Adnan Menderes Havalimanı
| Adnan Menderes Havalimanı | |||
|---|---|---|---|
 | |||
 | |||
IATA: ADB – ICAO: LTBJ
  ADB | |||
| Özet | |||
| Havalimanı tipi | Sivil | ||
| Sahibi | Devlet Hava Meydanları İşletmesi | ||
| İşletici | TAV Havalimanları | ||
| Hizmet verdiği şehir | İzmir | ||
| Yer | Dokuz Eylül, Gaziemir | ||
| Bağlantı merkezi (hub) | |||
| İnşa tarihi | 1987 | ||
| Rakım (ODS) | 419 ft / 126 m | ||
| Koordinatlar | 38°17′21″K 27°09′18″D / 38.28917°K 27.155°D | ||
| Web sitesi | |||
| Pistler | |||
| Yön | uzunluk | yüzey | |
| m | ft | ||
| 16R/34L | 3,240 | 10,630 | Kompozit |
| 16L/34R | 3,240 | 10,630 | Kompozit |
| İstatistikler (2015) | |||
| Yolcu trafiği | 12.178.100 | ||
| Uçak trafiği | 86.994 | ||
| Kargo trafiği | 24.640 ton | ||
Adnan Menderes Havalimanı (IATA: ADB, ICAO: LTBJ), Türkiye'nin İzmir iline hizmet veren uluslararası havalimanı. Şehir merkezinin 14 km (8,7 mi) güneyinde, Gaziemir ilçe sınırları içindedir. Adını 1950-1960 yılları arasında başbakanlık yapan Adnan Menderes'ten (1899-1961) almaktadır. Havalimanının sahibi Devlet Hava Meydanları İşletmesi iken işletmecisi TAV Havalimanları'dır.
2015 yılında 12.178.100 yolcu ve 86.994 uçak trafiğine ev sahipliği yapan Adnan Menderes Havalimanı, ülkenin en işlek dördüncü havalimanıdır. Kargo trafiği bakımından ise 24.640 ton ile ülkedeki havalimanları arasında üçüncü sıradadır.
Tarihçe
Eski adı Cumaovası Havaalanı olan Adnan Menderes Havalimanı yeniden inşa edilmeden önce, İzmir'deki sivil uçuşlar Çiğli Havaalanı'ndan gerçekleştiriliyordu. Çiğli Havaalanı onarıma girdiği zamanlarda Cumaovası Havaalanı devreye alınıyordu; ancak teknik yetersizlikler nedeniyle gece uçuşları yapılamıyordu ve büyük uçaklar piste inemiyordu.[1][2][3] Cumaovası Havaalanı'nda ayrıca Türkiye'nin ilk havacılık müzesi kuruluydu.[4][5] 15 Mayıs 1971'de açılan ve 1978 yılına kadar açık kalan müze, daha sonra İstanbul'a taşındı.[5]
Artan ihtiyaçla birlikte Cumaovası havaalanının sivil uçuşlara tahsil edilmesi yönündeki planlar 1980’lerin başında oluşturuldu ve çevredeki araziler istimlak edildi.[6] Havalimanının temelini 1984 yılı mayıs ayında 1980’deki askeri darbe sırasında genelkurmay başkanı olan ve ardından cumhurbaşkanlığı görevini üstlenen Kenan Evren attı. Proje tutarı 15 milyar 300 milyon lira olarak belirlenmişti.[7] Havaalanının 1987’de hizmete girmesi öngörülse de, bütçe kısıntıları nedeniyle proje açıklanan zamanda tamamlanamadı.[8]
Eski başbakanlardan Adnan Menderes'in adı verilen yeni havalimanı 17 Kasım 1987’de hizmete girdiğinde İstanbul’un ardından Türkiye'nin ikinci büyük havalimanıydı.[9][10] Evren havalimanına İzmir’in “düşman işgalinden kurtuluşunu” simgeleyen 9 Eylül adının verilmesini istemiş ancak hükümet buna uymamıştı. Evren anılarında “Zannettiler ki bu ismi vermekle oy oranını çoğaltacaklar” dedi.[11]
2000’li yıllara gelindiğinde ortaya çıkan kapasite ihtiyacı nedeniyle DHMİ, Adnan Menderes Havalimanı Dış Hatlar Terminali'ni genişletmek üzere yola çıktı.[12] Projenin yap-işlet-devret modeliyle oluşturulması kararlaştırıldı ve 5 milyon yolculuk terminal yapılması öngörüldü. 16 Ağustos 2004'te Havaş ile Bayındır İnşaat Ortak Girişim Grubu'nun ihaleyi 6 yıl 7 ay 29 gün işletme süresi karşılığında 125 milyon avro ile kazandığı açıklandı. Girişimde Havaş’ın yüzde 65, Bayındır’ınsa yüzde 35 payı bulunuyordu ve inşaatın 24 ayda bitirilmesi öngörülüyordu.[13][14]
2005 yılı ortasında terminal inşaatı devam ederken Havaş’ın yüzde 60 hissesi Ciner Holding tarafından o sırada İstanbul Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali'ni de işleten TAV'a satıldı.[15] Öngörülenden sekiz ay önce bitirilen ve 150 milyon avroya mal olan yeni terminal 9 Eylül 2006’da açıldı ve işletmesi TAV tarafından üstlenildi.[16]
Adnan Menderes Havalimanı ACI Europe tarafından 2010’da ilk kez verilen “Eko-inovasyon” ödülünü almıştır. 2009’da da Doha Aviation Summit’te “yılın çevreci havalimanı” seçilmiştir.[17]
Yapı
Adnan Menderes Havalimanı, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütünün (ICAO) yaptığı sınıflandırmaya göre CAT-II seviyesindedir.[18]
Mimari
Adnan Menderes Havalimanı dış hatlar terminali projesi Devlet Hava Meydanının düzenlediği mimari proje yarışması ile elde edilmiştir. Düzenlenen yarışmada Yük.Mim. Rest. Uz Yakup Hazan'ın tasarladığı proje 1.olmuş ve uygulanmıştır. Yarışma bünyesinde Havalimanı gelişme perspektifiyle ilgili çalışmalar istenmiş bu kapsamda Yakup Hazan'ın tasarladığı iç hatlar terminalide 1. etap gelişme planı çerçevesinde uygulanmıştır. İç hatlar terminali, Sürdürülebilir kalkınma derneği (SKD) tarafından ''inovatif Sürdürülebilirlik Uygulama'' ödülüne' ve Türk Yapısal Çelik derneği tarafından ''Ulusal Çelik Yapı Tasarımı'' ödülüne Dış hatlar terminali ise 2007 yılında ECCS tarafından '' Avrupa çelik yapı'' ödülüne layık görülmüştür.
Terminaller
İç Hatlar
Adnan Menderes Havalimanı İç Hatlar Terminali yeni terminal inşaatı çerçevesinde yıkıldı ve 1 Ocak 2012’den itibaren Dış Hatlar terminali ortak kullanılma açıldı.[19]
DHMİ, Kasım 2011’de Adnan Menderes Havalimanı İç Hatlar Terminali’nin yenilenmesi, iç ve dış hatların 2032 sonuna kadar işletilmesini içeren bir ihale açtı. İhaleyi 610 milyon avro bedelle TAV Havalimanları kazandı. TAV, proje kapsamında 250 milyon avro yatırım yapılacağını açıkladı.
Yeni terminalin temeli 15 Haziran 2012’de atıldı. TAV Grubu CEO’su Sani Şener “Kısa bir sürede tamamlayarak hizmete açmayı planladığımız yeni iç hatlar terminaliyle yolcu sayısının hızla artacağını umuyoruz” dedi. Buna göre yeni terminalin 2014’te bitirilmesinin planlandığı açıklandı.
TAV İnşaat tarafından yapılan yeni terminal yaklaşık 200 bin metrekare kapalı alana sahip olacak ve yaklaşık 25 milyon yolcuya hizmet verebilecek. Projede 2537 aralık kapalı otopark ve 3 bin araçlık açık otopark inşaatı da bulunuyor.[20]
Dış Hatlar
Dış hatlar terminali 107 bin 699 metrekare büyüklükle Türkiye’deki dördüncü büyük dış hatlar terminalidir.
Duty-free
Adnan Menderes Havalimanı Dış Hatlar Terminali’ndeki gümrüksüz satış mağazaları TAV Havalimanları ve Unifree ortaklığıyla kurulan ATÜ Duty-Free tarafından işletilmektedir. Toplam 2 bin 353 metrekareye yayılan mağazalarda günün her saati hizmet verilmektedir. Gidiş katında yedi, geliş katında iki mağaza bulunmaktadır.[21]
TAV Galeri İzmir
Adnan Menderes Havalinaı Dış Hatlar Terminali Gidiş Katı’nda, pasaport kontrolü öncesinde bir sergi alanı yer almaktadır. Şubat 2011’de açılan galeride yıl boyunca resim, fotoğraf ve benzeri alanlarda sergiler düzenlenmektedir.[22]
Kargo terminali
Kargo terminalinde radyoaktif malzeme, kıymetli eşya, soğuk hava depoları ile özel kargo acentalarının ofisleri bulunmaktadır. Terminalde THY Kargo, PTT, Gümrük Müdürlükleri binası ile kargo, acente ve gümrük komisyoncularının ofisleri yer almaktadır. Ayrıca THY’e ait ithalat ve ihracat antrepoları da kargo terminalinde bulunmaktadır.[23]
Genel Havacılık terminali
Yeni iç hatlar terminali inşaatının yanında yer alan ve TAV İzmir tarafından işletilen genel havacılık terminali özel jetlerle hava taksilere hizmet vermektedir. Terminalde gümrük ve pasaport işlemleri yapılabilmektedir.[24]
Pistler
| Doğrultu | Uzunluk(m) | Mukavemet | Yüzey |
|---|---|---|---|
| 16L/34R | 3240X45 | PCN 88 | Kompozit |
| 16R/34L | 3240X45 | PCN 100 | Beton |
Hava yolları ve uçuş noktaları
İstatistikler
İzmir Adnan Menderes Havalimanı, 2011 verilerine göre ticari Türkiye uçak trafiğinde sırasıyla İstanbul Atatürk, Antalya ve İstanbul Sabiha Gökçen havalimanlarının ardından dördüncü sıradadır. Uçuş düzenleyen şirket sayısı 66’dır.
Yolcu istatistikleri
| Yıl (ay) | İç Hat | değişim (%) | Dış Hat | değişim (%) | Toplam | değişim (%) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2015 | 9.545.443 |  14% |
2.632.657 | 2% |
12.178.100 | 11% |
| 2014 | 8.390.425 | 8% |
2.580.238 | 4% |
10.970.663 | 7% |
| 2013 | 7,741,191 | 11% |
2,467,436 | 2% |
10,208,627 | 9% |
| 2012 | 6,945,027 | 13% |
2,411,257 | 1% |
9,356,284 | 10% |
| 2011 | 6,078,477 | 13% |
2,464,334 | 16% |
8,523,533 | 14% |
| 2010 | 5,357,610 | 18% |
2,127,457 | 28% |
7,485,067 | 21% |
| 2009 | 4,534,339 | 21% |
1,667,455 |  2% |
6,201,794 | 14% |
| 2008 | 3,757,891 | 3% |
1,697,407 | 6% |
5,455,298 | 4% |
| 2007 | 3,635,414 | 1,600,890 | 5,236,304 |
Ulaşım
Adnan Menderes Havalimanı, şehir merkezine 
üzerindeki Akçay Caddesi ile bağlıdır.[33] Havalimanına toplu taşıma araçları ile ulaşım olanağı da vardır. İç hatlar terminalinin önünden geçen banliyö hattı İZBAN aracılığıyla şehrin kuzey ve güneyine yolcu taşınmaktadır.[34] Hat üzerindeki Hilal ve Halkapınar istasyonlarından ise İzmir metrosuna aktarma yapılabilmektedir.[35] Mavişehir istasyonundan kalkan 200, Cumhuriyet Meydanı'ndan kalkan 202 ve Bornova metro istasyonundan kalkan 204 numaralı ESHOT otobüsleri havalimanına 24 saat ulaşım sağlamaktadır.[36][37] Havaş servis otobüsleri ise İzmir'in Çeşme, Karşıyaka ve Konak ilçeleri ile Aydın'ın Efeler ve Kuşadası ilçelerine havalimanından yolcu taşımaktadır.[38][39] Ayrıca havalimanında taksiler ve araç kiralama firmaları hizmet vermektedir.[40][41]
Kazalar ve olaylar
- 26 Ocak 1974'te, İzmir'den İstanbul Yeşilköy Havaalanı'na giden Türk Hava Yolları'nın 301 sefer sayılı Fokker F-28 tipi Van uçağı, kalkış sırasında yalpalayarak pistten çıktı ve infilak etti. Uçaktaki altmış sekiz yolcudan elli sekizi ve beş mürettebattan dördü hayatını kaybetti.[42]
- 30 Ocak 1975'te, İzmir'den İstanbul Yeşilköy Havaalanı'na giden Türk Hava Yolları'nın 345 sefer sayılı Fokker F-28 tipi Bursa uçağı, iniş sırasında pistin ışıklarının sönmesi nedeniyle inişten vazgeçerek meydan turuna başladı. İkinci iniş denemesi sırasında uçak ile telsiz bağlantısı kesildi ve daha sonra uçağın Marmara Denizi'ne düştüğü belirlendi. Uçaktaki otuz yedi yolcu ve dört mürettebattan kurtulan olmadı.[43]
- 2 Ocak 1988'de, Stuttgart Havalimanı'ndan İzmir'e giden Condor Flugdienst'in 3782 sefer sayılı Boeing 737-200 tipi uçağı, inişe geçtiği sırada Seferihisar yakınlarında dağlık alana düştü. Uçaktaki on bir yolcu ve beş mürettebattan kurtulan olmadı.[44]
Kaynakça
- ↑ "Çiğli Havaalanı onarım yüzünden ulaşıma kapanıyor". Milliyet: s. 1, 9. 11 Ağustos 1973.
- ↑ "1 Ekim'den sonra İzmir'e gece uçak inmeyecek". Milliyet: s. 1. 21 Eylül 1973.
- ↑ "Çiğli Havaalanı açıldı". Milliyet: s. 1. 21 Ekim 1981.
- ↑ "Öngüt: 'Cumaovası Havaalanı 7 Ağustos'ta trafiğe açılacak'". Milliyet: s. 1, 14. 13 Temmuz 1978.
- 1 2 "İstanbul Hava Müzesi". Türk Hava Kuvvetleri. 30 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140130105642/http://www.hvkk.tsk.tr:80/TR/IcerikDetay.aspx?ID=46. Erişim tarihi: 27 Ekim 2015.
- ↑ "Cumaovası'nda istimlak toprak sahiplerini şaşkına çevirdi". Milliyet: s. 3. 24 Ocak 1983.
- ↑ "Evren: 'Ordumuz yurt savunması için hazırdır'". Milliyet: s. 3. 30 Mayıs 1984.
- ↑ "Evren'in emri unutuldu". Milliyet: s. 2. 25 Ocak 1987.
- ↑ "Menderes Havaalanı". Milliyet: s. 3. 16 Kasım 1987.
- ↑ "20 yıl iktidardayız". Milliyet: s. 7. 18 Kasım 1987.
- ↑ "Kenan Evren'in Anıları - 5. Bölüm". Milliyet: s. 11. 15 Mart 1992.
- ↑ http://v3.arkitera.com/v1/haberler/2004/06/16/dishatlar.htm
- ↑ http://www.zaman.com.tr/haber.do;jsessionid=5F7E18203ED11ADAB73B379AE8030745?haberno=161730
- ↑ http://arsiv.sabah.com.tr/2004/11/19/eko117.html
- ↑ http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=154547
- ↑ http://arsiv.sabah.com.tr/2006/09/24/cp/hob107-20060903-102.html
- ↑ http://www.adnanmenderesairport.com/tr-TR/tavhakkinda/Pages/oduller.aspx
- ↑ DHMI 2011 Faaliyet raporu, sf 60 http://www.dhmi.gov.tr/getBinaryFile.aspx?Type=14&dosyaID=924
- ↑ http://www.yeniasir.com.tr/KentHaberleri/2011/12/30/izmirin-ucuslari-artik-dis-hatlardan-yapilacak
- ↑ http://ekonomi.haberturk.com/airport/haber/751195-610-milyon-euroya-tavladi
- ↑ http://www.atu.com.tr/kurumsal/tr/shops.html#shops03
- ↑ http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=17133833
- ↑ http://www.adnanmenderesairport.com/tr-TR/HavalimaniRehberi/Pages/Kargo.aspx
- ↑ http://www.adnanmenderesairport.com/tr-TR/HavalimaniRehberi/Pages/GenelHavacilikTerminali.aspx
- ↑ "Dynamic Route Maps". aerlingus.com . 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150509073918/http://aerlingus.dynamicroutemaps.com:80/. Erişim tarihi: 10 Ekim 2015.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 "Uçuş Noktaları". adnanmenderesairport.com. Nisan 2014. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150509211931/http://www.adnanmenderesairport.com:80/tr-TR/ucus_oncesi/Pages/UcusNoktalari.aspx. Erişim tarihi: 11 Ekim 2015.
- ↑ "Route Map". borajet.com.tr. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151001205837/https://www.borajet.com.tr/tr/ucus-haritasi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2015.
- ↑ "Ellinair launches direct flights from İzmir to Thessaloniki" (İngilizce). Hürriyet Daily News (İstanbul). 7 Ekim 2015. http://www.hurriyetdailynews.com/ellinair-launches-direct-flights-from-izmir-to-thessaloniki.aspx?pageID=238&nID=89533&NewsCatID=349. Erişim tarihi: 10 Ekim 2015.
- ↑ "Uçuş Planı (4/2015 - 10/2015)". sunexpress.com . http://www.sunexpress.com/images/stories/pdfs/flight_connections_summer_2015.pdf. Erişim tarihi: 10 Ekim 2015.
- ↑ "Uçuş Planı (11/2015 - 3/2016)". sunexpress.com . http://www.sunexpress.com/images/stories/pdfs/flight_connections_winter15_16.pdf. Erişim tarihi: 10 Ekim 2015.
- ↑ "Yaz Genel Tarife Kitapçığı". turkishairlines.com. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150513105737/http://www.turkishairlines.com/download/timetable/yaz_tarife_2015_03_31.pdf. Erişim tarihi: 10 Ekim 2015.
- ↑
- ↑ "İzmir trafiğine çift katlı çözüm". Hürriyet. 16 Ekim 2012. 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20121018210056/http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/21707321.asp. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.
- ↑ "Metro". adnanmenderesairport.com. 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150512010815/http://www.adnanmenderesairport.com:80/tr-TR/Ulasim/pages/metro.aspx. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.
- ↑ "Ağ Haritası". izban.com.tr. 17 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150517025338/http://www.izban.com.tr:80/Sayfalar/AgHaritasi.aspx?MenuId=97. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.
- ↑ "Belediye Otobüsü". adnanmenderesairport.com. 3 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150503004919/http://www.adnanmenderesairport.com:80/tr-TR/Ulasim/pages/belediyeotobusu.aspx. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.
- ↑ "Havalimanına 'üç koldan' ulaşım". eshot.gov.tr. 25 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20101225122901/http://www.eshot.gov.tr/HaberDetay.aspx?ID=173. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.
- ↑ "Havaş Otobüsleri". adnanmenderesairport.com. 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150407012905/http://www.adnanmenderesairport.com:80/tr-TR/Ulasim/pages/havasotobusleri.aspx. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.
- ↑ "Otobüs Servis Noktaları - İzmir". havas.net. 13 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150813011247/http://www.havas.net/tr/Hizmetlerimiz/OtobusHizmetleriVeOtopark/OtobusServisNoktalari/Pages/Izmir.aspx. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.
- ↑ "Taksi". adnanmenderesairport.com. 17 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150417052844/http://www.adnanmenderesairport.com:80/tr-TR/Ulasim/Pages/Taksi.aspx. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.
- ↑ "Araç kiralama". adnanmenderesairport.com. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150509211747/http://www.adnanmenderesairport.com:80/tr-TR/Ulasim/Pages/AracKiralama.aspx. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.
- ↑ "İzmir uçağı düştü, 62 kişi öldü". Milliyet: s. 1, 3, 11. 27 Ocak 1974.
- ↑ "İzmir'den gelen THY uçağı Marmara'ya gömüldü". Milliyet: s. 1, 10. 31 Ocak 1975.
- ↑ "Havada infilak". Milliyet: s. 1, 7. 3 Ocak 1988.