Öğrenilen geçmiş zaman

Öğrenilen geçmiş zaman, Türkçede fiil sonuna "-miş" ekinin ses uyumlarına uyacak şekilde (-miş, -mış, -muş veya -müş haliyle) eklenmesi ile oluşturulan geçmiş zaman yapısı. Ayrıca rivayet geçmiş zaman, duyulan geçmiş zaman ve miş'li geçmiş zaman olarak da bilinir. Standart bir olumlu basit cümle kuruluşu şu şekildedir:

Ben gelmişim.	Biz gelmişiz.
Sen gelmişsin.	Siz gelmişsiniz.
O gelmiş.	Onlar gelmişler.

Görevleri

-miş'li geçmiş zaman, Türkçede başlıca olarak iki amaçla kullanılır. İlk olarak geçmişte gerçekleşmiş ancak başka bir kaynaktan öğrenilmiş (şahsen şahit olunmamış) bir olaydan veya durumdan bahsederken kullanılır:

• Dün bir İtalyan gemisi batmış.
• Bu topraklarda büyük bir Kelt ülkesi varmış.

Kendi kendine sonradan farkedilen veya keşfedilen durumlar için kullanılır:

• Neredeyse bir saat boyunca koşmuşum.
• Elektrikler kesilince buzdolabındaki tüm yiyecekler bozulmuş.
• Bu yemekler çok güzel olmuş, elinize sağlık. (Yemekler yeni pişirildiğinde de lezzetlidir ancak kişi bu durumu yemekleri yerken keşfetmiştir.)
• Hava da ne kadar soğukmuş. (Kişi bina içerisindeyken dışarıdaki havanın soğuk olduğundan habersizdir.)

Bildirme eki "-dir" ile kullanımı

Öğrenilen geçmiş zaman kipi, "-dir" bildirme eki birlikte kullanıldığında "d" ünsüzü sertleşerek "t"ye dönüşür (-miştir). Eylem bu haldeyken belirleme, saptama ve resmî veya ciddî açıklamalarda; olasılık ve tahmin belirtmede; geçmişte sürekli yaşanan bir olayı veya bir durumu belirtmede kullanılır:

• Annem eve ulaşmış. (Bir kaynaktan öğrenilmiş, kesinlik arzediyor.)
• Annem eve ulaşmıştır. (İhtimal)
• Türkiye ekonomisinin büyümesi geçtiğimiz çeyrekte %5 olarak gerçekleşmiştir. (Saptama veya resmî açıklama)

-miş eki Türkçede sıfat-fiil eki olarak da kulanılır ancak bu ekin kullanıldığı cümleler öğrenilen geçmiş zaman kipinde olmayabilirler:

• Yeni yıkanmış kıyafetlerinle çamurda oynama. (sıfat-fiil)
• Yolun sonundaki maviye boyanmış ev bizimkisi(dir). (sıfat-fiil)

Olumsuz hâli

Öğrenilen geçmiş zamanın olumsuz hâli fiil cümlelerinde -miş ekinden önce -me olumsuzluk eki eklenerek yapılır:

Evde hiç sarımsak kalmamış.

Dünkü zincirleme kazada kimse ölmemiş. (Eğer cümle olumlu olsaydı ölmek eyleminden sonra "-müş" eki kullanılırdı.)

İsim cümlelerinde "değil" koşacı ile oluşturulur:

• Hava sandığımız kadar da soğuk değilmiş.

Kaynakça

• Fiil çekim ekleri Turkeciler.com.