak şekilde ve üç katı olarak hemen öderler ve ürünlerine de el konulur.^[14]

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'nden Muaf Olan Değirmenler

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi ile amaçlanan; buğday fiyatlarını korumak, buğday üreticisi çiftçilerin üretimlerini kıymetlendirerek çiftçileri malî açıdan korumak ve ürünün iyi olmadığı dönem ve yörelerde ürün fiyatlarının büyük oranda yükselmesine engel olmaktır.

Bu bakımdan Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'nin kapsamı kasaba ve şehir halkının buğdaylarını işleyen fabrika ve değirmenler olup, üretici çiftçiler hiçbir şekilde vergi kapsamına girmemektedirler.

Köyde kurulu bulunan valssiz ve eleksiz değirmenler kasaba ve şehir halkının buğdayını işlemediği sürece vergiye tabi değildir. Ancak bu değirmenler vergiye tabi ürün öğüttükleri takdirde yalnız aidat memuru bulunduracaktır.^[15]

Yalnız valslı veya yalnız elekli olan değirmenler kasaba ve şehir içinde veya dışında olsun muhafaza memuru bulundurmak zorundaydılar.

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'nden muaf olmak için bazı kasaba ve şehirlerde valsli ve elekli değirmenlerin, vals ve elek sistemini kaldırmaya başlamaları üzerine Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu'nun 22-12-1934 tarih ve 2643 sayılı kanunla kabul edilen değişik 5. maddesi ile, Türkiye'de yeni yapılacak her türlü büyüklükte ve teknikteki un fabrikaları ve değirmenlerinin açılması ve mevcut fabrika ve değirmenlerde tamir mahiyetinde olmayan tadilatlar ve ilaveler hükümetin iznine tabi tutuluyordu.^[16]

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'ni Toplamak İçin Oluşturulan Teşkilat

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu gereğince verginin tahsil sistemi ürünün üretilip pazara arz edildiği aşamada tahakkuk ve tahsil edilmesinden dolayı vergi kaçaklarını önlemek için verginin tahakkuk ettiği bütün fabrika ve değirmenlere muhafaza memur ve bekçi bulundurulması yoluna gidilmiştir.

Maliye Vekaleti'nin 30 Temmuz 1934 tarih ve seri no 11 sayılı yazısı ile Kontrol Memurluğu ve Baş Kontrolörlük kadroları ihdas edilmiştir.^[17] Bu kadroda görevli memurlar, mahallin mal memurunun teklifi ile valiler tarafından atanacak ve mahallin en büyük mülki memurunun başkanlığında oluşturulan komisyon tarafından belirtilen görev yerlerine gönderileceklerdi.

Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'nin Yürürlükten Kaldırılması

II. Dünya Savaşı konjonktüründe devletin hububat ürününe ilk el koyma döneminin başlangıcı olan Haziran 1941 yılını takip eden 24 Kanunuevvel 1941 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi 4159 sayılı Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'nin Kaldırılmasına Dair Kanun'u kabul ederek, 2466 değişik 2643, 2820 ve 3767 sayılı Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunlarını yürürlükten kaldırmıştır.

Bu kanun kabul edildiği tarihten itibaren tahakkuk etmiş, ancak tahsil edilmemiş vergilerin tahsil edilmesine ve bu tarihe kadar tahakkuk ettirilmesi gereken, ancak tahakkuk işlemleri yapılmayan vergilerin de tahakkuk ettirilerek tahsil edilmesi hükmünü getirmiştir. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'nin tahsil edilmesi için Maliye Vekaleti'ne bağlı olarak ihdas edilen Buğdayı Koruma Teşkilatı kadroları da bu kanunla kaldırılmıştır.^[18]

Ayrıca bakınız

• Hükümetçe Ziraat Bankası'na Mubayaa Ettirilecek Buğday Hakkında Kanun
• Devletçilik

Kaynakça

1. TBMM Tutanakları
2. Yalçın, İbrahim. sendika.org. 14 Ocak 2015. Erişim tarihi: 10 Mart 2015.
3. Buğday Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu, Madde 1
4. Buğday Koruma Karşılığı Vergisi'ne Ait İzahname, 30.05.1934, Seri No: 2, Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisine Dair 2466-2643 ve 2800 Numaralı Kanunlar-İzahnameler ve Umumi Tebliğler. Maliye Vekaleti Yayını, İstanbul 1938, s. 22-23.
5. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu Madde, 3.
6. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisine Dair 2466-2643 ve 2800 Numaralı Kanunlar İzahnameler ve Umumi Tebliğler, s. 25.
7. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu, Madde 4.
8. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu, Madde 5.
9. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu'nun Bazı Maddelerini Değiştiren 2643 Sayılı Kanun, Madde 3. Düstur, Cilt: 16, s. 438.
10. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu, Madde 6.
11. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu, Madde 7.
12. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'ne Ait İzahname, 30.05.1934, Seri No: 2, Buğdayı Koruma Karşılı Vergisine Dair 2466-2643 ve 2800 Numaralı Kanunlar-İzahnameler ve Umumi Tebliğler, s. 26.
13. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'ne Ait İzahname, 30.05.1934, Seri No: 2, Buğdayı Koruma Karşılı Vergisine Dair 2466-2643 ve 2800 Numaralı Kanunlar-İzahnameler ve Umumi Tebliğler, s. 26-27.
14. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi Kanunu, Madde 9.
15. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'ne Ait İzahname, 30.05.1934, Seri No: 2, Buğdayı Koruma Karşılı Vergisine Dair 2466-2643 ve 2800 Numaralı Kanunlar-İzahnameler ve Umumi Tebliğler, 13.05.1934, Seri No: 3 s. 39.
16. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'ne Ait İzahname, 30.05.1934, Seri No: 2, Buğdayı Koruma Karşılı Vergisine Dair 2466-2643 ve 2800 Numaralı Kanunlar-İzahnameler ve Umumi Tebliğler, 05.01.1935, Seri No: 21 s. 59.
17. Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi'ne Ait İzahname, 30.05.1934, Seri No: 2, Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisine Dair 2466-2643 ve 2800 Numaralı Kanunlar-İzahnameler ve Umumi Tebliğler, 30.07.1934 Seri No: 11 s. 43.
18. Düstur, Cilt: 23, s. 112.