Amerika Birleşik Devletleri'nin idari bölümleri

Amerika Birleşik Devletleri'nin siyasî birimleri ve bölümleri arasında aşağıdakiler bulunur:

Hepsi birlikte ABD'de yaklaşık 85.000 siyasi varlık olduğu kestirilebilir. ABD'nin siyasi birimleri ve bölümleri toplam ABD topraklarının bir altkümesini oluşturur.

Politik birimler ve çalışma sistemleri

Amerika Birleşik Devletleri'nin birincil idari birimi, federal birlikten sonra, eyalettir. Teknik olarak ve hukuken, eyaletler ABD'den yaratılmış bölümler değil, ABD'yi oluşturan birimlerdir, çünkü ABD ve onu oluşturan eyaletler, paralel bir egemenlik sistemi içinde faaliyet gösterirler. ABD Anayasa Mahkemesi'nin çeşitli kararlarına göre, eyaletler ve ABD (yani 50 eyalet ve Columbia Bölgesi ile eşsınırlı olan federal devlet) egemen yetki alanlarıdır. ABD'nin egemenliği ABD Anayasası'nın hükümleriyle kesin şekilde sınırlandırılmıştır, buna karşın her bir eyaletin egemenliği, iki nokta dışında sınırsızdır: (1) Her eyaletin ABD Anayasası aracılığıyla ABD'ye aktarmış olduğu egemenliği ve güçleri ve (2) Eyaletin kendi anayasasının hükümleri, genelde (ama hep değil) eyaletin egemenliğini uygulamasına belli kısıtlar getirir.

Çoğu eyalet kendi egemenliğinin uygulamasını merkezsizleştirir. Bu tipik olarak üç seviyede olur ama en az iki, ve bazen üçten fazla seviyede de olabilir. Merkezsizleştirmenin ilk seviyesi eyalet düzeyinde olur, eyalet yönetiminin doğrudan kontrolü altında çalışan kuruluşlardan oluşur, nüfus müdürlüğü, motorlu taşıt veya halk sağlığı daireleri gibi. İkinci seviye, genelde county (Alaska'da borough, Louisianna'da parish denir) düzeyidir, bu eyaletin idari bir bölümüdür (bazen, örneğin metropol belediye durumunda eyaletin bir alt bölümü olmaktan da öte bir özelliği olabilir). Bu ikinci düzey kuralının bir istisnası Connecticut'tur, bu eyalet 1960'da county yönetimini yürürlükten kaldırmıştır. Çoğu eyalette görülen üçüncü bir düzey, township olarak adlandırılan ve county'nin idari bir alt birimi olan, kent düzeyinde yerel yönetimdir.

County'ler eyalet yönetim faaliyetlerine yerel destek vermek amacını taşırlar, örneğin emlak vergi gelirlerinin toplanmasında (county'ler genelde vergilendirme yetkisine sahip değildirler), ama genelde belediyelerce sunulan hizmetleri sağlamazlar. Township'ler, bir belediyeye dahil olmayan bölgelerde halka yerel hizmetler temin ederler.

Bazı eyaletlerde, Michigan gibi, eyalet üniversiteleri eyalet anayasası gereği otonom hukuki yetki alanı olarak tanımlanmışlardır, bir metropol belediyeninkine yaklaşık eşit bir özel statüye sahiptirler. Yani, örgütler tüzelleştikçe belediyeymiş gibi faaliyet göstermeye başlarlar, ama içinde bulundukları belediyenin çoğu yasama ve idari kontrolünden özerk olmaları nedeniyle, eyaletin idari birimlerine benzer hâle gelirler, bazı bakımlardan county'lere eşit veya hatta onlardan üstün olabilirler.

Bazı eyaletlerde şehirler township'lerden bağımsız olarak faaliyet gösterir. Bazı şehirler (ve Virginia'daki tüm şehirler) hiçbir bir county'nin yetki alanı içinde olmadan faaliyet gösterir. Şehirler (bazen town, yani kasaba olarak da adlandırılır) county ve townshiplerden farklıdır, çünkü eyaletin idari bölümlerinden değildirler. Bunlar hukuken Eyalet tarafından tanınan yarı özerk belediye şirketleridir. Esasta, bir belediye şirketi olan şehir, eski çağlardaki şehir devletlerin modern bir biçimidir, bu tür egemen varlıklar günümüzdeki örnekleri arasında Monako, San Marino, Singapur ve Vatikan sayılabilir.

Federal hükümetin altbirimlerinin başında Columbia Bölgesi (District of Columbia) gelir, burada bulunan ABD Kapitol binası, ABD yönetiminin yasama mekânıdır. ABD Kongresi, Columbia Bölgesi ve federal hükümet tarafından kontrol edilen diğer tüm topraklar üzerinde tek başına yetki kullanır.

Dört eyalet (Massachusetts, Pennsylvania, Virginia, and Kentucky) kendilerini "commonwealth" (kamu varlığı) olarak adlandırırlar, bu terim onların kuruluş tüzüklerinden ve anayasalarından kaynaklanır. Federal bağlamda, "commonwealth" terimi "territory" ile "state" (İngilizce hem "bağımsız devlet" hem "ABD eyaleti" anlamında) arasında bir statüye karşılık gelir, ama kendini bu şekilde tanımlayan bu dört eyalet ile ilgili değildir. Federal düzeyde bir eyalete "state" (eyalet) veya "commonwealth" denmesinin bir farkı yoktur, bu eski terim günümüzde önemsiz hâle gelmiştir.

Kuzey Mariana Adaları, ABD ile ilişkili bir commonwealth'dir. Bir gün eyalet olma mertebesine ilerleyebilir veya bağımsızlığı seçebilir, Filipinler'in pek çok yıl bir ABD commonwealth'i olduktan sonra bağımsız olması gibi. Bir federal toprak (territory), "organize olmuş" veya "organize olmamış" olsun, (eyalet bir yana) bir commonwealth'e kıyasla çok daha az sayıda hakka sahiptir, ama bir "possession" (zilyetlik)'ten bir nebze daha önde sayılabilir çünkü "possession"da daimi bir nüfus yoktur ve dolayısıyla basit bir yönetime dahi gerek göstermez.

ABD topraklarının federal denetimi

ABD Kongresi

ABD Anayasası'nda Madde IV, Bölüm 3, ABD Kongresi'nin ABD toprakları üzerindeki otoritesini şöyle tanımlar:

Birlik'e yeni eyaletler Kongre tarafından kabul edilebilir; ama başka bir Eyalet'in yetki sınırları için yeni bir Eyalet kurulmayacaktır; iki Eyaletin ve onların parçalarının birleşmesi ile bir Eyalet oluşturulmayacaktır; ilgili eyaletlerin Yasama Organları ve Kongre'nin onayı olmadan.
Kongre, Birleşik Devletler'e ait Mülk ve Toprakla ilgili gereken Kural ve Yönetmelikleri kullanmak ve geçirmek Hakkına sahip olacaktır; Anayasa'da yazan başka hiçbir madde, Birleşik Amerika veya herhangi bir Eyalet'in haklarına dokunduğu sonucu çıkartılamaz.

Eyaletlerin parçası olmayan toprak birimler üzerinde Kongre'nin gücü ayrıcalıklı (münhasır) ve evrenseldir. Federal toprak, Birliğin bir eyaleti haline gelince eyalet, yetkilerinde meydana gelen değişikliklere rıza göstermelidir. Bu ilke bir kere ihlal edilmiştir, Amerikan İç Savaşı'ndan önceki aylarda Virginia eyaleti ABD'den çekilince, eyaletin kuzey batısında oluşan ayrılıkçı bir halk meclisi Virginia'dan kopmaya karar verip West Virginia eyaletini kurmuştur.

ABD İçişleri Bakanlığı

3 Mart 1849'da, 30. Kongre'nin son günlerinde, ABD topraklarının içişlerine bakacak bir İçişleri Bakanlığı (U.S. Department of the Interior) kurulması için bir yasa kabul edildi. İçişleri Bakanlığı'nın geniş bir sorumluluk yelpazesi vardır, bunların arasında toprak yönetimlerinin düzenlenmesi ve kamu topraklarıyla ilgili temel sorumlulukları sayılabilir.

Başka ülkelerde benzer şekilde adlandırılan bakanlıklardan farklı olarak, ABD İçişleri Bakanlığı yerel yönetimlerden veya kamu idaresinden sorumlu değildir. Bunun iki istisnası kızılderili rezervasyonlarına bakan Kızılderili İşleri Bürosu (Bureau of Indian Affairs) ve bağımlı adalara bakan Ada İşleri Ofisi (Office of Insular Affairs)'dir, bu iki kuruluş bakanlığa bağlıdır.

Eyaletler

Bağımsızlık Bildirisi yapıldığında, ABD 13 eyaletten oluşmaktaydı, bunlar Birleşik Krallık'ın eski sömürgeleriydi. İzleyen yıllarda, eyaletlerin sayısı düzenli şekilde artmıştır; batıya doğru genişleme, fetih ve Amerikan devletinin toprak satın alımı, ve mevcut eyaletlerden bazılarının bölünmesi sonucu, günümüzdeki 50 Birleşik Eyalete ulaşılmıştır:

Eyalet sınırları ile ABD haritası. Alaska ve Hawaii'nin farklı ölçekte gösterilmiştir, Aleut Adaları ve meskun olmayan kuzeybatı Hawaii Adaları çıkarılmıştır

Ülkenin federal sistemi nedeniyle eyalet ve millî hükümet arasındaki ilişki karmaşıktır. ABD hukukuna göre, eyaletler egemen varlıklardır, her bir eyaletin gücü federal yönetimden değil, o eyaletin vatandaşlarından kaynaklanır. Egemen eyaletler egemenliklerinin bir kısmını merkezî yönetime devredince ABD'nin federal yönetimi meydana gelmiştir. Devrettikleri egemenlik mutlak değildir. Bu yetki devrinin mantıksal sonucu olarak, federal yönetimin sınırlı bir egemenliğe sahiptir ve eyaletlerin, federal yönetime devretmedikleri güçleri korumuştur. Federal yönetimin yetkili olduğu alanlarda federal kanunlar eyalet kanunlarını geçersiz kılabilir, ama federal yönetimin güçleri ABD Anayasası tarafından devredilmiş sınırlı egemenliğe tâbidir. (ABD Anayasası'nın Onuncu Ek Maddesi federal hükümete devredilmemiş güçlerin eyaletlere ait olduğu belirtilir ama bu bariz bir gerçek olduğu için bir belit (truism) olduğu kabul edilir.)

ABD Anayasa Mahkemesi, Texas v. White davasında, eyaletlerin ayrılma hakkı olmadığı kararını vermiş, ama "ihtilal, veya eyaletlerin onayı ile" bölünme olasılığını kabul etmiştir.[1][2] ABD Anayasası gereği eyaletler dış politika yürütemezler.

50 eyalet üç ayrık kısma bölünebilir:

Birleşik Devletler ayrıca çeşitli topraklar, bölgeler ve zilyetliklere de sahiptir. Bunların başta geleni Columbia Bölgesi'ndeki federal bölge ve bazı denizaşırı adasal bölgelerdir, bunların en önemlisi Amerikan Samoası, Guam, Kuzey Mariana Adaları, Porto Riko ve ABD Virgin Adaları sayılabilir. 20. yüzyıl başında İspanya'yla olan savaşta kazanılan adalar artık yabancı toprak sayılmamaktadır; buna karşın ABD Anayasa Mahkemesi bu adaların otomatik olarak ABD anayasasının yetki sahası içinde olmadığına hüküm vermiş, Anayasa'nın hangi bölümlerinin bu adalara uygulanabileceğinin ABD Kongresi'nin takdirine kaldığını belirtmiştir. Bunun tek istisnası, ABD'nin tek katılmış toprağı olan Palmyra Atolü'dür; burası örgütlenmemiş ve ıssızdır.

Eyaletlerin bölümleri

ABD'nin Sayım Bölgeleri ve Bölümleri

Countyler

Eyaletler, daha küçük idari birimlere bölünmüştür iki eyalet haricinde bunlar county olarak adlandırılır. İstisnalar Alaska ve Lousiana eyaletleridir. Alaska eyaletin bir kısmı borough olarak adlandırılan alt birimler şeklinde düzenlenmiştir; eyaletin geri kalanı Unorganized Borough olarak adlandırılır, burası hiçbir borrough'ya ait değildir, ve "nüfus sayım alanları" (census area) olarak bölünmüştür. Louisiana ise, county dengi parish'ler olarak bölünüştür. Ayrıca bazı eyaletlerde bulunan bağımsız şehirler hiçbir county'ye ait değildir. Bir diğer tip teşkilatlanma, şehir ve county'nin birleşip bağımsız bir şehir olarak faaliyet göstermesidir. Virginia'da 39 bağımsız şehir vardır, ayrıca countylere ait olmayan ve onlarla bütünleşmemiş bağımsız şehirler arasında Baltimore, Maryland, St. Louis, Missouri, ve Carson City, Nevada sayılabilir. county'lerde birden çok şehir, kasaba, köy veya hamlet olabilir, bazen de bir county bir şehrin sadece bir kısmını kapsayabilir. County'lerin siyasi ve hukuki önemi değişken olabilir ama hep bir eyaletin alt birimidirler. Bazı şehirler county'leri ile bütünleşmiş ve eşsınırlıdır, örneğin Denver, San Francisco ve Philadelphia, yani bu county'lerin tamamı tek bir belediyedir, bu belediye yönetimi aynı zamanda county hükümetini yönetir. New York City, kendisini oluşturan beş county ile eşsınırlıdır. Daha çok ayrıntı için county ve ABD county istatistikleri maddelerine bakınız. Çoğu eyaletteki county'ler township'lere bölünmüştür, bunlar tanım olarak county'nin idari alt birimleridir. Bazı eyaletlerde, örneğin Michigan'da, bir township, eyalet hükümetine bir kuruluş belgesi (charter) sunarak kendisine "charter township" statüsü elde eder, bu bir tip karma belediye ve township statüsüdür (bir township için bir şehrin tüm sorumluluklarını almadan bazı haklarını elde etmesini sağlar), metropol belediyenin karışık bir county ve belediye olmasına benzer şekilde.

Şehirler

ABD'de yaklaşık 30.000 tüzelleşmiş (incorporated) şehir vardır, bunlar farklı derecelerde özerktirler.

Townshipler

Township, bir şehir ile county arasındaki bir ara mülki terimdir; şehirler bazen county sınırlarını aşabilir, ama townshipler bunu yapmaz. Bazı township'lerin hükümeti ve politik gücü vardır, diğerler sadece coğrafi bir tanımlamadır. ABD'deki township'ler genelde Kamu Arazi Haritalama Sistemi (Public Land Survey System)'nin ürünüdür. Daha çok bilgi için survey township ve civil township maddelerine bakınız. Township'ler section'lara (bölümlere) bölünür, bunların ayrı yönetimi olmaz.

Township ve town (kasaba) terimleri birbirleriyle yakından ilişkilidir (çoğu tarihî belgede iki terim birbiri yerine kullanılır). Ancak, kasaba ve township'lere verilen güçler eyaletten eyalete çok farklılık gösterir. New England'da kasabalar yerel yönetimin başlıca biçimidir, diğer eyaletlerde county'lerin pek çok işlevini sağlar. California'da buna karşın, Yönetim Kanununun ilgili maddeleri "town" sözcüğünün "city" (şehir) anlamına geldiği, ama "charter city" değil de özellikle "general law city" (genel hukuk şehri) anlamına geldiği belirtilir. General law city'ler, eyalet yasaları ile meydana gelmişlerdir ve o yasalar ile kontrol edilir, charter city'ler ise kendi kuruluş yasaları ile yönetilirler.

Eyaletler tarafından idare edilmeyen yetki alanları

Federal bölgeler (districts)

Kongre'nin doğrudan otoritesi altında ve ayrı bir federal bölge olan Columbia Bölgesi, Maryland ve Virginia tarafından Federal Devlete bırakılmış toprak üzerinde oluşturulmuştur. Ancak, Virginia tarafından verilen toprak 1846'da o eyalete geri verilmiştir. Columbia Bölgesi herhangi eyaletin parçası değildir ve ABD Kongresi şehir üzerinde "her durum için münhasır yetki hakkına sahiptir"; buna rağmen, District of Columbia Home Rule Act (Columibia Bölgesi Yerek Yönetim Yasası) belediye başkanı ve belediye encümeni dahil olmak üzere sınırlı bir yerel yönetim hakkı (home rule) tanımaktadır.

Kızılderili rezervasyonları

Amerikan Kızılderili rezervasyonları, Birleşik Devletler içinde yer alan ayrı ve özel bir siyasi alt birim sınıflandırmasıdır. ABD kanunlarına göre, Kızılderili kabileleri egemen milletler olarak sayılır, yani yasal otoriteleri federal ve eyalet devletlerinden bağımsızdır. Ancak, bu kabile egemenliği tanımına göre, eyalet yasalarının denetiminden muaf olmalarına rağmen, federal devletten bağımsız davranamazlar. 19. yüzyıl sonlarına kadar, ABD devleti ve Yerli Amerikalı gruplar arasındaki anlaşmalar genelde "antlaşma" olarak adlandırılmış ama günümüzde bu anlaşmaların nasıl adlandırılmış ulursa olsun, devlet kanunu sayılırlar. 1883 Dawes Yasası'ndan beri Kızılderili kabileleri ile yeni bir antlaşma yapılmamıştır.

Bölgeler (territories)

Ne bir eyalete ait ne de bir Yerli Millet'e tahsis edilmiş bölgeler genelde ABD yönetimi tarafından hukuken toprak (territory) olarak tanımlanmıştır. Territory federal kanuna göre hukuki bir tanıma sahip olduğu için, "adasal alan" (insular area) terimi jenerik olarak kullanılır. Bunlar enkorpore olmuş toprak (yani ABD Anayasası hükümlerine dahil edilmiş) veya enkorpore olmamış (yani ABD Anayasası'nın geçerli olmadığı bölgeler) olabilir. 1789'da Kuzeybatı topraklarının örgütlenmesinden sonra, bir Eyalet olarak katılmamış olan tüm alanlar, organize enkorpore topraklar olarak, yerel düzeyde biraz özerklik ile, Kongre'nin direkt kontrolü altında oldular. 1959'da Hawaii'nin kabulünden sonra başka enkorpore toprak olmamıştır, meskun olmayan Palmyra Atoll hariç. Palmyra Atolü önceden Hawaii Toprağı'na aitti ama Hawaii'nin kabulüne dahil edilmemişti. Diğer bazı deniz ötesi enkorpore olmamış topraklar artık bağımsız ülkelerdir, örneğin Küba, Filipinler, Mikronezya Federe Devletleri ve Palau.

Eyaletlerden farklı olarak, adasal alanlarda egemenlik yerel insanlara ait değil, sadece Kongre'nindir. Çoğu yerde bir Organik Yasa ile Kongre öz yönetim vermiştir, bu Organik Yasalar yerel bir anayasa işlevine sahiptir. Kuzeybatı Talimnamesi tarafından topraklara, ABD Kongresine oy hakkı olmayan bir delege yollama hakkını verilir.

Hukuken ABD "toprağı" (territorysi) sayılması gereken deniz ve ada egemenlik hakları ile ilgili bazı uluslarararası anlaşmazlıkları sürmektedir. Bakınız ABD'nin uluslararası toprak anlaşmazlıkları.

Adasal alanlar (insular areas)

Büyük Okyanus ve Karaip Denizi'nde bazı adaları ABD'in adasal alanlarından sayılır.

Enkorpore olmuş
Enkorpore olmayan

Bazı ABD devlet kaynakları ayrıca Bajo Nuevo Bank ve Serranilla Bank'ı adasal alanlar arasında saymaktadır, bunları ABD Küçük Dış Adalarına dahil etmektedir. Bu iddialar uluslararası düzeyde kabul edilmemiştir.

ABD, 18 Temmuz 1947'den 1 Ekim 1994'e kadar Pasifik Adaları Vesayet Toprakları'nı (Trust Territory of the Pacific Islands) idare etmiştir, ama daha sonra bu dört politik birim ile yeni bir siyasi ilişkiye girmiştir (bunlardan biri yukarıda belirtilen Kuzey Mariana Adaları'dır, diğerleri aşağıda belirtilen özgürce ortaklaşmış devletlerdir (Associated state)).

Özgürce ortaklaşmış devletler

Özgürce ortaklaşmış devletler, ABD'nin özgür Ortaklık Antlaşması (Compact of Free Association) yapmış olduğu üç egemen devlettir. Egemen olduklarından beri ABD yetki alanı içinde değildirler; ancak bu ülkeler 1990'larda Birleşmiş Milletler'e dahil olana kadar bunlar ABD'nin bağımlılıkları olarak görülmekteydi.

Seçim bölgeleri

Her politik kurum, üyelerinin seçilerek geldiği bölgeler tanımlar. Kongre seçim bölgeleri (Congressional districts) bunun bir örneğidir. Eyalet yasama organları da eyalet toprağının alt bölümlerinin temsilcilerinden oluşur.

Diğer bölgeler

Eyalet, county ve şehir düzeyinde yasama yapan genel amaçlı yönetim birimlerinine ek olarak, özel amaçlı doğa koruma bölgeleri de vardır.

Hükümetimsi organlar

Yukarıdakilere ek olarak, ABD mahkemeleri bazı daha küçük organların devlet fonksiyonlarını yerine getirdiğine hüküm vermişlerdir ve dolayısıyla diğer "geleneksel" (ABD Anayasası ile tanımlı) devlet organlarının tâbi olduğu kısıtlamaların (ayrımcılık yapılmaması, vb.) bu organlar için de geçerli olduğuna karar vermişlerdir. Bunlar arasında ev sahipleri dernekleri (ABD Anayasa Mahkemesi'nin Shelley v. Kraemer, Loren v. Sasser, Committee for a Better Twin Rivers v. Twin Rivers Homeowners’ Association davaları ile bu konu belirlenmiştir) ve şirket mülkiyetli kasabalar (hem çalışanlar hem de tüketiciler için, 1946'da ABD Anayasa Mahkemesi'nin Marsh v. Alabama davasında karara bağlanmıştır). Çoğu ev sahibi ve komşuluk dernekleri kâr amaci gütmeyen örgüt sayılır, ama bunların vergi veya harç toplama yeteneği vardır, tüzük kurallarına uymayan üyelerini cezalandırırlar, ve dava açabilirler. Bu tür topluluklarda sivil haklar (civil rights) (fikir özgürlüğü, vb.) konusu kesin biçimde belirlenmemiştir ve eyaletten eyalete değişir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Aleksandar Pavković, Peter Radan, Creating New States: Theory and Practice of Secession, p. 222, Ashgate Publishing, Ltd., 2007.
  2. ↑ Texas v. White, 74 U.S. 700 (1868) at Cornell University Law School Supreme Court collection.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 10/14/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.