Aziz Demetrius

Aziz Demetrius 15. yy ikonu (Rus Devlet Müzesi, Saint Petersburg).

Selanikli Aziz Demetrius (Yunanca: Άγιος Δημήτριος της Θεσσαλονίκης) milattan sonra 4. yüzyıl başlarında yaşamış bir hristiyan şehidi ve azizidir.

Aziz Demetrius özellikle orta çağda ortodoks kilisesi tarafından asker azizler arasında sayılarak büyük saygı görmeye başladı. Sık sık Aziz Yorgi ile eşleştirildi. Doğu Ortodoks kilisesinde ona adanan gün Miladi Takvime göre 26 ekim, jülyen takvimine göre 8 kasımdır. Roma Katolik kilisesinde Sirmium'lu Demetrius olarak bilinir ve 8 Ekimde anılır. 

İsim

Demetrius'un yazımı antik yunanca telafüzün romanize edilmiş halidir. Bizans ve modern yunan telafüzünde ise Dimitrios ya da Demetrios olarak karşılaşmak mümkündür. Türkçe'de farklı biçimlerde yazılan Demetrius ismine, Dimitri ve Dimitrios olarak da rastlamak mümkündür. 

Rusça'da Димитрий Солунский ([dimitri solunski] 'Selanikli Dimitri') olarak bilinir ve yaklaşık 11. yüzyıldan beri Rurik Hanedanı'nın koruyucu azizlerindendir. Hristiyan adı Dimitry olan Kiev'li I. Izlasyav bu azize adanan ilk doğu slav manastırını kurmuştur. Dimitry ismi bugün bile yaygın kullanılan isimler arasındadır. 

Bulgar Orthodoks Kilisesi 26 Ekim'de Димитровден (Dimitrovden) olarak, Rumen Ortodoks Kilisesi 26 Ekim'de Sf. Dumitru olarak, Sırp Ortodoks Kilisesi 8 Kasımda Димитрије Mitrovdan olarak, Makedon Ortodoks Kilisesi 8 Kasımda Митровден (Mitrovden) olarak onu anmaktadır.

Aziz Demetrius (18. yy). Walters Sanat Müzesi.

Arnavut dilinin konuşulduğu Kosova  bölgesinde Shmitri, ve Arnavutluk'ta Shën Mitri olarak bilinir. Lübnan'da Mar Dimitri ya da kısaca Mitri olarak bilinir ve hristiyan lübnanlılar arasında yaygın bir isimdir. İskenderiye Kıpti Ortodoks Kilisesi tarafından "Aziz Selanikli Demetrius olarak bilinir ve 8 Kasım günü anılır.

Yaşamı

Hayatı hakkında yazılanlar 9. yy'da toplanmış olmasına rağmen, daha eski tarihlere uzanan resimleri de vardır. Bu toplanan kayıtlara göre Demetrius dindar evebeynlerin çocuğu olarak Selanik'te 270 yılında doğmuştur. [1] Yazılan biyografiler Demetrius'u senatöryel bir ailenin genç oğlu olarak tanımlamıştır. Diocletianus ve Galerius zamanında Selanik'te yaşanan Hristiyan zulümlerine (Yaklaşık MS 306) karşı savaştığı ayrıca bu kayıtlarda yer alan bilgiler arasındadır. Bu savaşlar çoğu kez 7. yüzyıla ait mozaiklerde de görülebilen bir konu olmuştur. 

Azizliğin Kutsanışı

Azizliğin kutsanması yönünde öne sürülen teorilerden birine göre bu ritüel Selanik'in askeri merkez olarak kabul edildiği MS 411 yılında Sirmium'dan Selaniğe geçmiştir. Aziz Demetrius'un en büyük kilisesi 5. yüzyıl ortalarına tarihlenen Selanik Aya Dimitri Kilisesi'dir.[2] Bu tarihten itibaren Selanik Aziz Demetrius'un şehrin koruyucu azizi olarak kabul edildiği ve anıldığı şehir olarak kabul edildi.

Azizliğin kutsanışının yaygınlaşması sonrasında, aziz Demetrius'un şehri sayılan Selanik Balkana yerleşen Slav Halkları'nın saldırıları altında kaldı. Bu süreçte şehrin aziz Demetrius tarafından korunduğu düşüncesi yaygındır. O tarihten beri Demetrius hakkında onun Roma ordusunda bir asker olduğu, daha sonra askeri şehit olduğu yönünde iddialar gelmiştir.

Bilimadamlarının iddialarına göre onun ölümünden 4 yüzyıl sonra bile ona ait bir relik yoktu ve Aziz Demitrius Kilisesi içine alışık olmadık bir biçimde "ciborium" adı verilen boş bir türbe inşa edildi. Hala Selanik'te Aziz'e yönelik kalıntılar bulunduğu düşünülse de, bölgenin başpiskoposu John 610 yılında derlediği ilk kitabı Miracles'de açık bir biçimde bu kalıntıların güvenilirliği konusundaki kaygılarını ifade etmiştir.[3] Bu kalıntılar da yine aynı şekilde Selanik Aya Dimitrios Kilisesinde tutulmaktadır. İnanışa göre bu relikler yaydıkları kuvvetli bir mür kokusu sonucunda bulunmuştur. Bu durum daha sonraları aziz'in mür akıtan, mür kokusu yayan gibi anlamlara gelebilecek "Myrovlētēs" (Yunanca: Μυροβλήτης) sıfatı ile anılmasına sebep olmuştur.[1]

Aziz Demetrius'un Selanik Aya Dimitri Kilisesi'nde bulunan relikleri.

Rus Ortodoks Kilisesi'nde Aziz Demetrius adına kutlanan bayramdan önceki cumartesi günleri azizin anma günü olarak kabul edilir. Aynı günde 1380 yılında yapılan Kulikovo Savaşı'nda Dmitri Donskoy emrinde savaşan şehitler de anılır.[4]

İkonografi

Aziz Demetrius ilk olarak ikon ve mozaiklerde genç bir adam olarak desenli kıyafetler içerisinde ve göğsü üzerinde senato sınıfına ait belirgin bir tablion ile birlikte tasvir edilmeye başlandı. Selanik'e yapılan saldırılar sonucunda mucizevi askeri müdahaleler onun atfedilen özelliklerden birisiydi. Gitgide bir asker olarak düşünülmeye başlandı.10. yy sonlarına tarihlenen Konstantinopolis'te bulunan bir fildişi onu bir piyade askeri olarak tasvir eder.(Metropolitan Museum of Art). 11. yy sonlarına tarihlenen ve Azize Katerina Manastırı'nda bulunan başka bir ikonda ise önceki gibi, sivil bir biçimde tasvir edilmiştir. Bu durum azizlerin tasvir edilmesinde izlenen bir geleneğin sonucu olabilir.

Sina Yarımadası'nda bulunan, haçlı seferleri döneminde kutsal topraklarda çalışan Fransız sanatçı tarafından yapılan bir başka ikon (12. yy'ın ikinci yarısı) azizin en yaygın tasvir edilme biçimine gözler önüne serer. Sakallı, yaşlı ve siyah bir at üzerinde, beyaz bir at süren sakalsız aziz yorgi ile birlikte tasvir edilmiştir. Bu tasvirlerde her iki aziz de birer süvari olarak karşımıza çıkmaktadır. Aziz Yori sık sık bir ejderhayı mızraklarken resmedilirken, Aziz Demetrius hristiyanları öldürmekle suçlanan gladyatör Lyaeos ile mücadele içinde resmedilmiştir. Geleneğe göre genelde Demetrius'dan küçük tasvir edilen Lyaeos sık sık Demetrius'un altında, yatay bir biçimde yatmış, çoktan yenilmiş biçimde görülebilmektedir. Geleneksel hagiografi'de Demetrius doğrudan doğruya Lyaeos'u öldürmez, bunun yerine onun öğrencilerinden biri olan Nestor tarafından yenilgiye uğratılır.

Modern Yunan ikonografik geleneğinde Demetrius arka planda yer alan Beyaz Kule ile birlikte tasvir edilir. Demetrius'un yaşadığı dönemden yüzyıllar sonra 16. yüzyılda inşa edilmiş olmasına rağmen bu kule Selanik şehrini sembolize eder. 

Demetrius, ikon Metropolitan Museum of Art

Müzik

1962'de aziz demetrius'un şehitliği ve hayatı yunan besteci Nicolas Astrinidis tarafından yönetilen 90 dakikalık bir oratoryo ile konu geldi. Bu çalışmanın 3 bölümü 26 Ekim 1962'de Selanik'te düzenlenen Demetria Festivalinde ilk kez çalındı. Tüm oratoryo'nun galası 1966 yılında yapıldı ve daha sonra 1985'de Selanik, 1993'te Bükreş'te performanslar ile birlikte sergilendi.[5] Sergilenen performanslar kayıt altına alındı.[6]

Dipnotlar

  1. 1 2 Saint Demetrius Ukrainian Orthodox Cathedral
  2. ↑ "Museum in the Crypt of the Church of St. Demetrios", Macedonian Museums
  3. ↑ Cormack p. 75
  4. ↑ Commemorated on October 24
  5. ↑ Ilias Chrissochoidis, Nicolas Astrinidis: Life - Works catalog, Stanford, 2012.
  6. ↑ Nicolas Astrinidis, Oratorio Saint Demetrios

Ayrıca bakınız

Aya Dimitri Kilisesi, Aziz Demetrius'a adanan ana mabed, Selanik'te bulunan bir kilise.

Marko Manastırı, Makedonya - Üsküp yakınlarında bulunan Manastırın katholikon'u da aziz Demetrius adına inşa ettirilmiştir. Kilisede aziz Demetrius'un çeşitli tasvirleri bulunur.

Referanslar

This article is issued from Vikipedi - version of the 2/3/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.