Diri Diri Gömülüş

Diri Diri Gömülüş
Harry Clarke'ın öykü için yaptığı bir illüstrasyon (1919)
Yazarı	Edgar Allan Poe
Özgün ismi	The Premature Burial
Ülke	ABD
Özgün dili	İngilizce
Konu(lar)	Ölmeden gömülme
Türü	Korku
Anadilinde basım tarihi	1844
İlk yayın ortamı	The Philadelphia Dollar Newspaper

Diri Diri Gömülüş^[1] (İng. The Premature Burial), Edgar Allan Poe tarafından yazılan ve ilk defa 1844'te The Philadelphia Dollar Newspaper'da yayımlanan korku öyküsü. Ölmeden gömülme korkusu bu dönemde oldukça yaygındı ve Poe da öyküde genel ilgi gören bu konuyu işlemişti.

Özet

Diri Diri Gömülüş'te birinci tekil kişi anlatımını kullanan bir anlatıcı, doktorların "ne olduğunu anlayamadıklarından katalepsi deyip işin içinden çıktıkları"^[1] bir hastalığı yıllar boyunca çektiğini anlatır. Anlatıcı bu hastalık sebebiyle ölüm benzeri bayılma nöbetleri geçirir ve bunun sonucunda ölmeden gömülme korkusu yaşamaya başlar. Birçok insanın da çeşitli sebeperle canlı canlı gömüldüğü vakaları anlatarak bu korkusunu vurgular. Verdiği ilk örnekte, kurbanın gömüldüğü kripta yeniden açıldığında artık çok geç kalınmıştır. Diğer örneklerde ise kendine gelen kurbanlar, dışarıdakilerin ilgilisi çekmeyi bir şekilde başarırlar ve zamanında kurtarılırlar.

Anlatıcı bu örnekleri, kendisini dehşete düşüren canlı canlı gömülme fobisine bir dayanak olarak anlatır. Hastalığı boyunca, bilinç kaybı yaşadığı ve gittikçe kötüleşen nöbetlere tutulur. Bu yüzden, günün birinde evinden uzakta böyle bir nöbet geçirmekteyken, yanlışlıkla diri diri gömüleceği fikrini bir saplantı hâline getirmiştir. Anlatıcı, arkadaşlarına kendisini canlı canlı gömmeyeceklerine dair yemin ettirir, evini terk etmeyi reddeder ve dışarıdaki kişilere sinyaller gönderebileceği bir tür mezar tasarlar.

Öykünün doruk noktasında anlatıcı kendini zifirî karanlıkta bulur. Diri diri gömülmüştür ve aldığı önlemlerin hiçbiri işe yaramaz. Yardım için bağırmaya başlar ama etrafından gelen sesler onu susturur. Anlatıcı bir mezarda değil, önceki akşam fırtınadan kaçmak için sığındığı bir yelkenlinin kuşetindedir. Anlatıcı yaşadığı şokun etkisiyle, ölüm saplantısından kurtulur.

Analiz

On dokuzuncu yüzyılda Batı kültüründe canlı canlı gömülme korkusu oldukça yaygındı^[2] ve Poe bu öyküde toplumdaki bu popüler korkudan faydalanmayı amaçladı.^[3] O dönemdeki birçok vakada doktorlar, henüz ölmemiş kişilerin yanlışlıkla öldüğüne karar vermişti.^[4] "Güvenli tabut" denilen ve gömülen kişinin ölmemiş olması durumuna karşı çeşitli tedbirler içeren tabutlar o dönemde henüz yaygın değildi.^[2] Konuya o kadar çok önem verliyordu ki, Society for the Prevention of People Being Buried Alive (İnsanların Canlı Canlı Gömülmesini Önleme Derneği) adında bir dernek bile kurulmuştu.^[4] Gündüzleri tabutunda geçirip geceleri avlanmak için ortaya çıkan vampir inancı da zaman zaman ölmeden gömülme olgusuna bağlanır. Ancak halkbilimci Paul Barber'a göre konu abartılmıştı çünkü doğal çürümenin bazı sonuçları, hatalı biçimde hayat belirtisi olarak algılanıyordu.^[5] Öyküde de konuya olan bu ilgi vurgulanmıştı. Anlatıcı önce gerçeklerin kurgudan daha korkunç olabileceğini söylüyor, ardından da asıl öyküye okuyucuyu inandırmak için birkaç gerçek olaya atıfta bulunuyordu.^[6]

Öyküdeki anlatıcı boş bir hayat sürmektedir. Geçirdiği "tuhaf hastalık nöbetleri"^[1] ve ölüme olan saplantısı sebebiyle gerçeklikten kopmuştur. Sağlığına kavuşmaya başladığı anda en büyük korkusu olan diri diri gömülme başına gelir.^[7]

Poe'nun diğer eserlerinde ölmeden gömülme

• Berenice
• Amontillado Fıçısı
• Usher Evi'nin Çöküşü

Uyarlamalar

• Roger Corman'ın yönettiği 1962 yapımı The Premature Burial filminde başrolleri Ray Milland ve Hazel Court paylaştı.
• 2006 yapımı Nightmares from the Mind of Poe filminde Diri Diri Gömülüş ile birlikte Gammaz Yürek, Amontillado Fıçısı ve Kuzgun yer aldı.
• Jan Švankmajer'in 2005 yapımı Lunacy filmi, Diri Diri Gömülüş ve Dr. Katran ve Prof. Telek'in Sistemi öykülerinden uyarlandı.

Kaynaklar

1. Öykünün Türkçe isminin ve alıntıların alındığı çeviri: Poe, Edgar Allan. Bütün Hikâyeleri, çeviren: Dost Körpe, İthaki Yayınları, 2002. s. 555 - 565
2. Meyers, Jeffrey: Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. Cooper Square Press, 1992. sayfa 156.
3. Kennedy, J. Gerald. Poe, Death, and the Life of Writing. Yale University Press, 1987. sayfa 58-9
4. Premature burial in the 19th century (İngilizce)
5. Barber, Paul. Vampires, Burial and Death: Folklore and Reality. Yale University Press, 1988.
6. Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1998. ISBN 0-8018-5730-9 sayfa 418
7. Selley, April. "Poe and the Will". Poe and His Times: The Artist and His Milieu içinde, editör: Benjamin Franklin Fisher IV. Baltimore: The Edgar Allan Poe Society, Inc., 1990. sayfa 96 ISBN 0-9616449-2-3

Dış bağlantılar

• PoeStories.com'da öykünün tam metni (İngilizce)
• Edgar Allan Poe Society'de öykünün yayımlanma geçmişi (İngilizce)

Edgar Allan Poe'nun eserleri

Şiir Poetry (1824) • O, Tempora! O, Mores! (1825) • Song (1827) • Imitation (1827) • Spirits of the Dead (1827) • A Dream (1827) • Stanzas (1827) (1827) • Tamerlane (1827) • The Lake (1827) • Evening Star (1827) • A Dream (1827) • To Margaret (1827) • The Happiest Day (1827) • To The River —— (1828) • Romance (1829) • Fairy-Land (1829) • To Science (1829) • To Isaac Lea (1829) • Al Aaraaf (1829) • An Acrostic (1829) • Elizabeth (1829) • To Helen (1831) • A Paean (1831) • The Sleeper (1831) • The City in the Sea (1831) • The Valley of Unrest (1831) • Israfel (1831) • The Coliseum (1833) • Enigma (1833) • Fanny (1833) • Serenade (1833) • Latin Hymn (1833) • To One in Paradise (1833) • Hymn (1835) • Politician (1835) • May Queen Ode (1836) • Spiritual Song (1836) • Bridal Ballad (1837) • To Zante (1837) • The Haunted Palace (1839) • Silence, a Sonnet (1839) • Lines on Joe Locke (1843) • The Conqueror Worm (1843) • Lenore (1843) • Eulalie (1843) • A Campaign Song (1844) • Dream-Land (1844) • Impromptu. To Kate Carol (1845) • To Frances (1845) • The Divine Right of Kings (1845) • Epigram for Wall Street (1845) • Kuzgun (1845) • A Valentine (1846) • Beloved Physician (1847) • An Enigma (1847) • Deep in Earth (1847) • Ulalume (1847) • Lines on Ale (1848) • To Marie Louise (1848) • Evangeline (1848) • A Dream Within A Dream (1849) • Eldorado (1849) • For Annie (1849) • The Bells (1849) • Annabel Lee (1849) • Alone (1875) Öykü Metzengerstein (1832) • The Duc De L'Omelette (1832) • A Tale of Jerusalem (1832) • Loss of Breath (1832) • Bon-Bon (1832) • Şişede Bulunan Not (1833) • The Assignation (1834) • Berenice (1835) • Morella (1835) • Lionizing (1835) • Hans Pfaall Diye Birinin Benzeri Görülmemiş Serüveni (1835) • King Pest (1835) • Shadow - A Parable (1835) • Four Beasts in One - The Homo-Cameleopard (1836) • Mystification (1837) • Silence - A Fable (1837) • Ligeia (1838) • How to Write a Blackwood Article (1838) • A Predicament (1838) • The Devil in the Belfry (1839) • The Man That Was Used Up (1839) • The Fall of the House of Usher (1839) • William Wilson (1839) • The Conversation of Eiros and Charmion (1839) • Why the Little Frenchman Wears His Hand in a Sling (1840) • The Business Man (1840) • Kalabalıkların Adamı (1840) • Morgue Sokağı Cinayetleri (1841) • Girdaba İniş (1841) • The Island of the Fay (1841) • The Colloquy of Monos and Una (1841) • Never Bet the Devil Your Head (1841) • Eleonora (1841) • Three Sundays in a Week (1841) • Oval Portre (1842) • Kızıl Ölümün Maskesi (1842) • The Landscape Garden (1842) • Marie Rogêt'nin Sırrı (1842) • Kuyu ve Sarkaç (1842) • Gammaz Yürek (1843) • Altın Böcek (1843) • Kara Kedi (1843) • Diddling (1843) • The Spectacles (1844) • A Tale of the Ragged Mountains (1844) • Diri Diri Gömülüş (1844) • Mesmeric Revelation (1844) • Uzun Sandık (1844) • The Angel of the Odd (1844) • Thou Art the Man (1844) • The Literary Life of Thingum Bob, Esq. (1844) • The Purloined Letter (1844) • The Thousand-and-Second Tale of Scheherazade (1845) • Some Words with a Mummy (1845) • The Power of Words (1845) • The Imp of the Perverse (1845) • The System of Doctor Tarr and Professor Fether (1845) • The Facts in the Case of M. Valdemar (1845) • The Sphinx (1846) • Amontillado Fıçısı (1846) • The Domain of Arnheim (1847) • Mellonta Tauta (1849) • Hop-Frog (1849) • Von Kempelen and His Discovery (1849) • X-ing a Paragraph (1849) • Landor's Cottage (1849) Diğer Makale: Maelzel's Chess Player (1836) • The Daguerreotype (1840) • The Philosophy of Furniture (1840) • A Few Words on Secret Writing (1841) • The Rationale of Verse (1843) • Morning on the Wissahiccon (1844) • Old English Poetry (1845) • The Philosophy of Composition (1846) • The Poetic Principle (1846) • Eureka: A Prose Poem (1848) Uydurma: • The Balloon-Hoax (1844) Roman: Nantucketlı Arthur Gordon Pym'in Öyküsü‎ (1837) • The Journal of Julius Rodman (1840) Oyun: Politian (1835) Diğer: The Conchologist's First Book (1839) • The Light-House (1849)