Sıfat-fiil
Sıfat-fiil[1], ortaç veya partisip;[2] bir fiilin cümlede sıfat görevinde kullanılan hâli. Türkçedeki üç fiilimsi grubundan biridir. Fiillerin sonuna sıfat-fiil ekleri olan -en, -esi, -mez, -ar, -di(k), -di(ği),[3] -ecek ve -miş getirilerek oluşturulur.[4] Sıfat-fiiller kendinden sonraki sözcüklerle birlikte sıfat tamlaması oluşturur.
- Gelecek yıl işe başlayacak.
- Polisler olası kazaları önlemek için kontrolü sağlıyorlardı.
- Salonda hep bildik yüzler vardı.
- Bastığın yerleri "toprak" diyerek geçme, tanı! (Mehmet Akif Ersoy)
- Haşladıktan sonra, suyu iyice süzülmüş sebzeleri kâseye boşaltıyoruz.
- Okuldan sonra koşar adım yanıma geldi.
Bunların haricinde bazı ağızlarda kullanılan ve -meli eki ile yapılan sıfat-fiiller de vardır.[3]
- öğmeli güzel (övülecek güzel)
Bazı fiillerle birlikte -mekli halinde kullanılan ek de -meli ekinin değişikliğe uğramış hâlidir:[3]
- ağlamaklı çocuk
Adlaşma
Adlaşma, aslen isim olmayan bir sözcüğün cümlede isim görevinde kullanılmasıdır. Sıfat-fiiller, arkalarından bir isim gelmediğinde -tıpkı sıfatlar gibi- adlaşırlar:[5]
- Sinirli olduğu her halinden anlaşılıyor.[5]
- Toplantıya gelmeyeceğini biliyordum.
- Yoldan geçenleri gözlüyordu.
Bazı sıfat-fiiller kalıcı olarak isme dönüşür. Bu durum "yaygın" olarak isim halinde kullanılmalarından ve sözlüklerde yer almalarından anlaşılabilir.
- Gelecekte insanlar hiçbir cihaz kullanmadan haberleşebilecekler.
- Geçmişte yaşanan olaylardan ders almalıyız.
- Ne güzel yaratmış seni Yaradan. (Neşet Ertaş)
- Eve gelirken bir tanıdığa rastladım.
Kaynakça
- Ergin, Muharrem. ''Üniversiteler İçin Türk Dili.'' İstanbul: Bayrak Yayım, 2009.
- ↑ "sıfat-fiil." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 2 Aralık 2012
- ↑ Ergin 309
- 1 2 3 Ergin 310
- ↑ Yıldız, Osman (Mayıs 2007). "Dâsitân-ı Sultân Mahmûd Mesnevisi'nde Fiiller". Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi: 129-150. http://www.sosbil.aku.edu.tr/dergi/II2/11-Gurer-gulsevin.pdf. Erişim tarihi: 28-04-2010.
- 1 2 Sıfat-fiiler Türkçeciler.com. Erişim: 2 Aralık 2012.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||