Maskeli Balo
| Maskeli Balo | |
|---|---|
 Maskeli Balo'dan sonra düello (Ressam:Jean-Leon Gerome) | |
| Özgün ismi: | Un ballo in maschera |
| Müzik: | Giuseppe Verdi |
| Libretto: | Antonio Somma |
| Galası: | 17 Şubat, 1859 |
| İlk gösterim yeri: | Teatro Apollo, Roma, İtalya |
| Oyuncular: | *Riccardo: Warwick Baronu ve Boston valisi veya Gustavo: İsveç Kralı, tenor
|
Maskeli Balo (İtalyanca: Un ballo in maschera) Giuseppe Verdi tarafından bestelenen üç perdelik bir opera eseridir. Eserin librettosu Antonio Somma tarafından hazırlanmıştır. Prömiyeri Roma′da Teatro Apollo′da 17 Şubat 1859'da yapılmıştır.
Bu opera birçok opera evi repertuvarında bulunup zaman zaman sahnelenmeye devam etmektedir. Türkiye'de ilk sahnelenmesi 1940'lı yıllarda Ankara Devlet Operasında yapılmıştır. Librettonun Türkçe'ye çevirisi Saadet İkesus tarafından hazırlanan opera çeviri eserleri arasındadır.
Eser ilk planladığı zaman İsveç Kralı Gustav III'un bir komplo suikaste maruz kalıp öldürülmesini incelemek hedefi ile hazırlanmakta iken değişik İtalyan devletleri sansür idarelerinin karışması nedeniyle konu değişmiş ve tarihsel gerçeklerden uzaklaşmıştır. 17. yuzyılda bir hayali Boston Koloni valisinin bir komplo ile bir maskeli balodan sonra bir düello yapılmaya zorlanıp düelloda yaralanıp ölmesi şekline sokulmuştur.
Eser incelediği konu ve sonucu bakımdan bir trajedidir. Fakat konunun işlenmesi cok ustaca yapılmış ve kara bir trajedi yanında yapılan ince alaylarla bir parlaklık kazanmıştır.
Hazırlanışı
Operanın konusu 1833de, Fransız oyun yazarı Eugène Scribe tarafından yazılmış Gustav III adlı oyundan alınması planmıştı. Bu eserin konusu gerçekte 1792de İsveç Kralı Gustav III'ün bir komplo sonucu suikaste maruz kalıp bir maskeli balodan sonra bir düelloda yaralanıp 13 gün sonra yaralarından dolayı ölmesidir. Scribe oyununda bu gerçekleri ve olaya karışan kişilerin asıl isimlerini kullanmış, ama oyunun büyük bir kısmı yazarın hayalinden ortaya çıkartılmıştı. Bu oyunun kapsadığı konular ve kişiler açıkça ilgilenen herkes tarafından bilinir halde idi. Ayrıca bu oyunu diğer opera bestecileri de (örneğin "Auber") asıl metin olarak kullanmıştı.
Verdi bu eseri kullanıp bir opera hazırlamak için Napoli'deki Teatro San Carlo bir anlaşma yapmıştı. Fakat Napoli Krallığı sansür idaresi yakın zamanlarda bir Avrupa ülkesinde hüküm süren bir kralın bir suikastle öldürülmesini devlete siyasal bakımdan zararlı olacağı nedeniyle sansürden geçirmek istedi. Verdi bazı değişmeleri yapmayı kabul etti. Fakat sansürün diğer değişikliklerini uygun görmüyerek kontratını feshetti ve Napoli'deki tiyatro bunun için dava açtığından onlar aleyhinde karşı bir dava açtı. Bu karmaşık hukuki çatışmalar sonucunda sansür nedeniyle yapılan anlaşmanın geçersiz olduğu kararı alındı ve Verdi bu sefer hazırladığı eseri Roma'da Roma Operası ile anlaştı.
Fakat bu defa Roma sansür idaresi operanın zaman ve mekânının uygun olmadığını belirtti. Bunun üzerine eserini bir kenara bırakmaktansa Verdi eserin mekânını ve zamanının değiştirilmesini uygun bültdu. Bu nedenle işlenen olay 18. yüzyıl Avrupasından 17. yüzyılda Boston'a, o şehrin bir İngiliz kolonisi olduğu döneme nakledilmiştir. Suikaste maruz kalan kişi bir Avrupa ülkesi kralı olmaktan çıkartılıp bir koloni valisi olan Riccardo, Warwick Kontu, olarak adlandırılmıştır. Buna uygun olarak oyuncuların isimleri de değiştirilmiştir.
Fakat 20. yüzyılın başından itibaren bu operayı sahnelemek isteyen opera evlerinden bir karşı reaksiyon ortaya çıkmış ve özellikle 1935de Kopenhag Operası yapımı için gerçekte ve Scribe'in oyunda bulunan isimler ve mekân olarak İsveç kullanılmaya başlanmıştır. Sonraki birçok yapım bu yeni geleneği uygulamaktadırlar.[1]
Roller
| Rol | Ses tipi | Prömiyerde rol, 17 Şubat 1859[2] (Orkestra şefi: - ) |
|---|---|---|
| Riccardo, Warwick Baronu ve Boston valisi (veya Gustavo, İsveç Kralı) |
tenor | Gaetano Fraschini |
| Amelia, Renato'nun karisi, Riccardo'yu sevmekte | soprano | Eugenia Julienne-Dejean |
| Renato (veya Anckarström Kontu), Amelia'nin kocasi Riccardo'nun katibi |
bariton | Leone Giraldoni |
| Oscar, genc hizmetli | soprano | Pamela Scotti |
| Ulrika (veya Madame Arvidson), bir kahin | kontralto | Zelina Sbriscia |
| Bir hakim | tenor | Giuseppe Bazzoli |
| Silvano (veya Kristiano) | bas | Stefano Santucci |
| Amelia’nin uşaği | tenor | Luigi Fossi |
| Samuel (veya Ribbing Kontu) | bas | Cesare Rossi |
| Tom (veya Horn Kontu) | bass | Giovanni Bernardoni |
Konu özeti
I. Perde
1. Sahne: Riccardo sarayında bir halka açık toplantı. Katılanlanların çoğu kralın destekçisi fakat aralarında kralın düşmesini isteyen düşmanları da bulunmakta
Riccardo verilmekte olan bir maskeli baloya davet edilecek misafirler listesini incelemektedir. Listede sevidiği kadın olan Amelia'nın ismi de bulunmasından çok sevinir.(Riccardo Arya: La rivedrà nell'estaşı - "Onun yüzünü büyük sevinçle göreceğim.") Amelia dansımanı ve arkadaşı ola Renato'nın karısıdır. Renato huzuruna geldiği zaman, Riccardo'yu kendisine karşı gelişen bir komplo hakkında ikaz eder. (Renato arya: Alla vita che t'arride- "San bahsedilmiş hayat için"). Fakat Riccardo bu ikaza umursamaz.
Sonra Riccardo önüne büyücülükle de itham edilen bir kahin olan Ulrica aleyhinde bir şikayet mektubu getirilir. Bir yörel hakim onun sürgüne gönderilmesini istemktedir. Fakat valinin genç hizmetlisi olan Oscar bu kadını müdafaa eder (Oscar aria: Volta la terrea - "Bu somurtkan sürat"). Riccardo durumu kendisi araştırmaya karar verir ve mahkeme üyelerıne ait bir kıyafete değiştikten sonra kendini Ulrikca'nın ikamet ettiği evin kapısı önünde bulmalarını söyler.
2. Sahne: Ulrica’nın ikamet ettiği ev
Ulrica büyü gücü ile fenalıkları çağırmaktadır.(Ulrica: Re dell'abisso, affrettati - "Cehennem kralı daha çabuk olmalı") Bir balıkçı kıyafetine bürünmüş olan Riccardo herkesten önce Ulrica evi önüne gelir. Amelia'nın da Ulrica'nın evine gelmekte olduğunu görünce hemen saklanıp olanı biteni gözetlemeye başlar. Ulrica'yı yalnız gören Amelia Riccardo'ya karşı duygduğu sevginin kendine büyük eziyet verdiğini itiraf eder ve Ulrica'dan kalbine biraz refahlık getirmek için bir çare bulmasını ister. Ulrica bazı büyüsel güçleri olan bir otu arayıp bulmasını söyler. Riccardo Amelia'nın bu otu bulduğu zaman yanında bulmaya krar verir. Amelia ayrılır.
Riccardo ortaya çıkıp oraya gelen diğer bütün saraylılarla Ulrica'nın evine girer. Ulrica'dan fal bakıp kendine ne olacağını söylemesini ister. (Ricardo Arya: Di' tü se fedele - "Söyle! Acaba deniz beni sadıkhane bekliyor mu") Ulrica hemen sonradan kendisinin elini ilk sıkacak kişinin onu öldüreceğini söyler. Riccardo bu onbiliciliği kahkahalarla alaya alır. Etrafında bulunan saraylılara elini sıkmak için uzatır, ama hiçbiri elini sıkmayı kabul etmez. Tam o sırada Renato gelir ve Riccardo'nun uzatmış olduğu elini hemen sıkar. O zaman Riccardo'nun şehir valisi olduğu açıklanır ve etraftaki halk onu alkışa başlar.
II. Perde
Amelia' korkularını yenerek, Ulrica'nın salık verdiği otu toplamak üzere tek başına gelmiştir. (Amelia Arya: Ma dall'arıdo stelo divulsa - "Eğer bu işe yaramaz saplardan") Burada onunla buluşmaya kararlı Riccardo'yu görünce şaşırır. Şimdi ikisi de birbirlerine aşık olduklarını itiraf ederler. Fakat beklenmedik bir şekilde Renato'da gelir. Amelia daha kocası yakınlaşmadan yüzüne beşarbini bir peçe gibi örter. Renato Riccardo'ya aleyhinde komplo kuranların kendini kovaladıklarını ve hayatını kurtarmak için oradan kaçması gerektiğini bildırmak için gelmiştir. Riccardo hemen oradan ayrılır. Ancak peçeli kadını hiç hüviyetini sorup öğrenmeden şehre götürmesini Renato'dan rica eder. Komplo suikastçıları gelirler ve Renato'ya hücum ederler. Kavga sırasında Amelia'nın peçesi düşer. Renato Amelia ile Riccardo arasında bir zina ilişkisi olduğunu sanmaya başlar. Komploculardan Tom ve Samuel'e kendisini ertesi gün görmelerini söyler.
III. Perde
1. Sahne: Renato’nun evi
Renate karısı Amelia'yı kendini aldattığı ve namusunu yerlere batırdığı için öldürme kararı almıştır. Amelia kendini masum olduğunu iddia eder ve oğlunu son bir defa görmesine izin vermesi için yalvarır. (Amelia Arya: Morrò, ma prima in grazia - "Öleceğim ama son bir isteğim var"). Renate buna inanır ve bu şerefsizliği Amelia değil Riccardo'nun ortaya çıkardığını ve bu nedenle onun ölümü hak ettiğini bildirir. (Renato Arya: Eri tü che macchiavi quell'anima - "Bu ruhu lekeleyen sendin").
Komplocular Tom ve Samuel gelir ve Renato onlarla birlikte hareket etmek istediğini bildirir ve eğer onları aldatırsa ufak oğlunan hayatını almaya hak kazanacaklarını söyler. Riccardo'yu kim öldüreceğine tesbiut etmek için aralarında bir kura çekmeye karar ve verirler. Amelia kurayı çekmeye ve kurayı kazanın ismini açıklamaya zorlanır: kazanan Renato'dur.
Riccardo'nun genç hizmetlisi Oscar maskeli baloya davetler ile gelir. Komplocular suikastın burada yapılması üzerine anlaşırlar.
2. Sahne: Balo
Riccado görev hissi ve bir kadına olan aşkı arasında bocalmaktadır. Sonunda görev aşktan üstün gelir ve aşkından vazgeçerek Amelia ve kocası Renato'yu İngiltere'ye geri göndermeye karar verir. (Riccardo arya: Ma se m'è forza perderti - "Fakat seni kaybetmeye zorlanırsam").
Maskeli baloya Riccardo'nun hangi kıyafetle geleceğini Renato Oscar'dan sorup öğrenir. Oscar önce bunu ifşa etmeyi rededer (Şaper vorreste - "Ne elbise giydiğini öğrenmek mi istiyorsun"). Fakat sonunda söyler: Riccardo bir siyah pelerin giyip üstünde bir kırmızı kurdele taşıyacaktır. Baloda Riccardo Amelia'yı tanımayı başarmıştır ve ona verdiği kararı bildirir. Tam birbiriyle elvada etmeye hazırlanırken Renato gelir ve elindeki kamayı Riccardo'ya saplar. Ağır yaralı Riccardo, Amelia'ya aşık olmakla beraber hiçbir zaman birlikte olmadıklarını ve onun evlilik yeminine karşı bir şey yapmadığını açıklar. Bütün komploya karışanları af eder. Bütün arkadaşlarına ve vatanına veda ettikten sonra hayatına gözlerini kapar.
Önemli müziksel parçalar
I. Perde
- La rivedrà nell'estasi - Riccardo
- Alla vita che t'arride - Renato
- Volta la terrea - Oscar
- Re dell'abisso, affrettati- Ulrica
- È scherzo od è follia- Ensambl
II. Perde
- Ma dall'arido stelo divulsa - Amelia
- Non sai tu che se l'anima mia - Riccardo ve Amelia
- Ve', se di notte qui con la sposa- Ensambl
III. Perde
- Morrò - ma prima in grazia - Amelia
- Eri tu che macchiavi quell'anima- Renato
- Dunque l'onta di tutti sol una - giuramento
- Di che fulgor, che musiche- üçlü Oscar, Amelia ve Renato
- Ma se m'è forza perderti - Riccardo
- Saper vorreste - Oscar
- Ah, perché qui! fuggite... - Amelia ve Riccardo
- Ella è pura: in braccio a morte- Finale ensambl
Seçilmiş ses kayıtları
| Yil | Roller (Riccardo, Amelia, Renato, Oscar, Ulrica) |
Orkestra şefi, Opera evi ve orkestra |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1954 | Jan Peerce, Herva Nelli, Robert Merrill Virginia Haskins | Arturo Toscanini, NBC Senfoni Orkestrasi Robert Shaw Chorale | Audio CD: RCA Victor |
| 1956 | Giuseppe di Stefano, Maria Callas, Tito Gobbi Eugenia Ratti, Fedora Barbieri | Antonino Votto, Orchestra e Coro del Teatro alla Scala di Milano | Audio CD: EMI Classics |
| 1961 | Carlo Bergonzi, Birgit Nilsson, Cornell MacNeil, Sylvia Stahlman, Giulietta Simionato | Georg Solti, Coro e Orchestra dell'Accademia di Santa Cecilia | Audio CD: Decca |
| 1966 | Carlo Bergonzi, Leontyne Price, Robert Merrill, Reri Grist, Shirley Verrett | Erich Leinsdorf RCA Italiana Opera Korosu ve Orkestrasi | Audio CD: RCA Victor |
| 1975 | Plácido Domingo, Katia Ricciarelli, Piero Cappuccilli, Reri Grist ?? | Claudio Abbado, Royal Opera House Orkestra ve korosu | DVD: Kultur Video |
| 1979 | José Carreras, Montserrat Caballé, Ingvar Wixell, Sona Ghazarian, Patricia Payne | Sir Colin Davis, Royal Opera House Orkestra ve korosu | Audio CD: Philips Kat: 426 560-2 |
| 1980 | Plácido Domingo, Katia Ricciarelli, Renato Bruson, Elena Obraztsova ?? | Claudio Abbado, Teatro alla Scala Orkestra ve korosu | Audio CD: Deutsche Grammophon Kat: 453 148-2 |
| 1990 | Plácido Domingo, Josephine Barstow, Leo Nucci, Sumi Jo ?? | Georg Solti, Viyana Devlet Operasi, Viyana Filarmonik Orkestrasi | DVD: TDK Video Kat: 8 24121 00109 4 |
Not: "Kat:" ses kayit sirketinin verdigi katalog numarasi
Medya
Maskeli Balo eserindeki I. Perde'de ansambl sarki olan "È scherzo od è follia" Enrico Caruso, Frieda Hempel, Maria Duchêne, Andrés de Segurola and Léon Rothier tarafından icra edilmekte (1914):
Kaynakça
- ↑ Holden, Amanda (ed.) (2001) , The New Penguin Opera Guide, New York: Penguin Putnam, say. 999. İŞBN 0-14-029312-4
- ↑ Orijinal şarkıcılar listesi kaynağı: Budden,Julian: The Operas of Verdi (Cassell), C.2, say. 360.
- ↑ Konu özeti uyarlama kaynağı: Melitz,Leo The Opera Goer's Complete Guide, 1921 edisyonu.
Ayrıca bakınız
Dış kaynaklar
- "Opera Türkiye" websitesinde Verdi'nin "Maskeli Balo" operası konu özeti. (Erişim:18.5.2010)
- İngilizce Wikipedia Un ballo in maschera maddesi (İngilizce) (Erişim:28.2.2009)
- Maskeli Balo operasının librettosu (İtalyanca) (Erişim:28.2.2009)
| ||||||||
