Aleksios Apokaukos

Ἀλέξιος Ἀπόκαυκος
Aleksios Apokaukos
Ölüm 1345
Vatandaşlık Bizans İmparatorluğu
Meslek Devlet adamı ve asker

Aleksios Apokaukos (Yunanca: Ἀλέξιος Ἀπόκαυκος; ö.1345) Bizans İmparatorları III. Andronikos Paleologos (1328–1341 arası hükümdar) ve V. İoannis Paleologos (1341–1357 arası hükümdar) dönemlerinde önde gelen devlet adamı ve yüksek rütbeli (megas doux) askeri. Yüksek devlet makamlarını yükselmesini VI. İoannis Kantakuzinos'un (1347–1354 arası hükümdar) himayesine borçlu olmasına rağmen 1341-1347 arası iç savaşında V. İoannis'i destekleyen hizbin liderlerinden Patrik XIV. İoannis Kalekas ile hamisine karşı bir olmuştur. Bir hapishane denetimi sırasında siyasi tutuklular tarafından linç edilerek öldürülmüştür.

Biyografi

Erken dönem

Aleksios'un kökeni sıradan ailedendir ve Bitinya'da bir yerde 13. yüzyılın sonlarında doğmuştur.[1] Buna rağmen âlim Theodore Hyrtakenos'tan eğitim almış ve vergi memuru olmuştur.[1] 1320 yılında tuz tesislerinin direktörü, sonra Batı themalarının domestikos'u olmuştur.[1][2] 1321 yılında imparatorluk parakoimōmenos'u (chamberlain, saray nazırı) olana kadar bürokrasi basamaklarında yükselmiştir.[2][3] Pozisyonu onu torunu III. Andronikos lehine İmparator II. Andronikos Paleologos'u tahttan indirmek için Syrgiannes Palaiologos ve prōtostratōr Theodore Synadenos ile komplo kuran İoannis Kantakuzinos için ihtiyaç duyulan biri haline getirmiştir.[4] Savaş tehdidi nedeniyle, İmparator Trakya ve Makedonya'nın bazı bölgelerini III. Andronikos'a verdi. İç Savaşın bittiği 1328 yılında III. Andronikos tek başına imparator olduğunda, yakın arkadaşı Kantakuzinos'u baş bakan yaptı ve Aleksios ise Kantakuzinos'un boşalttığı makam olan imparatorluk sekreteryası başı (mesazōn) ve devletin maliyesinden sorumlu görevler ile ödüllendirildi.[5] Bu makamlar ona önemli bir miktar servet yapmasına imkan verdi,[6] servetiyle Marmara denizi sahilinde Selymbria yanında Epibatai'da kişisel bir sığınağı kale şeklinde bir ev yaptı.[7] 1341 yılının başlarında Andronikos'un ölümünden hemen önce Bizans donanmasına komuta etme gücü veren yüksek bir rütbe olan megas doux ("Büyük dük") ünvanıyla ödüllendirildi.[8] Cebinden 100,000 Hiperpiron vererek donanmayı yeniden donattı.[9]

İç savaş

İmparator III. Andronikos'un Haziran 1341 tarihinde ölümünden sonra, sarayda iki hizip ortaya çıktı: Kantakuzinos'un destekçileri, bunlar başlıca Makedonya ve Trakya'da vilayetlerin önde gelenleriydi ve Andronikos'un dul eşi Savoyalı Anna'nın desteğini alan Patrik XIV. İoannis Kalekas liderliğinde ona muhalif olanlar. Kantakuzinos kendisi için taht iddiasında bulunmuyor ama ölen imparator ile olan yakın ilişkisine dayanarak naipliği talep ediyordu ve başkentteki birliklerin desteği ile bunu güvence altına aldı. Ancak Apokaukos'un Patriğin tarafına geçmesi ile bu durumu zayıfladı; Kantakuzinos kendi anılarında Apokaukos'un kendisinin daha fazla yükselmesi için onu tahta ele geçirmek için zorladığını ancak red edince güçlü bakanın taraf değiştirdiğini yazar.[10][11][12] Temmuz 1341 tarihinde Kantakuzinos, İmparatorluğa saldıran düşmanlara karşı sefer için Konstantinopolis'i terk eder etmez, Apokaukos ilk hamlelerini yaptı. Filonun komutanı olarak görevi Türklerin Avrupa tarafına geçmelerine engel olmak için Çanakkale Boğazı'nı korumak olsa da, Trakya'da karmaşaya neden olmak için kasten bunun olmasına izin verdi. Apokaukos ayrıca genç V. İoannis'i kaçırmaya teşebbüs etti ve fakat başarısız olup Epibatai'da bulunan evine kaçtı.[13] Fakat Kantakuzinos zaferle başkente döndüğü zaman, arkadaşlarının karşı görüşüne rağmen Apokaukos'u makamından almak yerine, onu affetti.[13] Makamına ve Konstantinopolis'e dönmesine izin veren Kantakouzenos'a abartı bir hürmet gösterirken, Kantakouzenos onu bir başka sefer için yalnız bıraktı.[14]

İmparator VI. İoannis Kantakuzinos (1347–1354 arası hükümdar), Apokaukos'un hamisi ve onun hırsının kurbanı.

Fakat şehre tekrar döndüğünde, Patrik ve Apokaukos gücü ellerine geçirmişlerdi. Kantakouzenos'un ailesi ve arkadaşları tutuklanmışlardı (Kantakouzenos'un annesi Theodora nihayetinde hapiste öldü), Patrik naip olarak ilan edilirken, Anna, Apokaukos'u Konstantinopolis Praefectus urbanus'luğuna (eparchos) atadı.[10][13]

Bizans ordusunun bir kısmı hala kontrolü altında olan Kantakuzinos Ekim 1341 tarihinde, Dimetoka'da kendini imparator ilan ederken rakipleri V. İoannis'e tac giydirdiler.[15] Bu iki tac giyme bölünmeye neden oldu ve Kantakouzenos'un zaferini ialn ettiği 1347 yılına kadar Bizans İmparatorluğu'nun komşularıyla arasının bozulacağı bir iç savaşa neden oldu. Bu süreç kalan imparatorluk mülklerinde yıkıma ve Bizans toplumunda derin bir ayrılığa neden oldu: Soylular ve seçkin sınıf genellikle Kantakuzinos'u desteklerken; asıl olarak şehirli düşük ve orta sınıf yanında tüccar ve denizciler Apokaukos ve onun naipliğini desteklediler.[16][17] Bu hanedan çekişmesinin ve iç savaşın ardında güçlü bir sebep vardı:[18] savaş sırasında Kantakouzenos ve asiilerin sıradan insanlara karşı aşırı zenginliği ve ilgisiz olduğu algısı Apokaukos'un propagandasının iskeletinin oluşturmuştur.[19] Ayrıca ihtilafın önemli bir dini yanı vardı: İsihazm ihtilafı Bizanslıları bölmüş ve bazı önemli istisnalar haricinde İsihazm destekçileri Kantakuzinos'u desteklemişlerdir.[20]

Kantakouzenos'un tac giymesinden birkaç gün sonra Adrianopolis sakinleri asillere karşı isyan çıkardılar ve kendilerini naip tarafında olduklarını ialn ettiler, Apokaukos küçük oğlu Manuil'i şehrin valisi olması için yolladı.[18] Benzer bir gelişme 1342 yılında Selanik'te gerçekleşti, İmparatorluğun ikinci büyük şehri "Zealotlar" diyen bir grup tarafından ele geçirildi. Onların asillik karşıtı inanışları "Kantakouzenism" düşmanı olmalarına neden oldu ve naipliğin desteğini kazandılar. Apokaukos kendisi 70 gemilik bir filoyla onlara yardım etmek için Selanik'e vardı ve büyük oğlu İoannis'i şehir valisi olarak atadı ancak valiliği yalnızca isim olarak kaldı.[21]

Savaşın ilk yıllarında, 1342 yazında Kantakouzenos Sırp çarı Stefan Dušan'ın sarayına sığınana kadar görünüm naiplik lehine gözüküyordu.[22] Ancak 1343 ve sonrası arkadaşı Aydınoğulları Beyliği Beyi Umur Bey'in yardımıyla, Kantakouzenos durumu tersine döndürmeye başladı.[23] Stefan Dušan'ın başlangıç desteğiyle, Kantakouzenos Makadonya'yı tekrar ele geçirdi ve Selanik'i ele geçirmeyi başaramasa da Türk müttefikleri onu Trakya'da eski mülkü Dimetoka'ya dönmesini sağladılar.[24] Adrianopolis'teki makamını bırakarak Kantakouzenos'un kampına giden oğlu Manuil'de dahil olmak üzere Apokaukos'un destekçileri onu yavaş yavaş terk etmeye başladılar.[25]

1345 başlarında, Apokaukos ve Kalekas iki Fransiskan keşişin barış önerisini reddettiler.[26] Azalan gücünü tekrar toparlamak için, Apokaukos başkentte bir seri tutuklama gerçekleştirdi hatta siyasi tutuklular için yeni bir cezaevi inşa edilmesi emri verdi. 11 Haziran 1345 tarihinde, Apokaukos aniden korumalarını almadan yeni cezaevini denetlemeye karar verdi. Mahkumlar hemen ayaklanıp onu linç ettiler ve kafasını kesip bir diğere astılar.[25] Mahkumlar nefret edilen Apokaukos'un ortadan kalkmasının İmparatoriçe Savoyalı Anna tarafından ödüllendirileceğini umuyorlardı. Fakat İmparatoriçe olay karşında şok oldu ve önemli bir bakanını kaybedilmesinden korktu ve filonun denizci piyadeleri Gasmouloi grubu tarafından desteklenen Apokaukos'un taraftarlarına liderlerinin ölümünün intikamını alma izni verdi. Bazıları yakındaki manastıra sığınmalarına rağmen toplamda yaklaşık 200 mahkûmun tamamı öldürüldü.[25][27] Apokaukos'un ölümü naipliğin hemen çökmesine neden olmamasına rağmen, iç savaşın en önemli aktörlerinden birinin ölümü savaşın gidişinin en önemli dönüm noktalarından biri olmuş ve naip tarafında ihtilaf ve ayrılmalara neden olmuştur. Bu nedenle Kantakouzenos'un Konstantinopolis'e girdiği 3 Şubat 1347 tarihili savaşın sonunun başlangıcı olarak kabul edilebilir.[28]

Ailesi

Aleksios Apokaukos'un haklarında çok az bilgi bulunan Yannis ve Nikeforos isimli iki erkek kardeşi vardır.[29] Aleksios iki kez evlenmiştir. İlk karısı Aya Sofya'da dishypatos olarak görev yapan bir rahibin kızıdır, megas stratopedarchēs Georgios Choumnos'un kuzeni olan ikinci eşi ile yaklaşık 1341 yılında evlenmiştir.[1] İlk evliliğinden üç, ikincisinden iki çocuğu olmuştur:

Oğullarından biri İoannis Vatacis'in kızı ile evlenmiştir.[34]

Değerlendirme

İmparatorluk hükümetinde baskın olan soylular, alt tabakadan gelip, yüksek derecelere çıkan Apokaukos'a güvenmedi. İç savaş dönemine ait kayıtlar sadece Kantakuzinos'un hatıraları ve Nikeforos Gregoras'ın tarihidir, onların soylu taraftarı önyargıları nedeniyle, çok olumsuz bir adam portresi çizmişlerdir ki bu da çoğu modern tarihçi tarafından nerdeyse değiştirilmeden kullanılmıştır.[35] Bu yaklaşıma muhalefet tarihçilerden biri olan Eva de Vries-Van der Velden inanmaktadır ki Apokaukos'un imajı hamisi Kantakouzenos'a nankörlük etmiş ve kronik bir komplocu olarak iç savaşı yayılmasından mesuldür ancak bu açıklama yetersiz ve geniş şekilde Kantakuzinos ile Gregoras'un kara propagandasının sonucudur.[36] Fakat Apokaukos'un iç savaş boyunca Kantakuzinos'un "en çetin muhalifi" olduğunu,[37] ve 1343 yılından sonra ki diktatoryal rejiminini onaylamaktadır.[38] Tarihçi Angeliki Laiou'ya göre Apokaukos Bizans devletinin tabiyatı ve yönünde gerçekleşen radikal değişimin bir örneğidir: toprağa bağımlı asiller tarafından yürütülen yaşlı, tarımsal imparatorluk yerine, İtalyan Denizci cumhuriyetler gibi ticaret, denizcilik ve daha batıya yüzünü çeviren yönü.[39]

Kaynakça

  1. 1 2 3 4 5 Trapp, Walther & Beyer 1976, 1180. Ἀπόκαυκος Ἀλέξιος.
  2. 1 2 Guilland 1967, s. 210.
  3. ↑ Cavallo 1997, s. 202.
  4. ↑ Nicol 1996, s. 20; Bartusis 1997, s. 87.
  5. ↑ Nicol 1993, s. 168.
  6. ↑ Nicol 1996, ss. 47–48.
  7. ↑ Nicol 1993, s. 187.
  8. ↑ Nicol 1996, s. 48.
  9. ↑ de Vries-Van der Velden 1989, s. 66.
  10. 1 2 Bartusis 1997, s. 94.
  11. ↑ Nicol 1993, ss. 187–188.
  12. ↑ de Vries-Van der Velden 1989, ss. 62–64.
  13. 1 2 3 Nicol 1993, s. 189.
  14. ↑ Nicol 1996, s. 52.
  15. ↑ Nicol 1996, s. 60.
  16. ↑ Bartusis 1997, s. 95.
  17. ↑ Laiou 2008, s. 289.
  18. 1 2 Nicol 1993, s. 193.
  19. ↑ Nicol 1996, s. 59.
  20. ↑ Laiou 2008, ss. 289–290.
  21. ↑ Nicol 1993, s. 195.
  22. ↑ Nicol 1993, s. 196.
  23. ↑ Nicol 1993, s. 200.
  24. ↑ Nicol 1996, s. 68.
  25. 1 2 3 Nicol 1993, s. 201.
  26. ↑ Nicol 1996, ss. 71–72.
  27. ↑ Bartusis 1997, s. 96.
  28. ↑ Nicol 1996, s. 74; Nicol 1993, ss. 201–202.
  29. ↑ Trapp, Walther & Beyer 1976, 1186. Ἀπόκαυκος Ἰωάννης; 1192. Ἀπόκαυκος Νικηφόρος.
  30. ↑ Trapp, Walther & Beyer 1976, 1187. Ἀπόκαυκος Ἰωάννης.
  31. ↑ Trapp, Walther & Beyer 1976, (1191) 91267. Ἀπόκαυκος Μανουήλ.
  32. ↑ John Kantakouzenos. History, II.3.17.
  33. ↑ John Kantakouzenos. History, II.3.19.
  34. ↑ Guilland 1967, s. 510.
  35. ↑ de Vries-Van der Velden 1989, ss. 64–67.
  36. ↑ de Vries-Van der Velden 1989, ss. 64–65 (Note #32).
  37. ↑ de Vries-Van der Velden 1989, s. 64.
  38. ↑ de Vries-Van der Velden 1989, s. 73.
  39. ↑ Laiou 2008, s. 290.

Kaynaklar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/6/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.