Don Carlos

Bu madde ismi Giuseppe Verdi tarafından bestelenmiş olan operanın, asıl Fransızca metinine uygun olarak, ismiDon Carlos olarak verilmiştir. Eğer sonraki İtalyanca ceviri verziyonu sahnelenirse operanın ismi Italyanca'ya uygun olarak Don Carlo olması gerekir.

Don Carlos
Özgün ismi:	Don Carlo': Fransızca orijinal verziyon Don Carlos İtalyanca çeviri verziyon
Müzik:	Giuseppe Verdi
Libretto:	"Camille du Locle" ve "Joseph Méry"
Galası:	11 Mart 1867
İlk gösterim yeri:	Théâtre Impérial de l’Opéra, Paris, Fransa
Oyuncular:	*Filip II, (Filippo): İspanya Kralı, bas Don Carlos (Don Carlo): İspanya veliahtı,tenor Rodrigue (Rodrigo): Posa Markizi, bariton Engezisyon Mahkemesi Başkanı. bas Valois'li Elisabeth: soprano Eboli Prensesi: mezzo-soprano Bir keşiş: bas Thibault (Tebaldo): Elisabeth'in genç hizmetlisi, soprano Semadan bir ses: soprano Lerma Kontu : tenor Kraliyet ulağı:tenor Aremberg Kontesi: Konuşma yok Flandra mebusları, engezisyoncular, İspanya Sarayı saraylı erkek ve hanımları, halk, genç hizmetliler, Muhafız askerler, Keşişler, Askerler - koro

Don Carlos İtalyan besteci Guiseppe Verdi tarafından, "Camille du Locle" ve "Joseph Mery"'nin hazırladıkları Fransızca libereto kullanılarak bestelenen 5-perdelik bir grand operadır. Liberetto Friedrich Schiller tarafından Almanca yazılan "Don Carlos, Infant von Spanien" dramatik oyunundan uyarlanmıştır. Operanin ilk prömiyeri 11 Mart,1867de Paris, Fransa'da Théâtre Impérial de l’Opéra sahnelenmiştir. Ondan sonraki yirmi yılda operaya ekler ve değişiklikler yapılarak birkaç verziyonu geliştirilmiş ve böylece opera evi idarecileri, yapımcılari ve orkestra şefleri için hangi verziyonu seçecekleri hakkında bir seçim imkânı ortaya çıkmıştır. Verdi'nin opera eserleri arasında başka hiçbirinin bu kadar çok çeşit verziyonu bulunmamaktadır. Bu opeara eserinin özel baleyi ve ilk sahnelenmeden önceki kesintileri de içine alan tüm uzunluktaki verziyonu 4 saat süreli müzik gerektirmektedir ve bu şekliyle bu eser Verdi'nin en uzun opera eseri olmaktadır.^[1]

Operanın ana konusu İspanya veliahti olan Carlos, Asturias Prensi'nin (d. 1545- ö. 1568) hayatında Valois'lı Elisabethe nişanlanmışken "1551-1559 İtalya Savaşı"'ni sona erdiren ve Habsburg Hanedanı ile Valois Hanedanını birleştirmek hedefi olan barış anlaşması sonucunda nişanlısının babası İspanya Kralı ve Kutsal Roma Germen İmparatoru II. Felipe ile evlendirilmesi gereği ile ortaya çıkan siyasal, ve psikolojik tezatları incelemektedir.

Revizyonlar ve İtalyanca'ya çeviri

Prömiyerden önceki provalarda kesintiler ve ilk yayınlanan verziyon

1866da Verdi operayı besteleyip bitirdikten sonra, ama daha bale için müziği bestelemeden önce, eserinde bazı kesintiler yapmak gereğini duydu, çünkü bu eser çok uzun olmaktaydı.^[1] Bu ilk kesintiler şöyle özetlenebilir:

• IV. Perde 1. Sahnede Elisabeth ve Eboli'nin ikilisi;
• IV. Perde 2. Sahnede Posa'nın ölümünden sonra Carlos ve Kral'ın bir ikilisi;
• Aynı sahnede bulunan isyan olayı sırasında Elisabeth ve Eboli arasındaki karşılıklı konuşma.

Bale muzigi bestelendikten sonra 1867deki provalar sırasında anlaşıldı ki o andaki uzunlukta opera temsil edilirse operanın bitişi ancak gece yarısından sonraya gelecektir; böylece Paris opera seyircisi Paris varoşlarına giden tren seferlerini kaçıracaklardı. Bunun için tekrar yeni kesintiler yapılması gerekti. Verdi'nin kabul ettiği bu kesintiler şunlardı:^[1]

• I. Perde'ye girişte oduncular ve karılarının korosu ve Elisabeth'in ilk defa sahnede görünüşü için müzik;
• II. Perde 1. Sahnede Posa için kısa bir giriş solosu ("J'étais en Flandres");
• II. Perde 2. Sahnenin sonundaki Kral ve Posa arasındaki konuşmanın bir kısmı.

Operanın promiyeri ile birlikte basılan libretto verziyonu Verdi'nin kurguladığı bütün orijinal müziksel pasajları ve baleyi de kapsamakta, fakat yukarıda adı verilen kesintileri ihtiva etmektedir.

Sonraki izinli ve izinsiz Paris kesintileri

Prömiyer sahnelendikten sonra Paris'ten ayrılmadan Verdi Paris opera otoritelerine eğer gerekli görürlerse IV. Perde'nin 2. Sahnesini Posa'nın ölümüne kadar elimine etmelerine (yani isyan sahnesinin elimine edilmesine) izin vermiştir. Bunu yanında, Paris Opera otoriteleri verilen diğer temsillerde, Paris'ten ayrılmış olan Verdi'ye hic haber bile vermeden, eserden bazı diğer kesintiler de yapmışlardır.^[1]

İtalyanca'ya birinci çeviri

Don Carlos librettosunun İtalyanca'ya çevirisinin ilk hazırlıkları "Achille de Lauzières" tarafından 1866 sonbaharında başlanmıştı. Verdi, o zaman hala "Don Carlos" adı ile anılan operanın, aynı Paris Operası'nda sahnelendiği gibi 5 perdeden oluşmasını ve bir bale kısmını da kapsamasında ısrar etmekteydi.^[1] Bu 5-perdelik İtalyanca çeviri hiç kesintisiz olarak 4 Haziran 1867de Londra'da (şimdi Royal Opera House olarak anılan) Covent Garden Krallık İtalyan Opera Evi'nde ("Michael Costa"'nin orkestra şefliği altında) sunuldu. Yine hiç kesintisiz 5-perdelik ilk İtalyanca çevirinin aynı yıl 27 Ekimde İtalya'da Bologna "Teatro Communale"de prömiyeri yapıldı.

Müziğin ve metinin sonraki revizyonları

Bu eserin 1871de başarısız olan Napolideki yapımından sonra, Verdi 1872-73 yılı içinde eserin sahnelenmesi için bu şehri ziyaret etmeye ikna edildi. Bu ziyaretinde eserde iki daha değişiklik yaptı:^[1]

• Posa ve Kral'ın birlikte bulunduğu II. Perde 2. Sahneye daha önce yapmış olduğu kesintileri ("Antonio Ghislanzoni" nin şiirlerini) tekrar ekledi ve notalarda da değişiklikler yaptı.
• V. Perde'de bulunan Carlos ve Elisabeth ikilisini elimine etti.

Don Carlos' un ölceğini ve kapsamını değiştirme fikri 1875de Verdi tarafından ortaya atıldı. Bu kismen daha önceki yapımlarda elde edilen tecrübeler hakkında gelen haberlere bağlıydı' Örneğin Costa yapımında I. Perde ve bale kısmı temsil edilmemiş ve eserin diğer kısımlarında da kesintiler yapılmıştı. Nisan 1882de Verdi Paris'e gelmiş iken değişiklikler yapmaya hazir bulunuyordu. Zaten daha önce Verdi'nin bestelemiş oldugu Macbeth, Kaderin gücü (Forza del destino) ve Aida eserlerini Fransızca'ya tercüme eden "Charles Louis-Etienne Nutter" ve "du Locle"un çalışmalarini bilmekteydi. Verdi Paris'de iken üçü bir araya gelerek ve 9 ay birlikte uğraş vererek Don Carlos eserinin Fransızca metninde ve eserin muziksel bestesinde çok büyük değişikler yaparak sanki yeni 4 perdelik bir Don Carlos operası ortaya çıkardılar (1882 Verziyonu). Özellikle I. Perde ve bale parçası tamamiyle dışarıda bırakıldı. Bu çalışma Mart 1883de bitirildi.^[1]

İtalyanca'ya çevirisi revizyonları

Bu yeni Fransizca revizyonun metni, de Lauzieres'in 1866 çevirisi esas alınarak, "Angelo Zamardini" tarafından İtalyanca'ya cevirildi. Bu yeni İtalyanca verziyon için eserin ismi Don Calo olarak kabul edildi. Bu revizyonlu İtalyanca eserin prömiyer sahnelenmesi 10 Ocak 1884 de Milanao'da La Scala tiyatrosunda yapıldı.

Verdi eserinin ilk verziyonundaki I. Perde'yi elimine etmeye razı olmuşken, sonradan fikrini degistirmiş olduğu sanılmaktadır. Çünkü 29 Aralik 1886da Modenada sahneye konulan Don Carlo yeni revize edilmiş 4-perdelik verziyonun metnini kullanmakla beraber, daha önceki elimine edilmiş olan eski I. Perde'deki şarkılar kısım da başa eklenmiştir ve buna Verdi izin vermiştir. Bu son verziyon genellikle Verdi eserlerinin editörü olan "Guilo Ricordi" tarafından "balesiz 5 perdelik yeni edisyon" adı altında basılıp yayınlanmıştır.^[1]

Sonraki sahnelenme tarihçesi

20. yüzyılın ilk yarısında Don Carlos/Don Carlo operası çok nadir olarak sahnelenmiştir. Fakat İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, özellikle 1883 'Milano' verziyonu şeklinde, muntazaman olarak dünya opera evlerinde sahnelenmiştir. Bu verziyon birçok kere de ses kaydına alınıp, birkaç değişik yapımın diskleri hala satılmaktadır.

Sonra da orijinal 5-perdelik Fransizca verziyonunun sahnelenmesi ve ses kayıtlarının satışları başlamıştır. 1970de Placido Domingo'nun basroldeki Teatro de Scala bu trende yol açıcı olmuştur. Bunu takip eden önemli yapımlar arasında 1996'da Paris'de Théâtre du Châteletdeki yapımı ve bunun audio ve DVD kayıtları, 2003 de San Francisco'da yapımı, 2006da Viyana'da Staatsoper yapımı ve aynı yıl Barcelona'da Liceu yapımı sayılabilir.

Roller

Rol	Ses tipi	Prömiyerde roller 11 Mart 1867[1] (Orkestra şefi: Hainl)	Revize verziyon Prömiyerde roller 10 Ocak 1884[1] (Orkestra şefi: - )
Filip II, (Filippo) İspanya Kralı	bas	Louis-Henri Obin	Alessandro Silvestri
Don Carlos (Don Carlo), İspanya veliahtı	tenor	A. Morère	Francesco Tamagno
Rodrigue (Rodrigo), Posa Markisi	bariton	Jean-Baptiste Faure	Paolo Lhérie
Engezisyon Mahkemesi Başkanı	bas	David	Francesco Navarini
Valois'li Elisabeth	soprano	Marie-Constance Sass	Abigaille Bruschi-Chiatti
Eboli Prensesi	mezzo-soprano	Pauline Gueymard-Lauters	Giuseppina Pasqua
Bir keşiş	bas	Armand Castelmary	Leopoldo Cromberg
Thibault (Tebaldo), Elisabeth'in genç hizmetlisi	soprano	Leonia Leveilly	Amelia Garten
Semadan bir ses	soprano
Lerma Kontu	tenor	Gaspard	Angelo Fiorentini
Kraliyet ulağı	tenor	Mermant	Angelo Fiorentini
Aremberg Kontesi	Konuşma yok	Dominique
Flandra mebusları, engezisyoncular, İspanya Sarayı saraylı erkek ve hanımları, halk, genç hizmetliler, Muhafız askerler, Keşişler, Askerler - koro

Konu özeti

[Bu konu özeti Paris Opera Evi için bestenlenen ve 1866da bitirilen asıl 5-perdelik verziyon içindir. Diğer verziyonlarda yapılan önemli değişiklikler satır içine girmiş parantezler şeklinde gösterilmiştir. Aryalar ve diğer şarkıların isimleri Fransızca ve İtalyanca verilmiştir.]

I. Perde

[1883 revizyonunda bu perde elimine edilmiştir]

Fransa'da Fontainebleau ormanında kış

Bir prelüd ve odun kesen işçilerin ve karılarının korosu duyulur. Hayatın zorluğundan ve bunun İspanya ile savaş dolayısıyla daha da kötüleştiğinden şikayet etmektedirler. Fransa Kralının kızı Elizabeth maiyetindekiler ile birlikte gelir. Buradaki bulunan ahaliye, hemen yakınlarda yapacağı evlilikten bahseder ve hemen orada ayrılır.

Bu Paris prömiyerinden önce operadan kesilip atılmıştır. Bunun yerine çok kısa bir sahne olarak Elizabeth'in sahnede bir ucundan diğerine geçerek odunculara bir kese para vermesi konulmuştur.

Carlos saklandığı yerden çıkarak Elisabeth'i gördüğünü ve ona aşık olduğunu açıklar.(Arya: Je l'ai vue / Io la vidi - "Onu gordum.") Elisabeth tekrar geldiğinde once Lerma Kontu'nun başkanı olduğu bir heyette delegeymis gibi hareket eder; fakat sonra kim olduğunu açıklar ve ona karşı olan aşk hislerini bildirir; Elisabeth'de bu aşka karşılık verdiğini söyler.(İkili:De quels transports poignants et doux / Di quale amor, di quanto ardor - "Ne aşk, ne çok heves.").Bir top sesi duyulur; İspanya ve Fransa arasında barış anlaşmasının yürürlüğe girdiğini açıklamaktadır. Thibaut gelip Elisabeth'e anlaşmaya göre evleneceği kişinin veliaht Carlos değil İspanya Kralı II. Filip'in kendisi olduğunu bildirir. Lerma ve etrafindakiler bunun doğru oldugunu teyit ederler. Elisabeth'in barış anlaşmasını bozmamak için bu barış şartına razı olması gerekir. İspanya'ya gitmek üzere ayrılır. Carlos harap olmuştur.

II. Perde

[1883 revizyonunda bu I. Perde olmuştur.]

1. Sahne: İspanya'da Sain-Just Manastırı (İspanyolca: (San Jerónimo de Yuste)

Keşişler ölmüş olan İmparator Sarlkent'in ruhunun rahat etmesi için dua etmektedirler. Onun torunu olan Carlos girer, sevmiş olduğu kadının babası ile evlenmesi gerektiği için büyük bir üzüntü içindedir.

[1883 revizyonunda, daha önce elimine edilmiş I. Perde'de bulunan ("Je l'ai vue" / "Io la vidi" - Onu gördüm) aryasını söyler.]

Eski ölmüş imparatora çok benzeyen bir keşiş gelip ona Tanrı'ya inanırsa sonunda büyük bir huzura kavuşacağını söyliyerek onu teselli etmeyi başarır. Arkadaşı olan Posa Markizi Rodrique harp alanı olan Flandra ülkesinden yeni gelmiştir. (Arya: J'étais en Flandres - "Ben Flandra'daydım.")

[Bu kısım prömiyerden önce yapılan provalardan sonra elimine edilmistir]

Posa Flandra'da savaşdan çok zarar görmüş olan halka veliahttan yardım istemeye gelmiştir. Posa Carlos'a İspanya'dan ayrılıp Flandra'ya gitmesini tavsiye edebileceğini söyler. İki adam birbirleriyle sonsuza kadar arkadaş olacaklarına and içerler. İkili: Dieu, tu semas dans nos âmes / Dio, che nell'alma infondere - "Tanri, ).

Kral Filip de yeni karısı ile birlikte babası İmparator Şarlkent'in mezarını ziyarete gelmiştir. Don Carlos'un içi kan ağlamaktadır.

2. Sahne: Saint-Just Manastırı yakınlarında bir bahçe

Prenses Eboli, bir Emevi Arap Kralı ve sonradan ihmal ettiği karısı olduğgu anlaşılan pece giymis bir guzel hakkinda Pece Sarkısı'nı ("Au palais des fées" / "Nel giardin del bello") soyler. Elisabeth girer. Posa Fransa'dan getirdigi bir mektubu (ve gizlice Don Carlos'dan bir pusulayi) Elizabeth'e verir. Paso'nun Elisabeth'e Veliahti gormesini sikica tenbih etmesi uzerine onu tek basina gormeye razi olur. (Arya: "L'Infant Carlos, notre espérance" / "Carlo ch'è sol il nostro amore" - Sena askindan Veliaht Carlos). Ayni zaman, Prenses Eboli Carlos'un kendisini sevebilecegini beklemektedir.

Carlos ve Elizsabeth yalniz bulustuklari zaman Carlos Elisabeth'e babasinin kendisini Flandra'ya gondermesini istemesini soyler. Elizabeth de bunu kabul eder. Carlos ona olan askindan tekrar bahis acar ama Elisabeth artik uvey anne ve cocugu durumunda olduklari icin bu aski rededer. Veliaht ayrildihtan sonra Kral Filip gelip Kraliceyi yalniz bulur ve onu yalniz birakan nedimesi olan Aremberg Kontesi'nin Fransa'ya donmesine emir verir. Elisabeth Kontes'e Fransa'ya selamlarini goturmesini ister ve hic olmazsa sevdigi ulkesine geri gidecegi icin bu emirden kirilmamasi gerektigini soyler.Aria: ("Oh ma chère compagne" / "Non pianger, mia compagna" - "Benim sevgili ulkem"). Kral Posa ile gorusur; onun Flandralilara acimasi icin yalvarmalarini dinlemez fakat ona olan sahsi inancini bildirir ama Engezisyon Mahkemesiu Basi'nindan kormasi gerektigi de ogut verir.

[Bu ikili Verdi tarafından üç defa revize edilmiştir.]

III. Perde

[1883 revizyonunda bu II. Perde]

1. Sahne: Madrid'de Kraliçe'nin bahçesinde akşam üstü

Elizabeth yorgundur ve ertesi gün yapılacak Kralın taç giyme töreninde kendini iyi hissetmek için istirahat etmek istemektedir. Fakat o akşam icin bir maskeli balo hazırlanmıştır. İstirahat edebilmek için kendi maskesini Eboli Prensesi ile maskesini değiştirir ve bu surette kendisi balodan ayrılabilecek ve kimse onun yokluğundan haberdar olmayacaktir.

[1883 revizyonunda bu sahne elimine edilmiştir]

[[[Lucien Petipa]] tarafından keografisi yapılan La Peregina adlı bale bu noktada prömiyer sahnelenmesinde oynanmıştır.]

Don Carlos girer. Bahçede bir rendavuya gelme hakkında imzasız bir pusula almıştır. Bunun Elisabeth'den geldiğini sanmaktadır; halbuki pusulayı gönderen Eboli Prensesidir. Randevuya kraliçenin maskesiyle gelen Eboli Don Carlos'un kendisini kraliçe sandığını anlar. Don Carlos onun Kraliçe'ye aşkından haberdar olmasından korkmaya başlar. Posa da geldiği zaman Eboli Carlos ve Elsabeth'in gizli aşklarını krala ifşa etmek tehdidinde bulunur. Posa bunu üüzerine Eboli'yi öldürmek ister fakat arkadaşını bundan vaz geçirir. Eboli intikamcı hislerle oradan ayrılır. Posa Carlos'a eğer çok hassas siyasî evrakları varsa onları kendisi saklayabileceğini söyler ve Carlos bunu kabul edince birbirlerine olan sonsuz arkadaşlık duygularını tekrarlarlar.

2. Sahne: Valladolid Katedrali onunde

Halk Kral ve Kraliçe'nin o günüu taç giyme töreni icin eğlencelere başlamışlardır. Sokaklarda yapılan resmi yürüyüş için başı keşişler refakat ettiği Engezisyon'un ölum mahkûmları çekmektedir. Sonra Kral ve maiyeti gelir. Kral halka bir nutuk verir. Bu sırada Don Carlos bir grup Flandra'lı temsilci ile kralın önüne gelir ve Flandralılar kraldan ülkelerine istiklal vermesini isterler. Halk ve saray mensupları bunu uygun bulurlar. Fakat Engezisyoncu keşişlerden destek alan Kral Flandra temsilcilerinin tutuklanmasını emreder. Carlos krala karşı kılıcını çeker. Kralın onun silahsızlandırma emirlerini, Posa ortaya çıkıncaya kadar, kimse dinlemez. Posa Carlos'u kılıcını teslim etmeye ikna eder. Bu nedenle kral Posa'ya düklük payesi verir. Engezisyon keşişleri mahkûmlarını idamı için onları meydanda hazırlanmış odun yığınları üzerine koyup yakıp öldürme (oto-de-fe) törene başlarlar. Alevler onları sarmaya başlayinca burada idam edilenlerin ruhlarının huzura kavuşacağı hakkında bir uhrevi ses gökten duyulur.

IV. Perde

[1183 revizyonunda bu III. Perde olmustur.]

1. Sahne: Kral Filip'in Madrid'deki calisma odasi

Tek basina dalgin olan kral Elisabeth'in kendini hicbir zaman sevmediginden; yuksek mevki dolayisiyla sonsuzluga kadar daima uyanik olmasi gerektiginden ve dogru durust uykuyu ancak Escorial manastirindaki mezarina goturuldugu zaman bulabileceginden yakinmaktadir. (Arya: "Elle ne m'aime pas" / "Ella giammai m'amò" - "O beni sevmiyor.") Doksan yasinda olan ve gozleri gormez olan Engezisyon Mahkemesi Baskani'nin odaya oldugu yuksek sesle ilan edilir. Kral ona eger veliahti olan oglunu idam ettirirse kilisenin bir itirazi olup olmayacagini sorar. Engezisyon Baskani buna Hiristiyan'larin tanrini oglu oldugunu kabul ettikleri Isa'nin ayni tanrinin emri ile carmiha gerilip olduruldugu yanitini verir. Kralin baska bir konu uzerinde konusmayacagini anlayan Engezisyon Baskani Posa'ya karsi sikayeti oldugunu; onun cok buyuk bir sucu oldugunu yani bir dinsel reformcu oldugunu; bu sucun Carlos'un sucundan da buyuk oldugunu soyler ve gereken cezayi gormesini ister. Kral buna protesto edince eger Kral bit uygun karar vermezse Engezisyon'un Krali bile muhakeme edebilecegini ima eder. Engezisyon Makheme baskani ayrilir. Filip kralin bile kilise liderlerini isteklerine karsi hic bir gucu olmadigindan sikayet eder.

Elisabeth gelir. Mucevherat sandukasinin calinmis oldugundan korkulu oldugunu bildirir. Fakat bu sanduka kralin eline gecmistir. Kral icinde Don Carlos'un bir portresi oldugundan supheye dusmustur ve bunun nedenini sorar. Elisabeth bunun hicbir kotu manasi olmadigini soyler. Fakat kral onu ogluyla ihanet etmekle suclayinca Elizabeth bayginlik gecirir. Ona bakmak icin Eboli ve Posa girerler ve bir dortlu sarkiya baslanir. ("Maudit soit le soupçon infâme" / "Ah, si maledetto, sospetto fatale"). Kral karisini haksiz olarak ahlaksizlikla itham ettigini anlar. Posa birseyler yapmak icin karar alir ve Eboli Elizabeth'i yanlis olarak ihbar ettigi icin pismanlik duyar. Elisabeth ayilir ama cok mutsuz ve umutsuz oldugunu ifade eder.

[Bu dörtlü 1883de Verdi tarafından revize edilmiştir]

Iki kadin kralin huzurundan birlikte ayrilirlar. Eboli, Carlos'u kendisi sevdigi icin, mucevherat sandukasini kendisinin calip Krala verdigini itiraf eder.

[Burada onceden bulunan "J'ai tout compris" ikilisi promiyerden once Verdi tarafindan elimine edilmistir.]

Eboli'nin itirafi bununla da bitmez. Carlos'u sevdigini fakat ondan hic bir uygun yan bulamadigini bildirir. Bundan baska, Kral evlenmeden once onun metresi oldugunu da aciklar. Elisabeth ona ya surgune gitmesini ya da bir manastrira girmesini tavsiye ettigini bildirir ve oradan ayrilir. Yalniz kalan Eboli guzelligini kendine vermis oldugu olumcul kendini begenmislikten sikayet etmeye koyulur. Surgune gitmek yerine bir manastira cekilmeyi tercih eder. Oradan Carlos'u Engezisyon cezalarindan kurtarmaya gayret etmeye karar verir. (Arya: "O don fatal" / "O don fatale").

2. Sahne: Bir Hapishane

Don Carlos hapishanede tutukludur. Posa gelir ve Carlos'un kurtuldugunu ama Carlos'un kendine verdigi hassas siyasi evrakin dosyalari icinde bulundugu icin kendi hayatini kaybedecegini aciklar. (Arya, 1.kisim: "C'est mon jour suprème" / "Per me giunto è il di supreme"). Posa ve Carlos'dan habersiz olarak iki kisi girer; birisi Engezisyon Mahkemesi hakimi cubbeleri iledir; digeri ise bir asker olup bir flinta tufek tasimaktadir. Tufekli asker Posa'ya ates acip onu olumscul yaralar ve iki kisi ortadan kaybolurlar. Son nefesinde Posa Carlos'a Elisabeth'in ertesi gun kendisiyle bulusmak icin Saint-Just'e gelecegini ve eger arkadasi Flandra'yi kurtaramayi basarip daha mutlu bir Ispanya ulkesi uzerinde hukumdar olursa mesut olarak olecegini bilidir. (Arya, 2.kisim: "Ah, je meurs, l'âme joyeuse" / "Io morrò, ma lieto in core" - "Oluyorum ama mesut olabilecegim.") Posa oldukten sonra Filip gelir; oglunu serbest birakmayi teklif eder. Ama Carlos onun teklifini kabaca rededer.

[Burada Kral ve Carlos'un birlikte soyledikleri bir ikili kesilmistir. Ancak bu parca sonradan Verdi'nin besteledigi Requiem dini ilahisinde Lacrimosa bolumu icin kullanilmistir.]

Kilise canlari calmaya baslar. Eboli, Elisabeth ve Engezisyon Baskani gelirler. Toplanan halk krali tehdit edip Carlos'u serbest birakmasini istemektedir. Bu karisiklik icinde Eboli Carlos'la kacmayi basarir. Engezisyon Mahkemsi Baskani hallki diz cokup dua etmeye cagirir ve boylece halkin kizgisini ortadan kaldirmaya ve duseni korumaya muvaffak olur.

[Promiyerden sonra revizyon edilmis bazi verziyonlarda bu Perde Posa'nin olumu ile son vermektedir. Fakat 1883'deki son revizyonunda Verdi halkin isyan sahnesini daha kisaltip esere tekrar koydu. Verdi'ye gore bu halk isyani gosterilmezse Eboli'nin nasil Carlos'u kurtarma emeline kavusabildigi biraz kapali kalabilmektedir.

V. Perde

[Bu Perde 1883 revizyonunda IV. Perde olmuştur.]

Ayışığında Saint_Just Manastırı

Elizabeth Sarlkent'in lathi onunde diz coker. Kaderin kendine cizdigi yolu bulmak icin Flandra'ya gitmekte olan Don Carlos'a her turlu destegi saglamayi kendine hedef etmistir. Fakat Elizabeth kendi icin sadece olumun cozum olacagina inanmistir.(Arya: Toi qui sous le néant / Tu che le vanità). Carlos ayrilmadan gelir ve birbirlerine son bir daha elvada ederler. (Ikili: Au revoir dans un monde où la vie est meilleure / Ma lassù ci vedremo in un mondo migliore).

[Bu ikili Verdi iki defa revizyondan gecirilmistir]

Filip ve Engezisyon Mahkeme Baskani girerler. Kral iki kurban bulunmakta oldugunu aciklar ve Engezisyon Baskani da Engezisyon'un gereken vazifeyi yapacagini teyit eder. Cok kisa bir mahkeme celsesi yapilir.

[Bu 1883 revizyonunda elimine edilmistir]

Carlos, Tanri'ya haykirarak, kendinin Engezisyon muhafizlarinda korumak icin kilicini ceker. Tam bu sirada Sarlkent'in lathinden bir Kesis ortaya cikar ve Carlos'u manastir disinda bir guvenceli yere gorurup onu Engezisyon elinden kurtarir. Filip ve Engezisyon Mahkeme Baskani bu kesisin gercekten Sarlkent olduguna inanirlar.

Kullanılan çalgılar

• Tahta nefesli çalgılar: pikolo flüt (gerektiği zaman flut), 2 flut, 2 obua (2'inci gerekirse İngiliz kornosu), 2 klarinet, 4 fagot
• Bakır nefesli çalgılar: 4 kornet, 3 pistonlu kornet, 2 trompet, 3 trombons, bas tuba
• Vurmalı çalgılar: timpani, bas davulu, zil, üçgen, F-major ve E-minör çıngıraklar
• Arp
• Yaylı çalgılar
• Sahnede bando: Re-akorlu klarinet, 2 La-akorlu klarinet, korno, 2 flugelhorn, 2 trompet, bas flugelhorn, 3 trombon, bombardon, kontrabas, harmonium, arp

Seçilmiş ses kayıtları

Don Carlos (Fransizca orijinal verziyon)

Yıl	Roller (Don Carlos, Elisabeth, Eboli, Rodrigue, Philip) [2]	Orkestra sefi, Opera evi ve Orckestra	Marka	Verziyon
1972	André Turp Edith Tremplay Michelle Vilma Robert Savoie Joseph Rouleau	John Matheson, BBC Sarkicilari, BBC Konser Orchestrasi	Audio CD: Opera Rara, orijinal 1973 BBC radyo yayini	5 perde
1983	Plácido Domingo [Katia Ricciarelli Lucia Valentini Terrani Leo Nucci Ruggero Raimondi	Claudio Abbado, La Scala Orkestra ve korosu	Audio CD: Deutsche Grammophon ASIN: B000001G68	5 Perde
1996	Roberto Alagna Karita Mattila Waltraud Meier Thomas Hampson José van Dam	Antonio Pappano, Theatre du Chatelet Orckestra ave korosu	DVD: Kultur Video ASIN: B00008DDRK	5 Perde

Don Carlo (İtalyanca Çeviri verziyonu)

Yıl	Roller (Carlo, Elisabetta, Eboli, Rodrigo, Filippo)	Orkestra sefi, Opera Evi ve Orkestra	Marka	Verziyon
1958	Jon Vickers Gré Brouwenstijn Fedora Barbieri Tito Gobbi Boris Christoff	Carlo Maria Giulini, Londra Kraliyet Opera Evi, Covent Garden Koro ve Orkestrasi	Audio CD: BBC Legends ASIN: B000CHYH3C	Don Carlos - 5-Perde (1867 I. Perde; 1886 4-Perde verziyonu II. ve V. Perde)[3]
1965	Carlo Bergonzi Renata Tebaldi Grace Bumbry Dietrich Fischer-Dieskau Nicolai Ghiaurov	Georg Solti, Londra Kraliyet Opera Evi, Covent Garden Koro ve Orkestrasi	Audio CD: DECCA ASIN: B00000E3OE	Don Carlo – 5 Perde (1886 kisaltilmamai verziyon)
1970	Plácido Domingo Montserrat Caballé Shirley Verrett Sherrill Milnes Ruggero Raimondi| Carlo Maria Giulini, Londra Kraliyet Opera Evi]], Covent Garden Korosu ve Orkestrasi	Audio CD: EMI Classics ASIN: B00004VVZP	Don Carlos – 5 Perde (1867, I. Perde ; 1886 kisaltilamamis 4-Perde verziyonu version, II. ve V. Perde)[4]
1984	Plácido Domingo Mirella Freni Grace Bumbry Louis Quilico Nicolai Ghiaurov	James Levine, Metropolitan Opera Orchestra and Chorus (prodduktor John Dexter	DVD: Deutsche Grammopho] Kat: 00440 073 4085	Don Carlo – 3 Acts with extended scenes. (Kisaltilmamis 5-Perdelik verziyonun Met tarfinda 3-Perde olarak sunumu)[5]
1986	José Carreras Fiamma Izzo D'Amico Agnes Baltsa Piero Cappuccilli Ferruccio Furlanetto	Herbert von Karajan, Salzburg Festival, Berliner Philharmoniker	DVD: Sony ASIN: B00007CVRJ	Don Carlo - 4 Perde
1994	Luciano Pavarotti Daniela Dessi Luciana D'Intino Paolo Coni Samuel Ramey	Riccardo Muti, La Scala Orkestra ve korosu	DVD: EMI Classics ASIN: B00020HEPW	Don Carlo - 4 Perde

Not: Kat": ses kayit sirketinin kendi katalog numarasi; "ASIN" : amazon.com urun referans sayisi.

Dipnotlar

1. Budden, say. 23-25
2. Characters' names as appearing on the Kultur DVD
3. Royal Opera House, London, Covent Garden Books: Opera 12, yay. 1960, 1958 yapiminin tum tekrarlamalari icin hazirlanan program brosurlerinden
4. Andrew Porter, Don Carlo, 1971 tarihli ses kayit diski ile birlikte verilen brosurden
5. 1984de 3-Perde olarak Met sunumunun ayrimi ve konu ozeti

Ayrıca bakınız

• Opera
• Giuseppe Verdi
• İspanya

Dış bağlantılar

• "Opera Türkiye" websitesinde Verdi'nin "Don Carlos" operası konu özeti (Erişim: 18.5.2010)
• İngilizce Wikipedia Don Carlos maddesi (İngilizce) (Erişim: 1.3.2009)
• Don Carlos operasının ses kayıtları listesi (Erişim: 1.3.2009)
• Don Carlos operasının librettosu (İtalyanca) (Erişim: 1.3.2009)
• Budden, Julian, The Operas of Verdi, Volume III, London: Cassell, Ltd, 1984 ISBN 0-304-31060-3 (İngilizce)