Koşaç

Örnekler
-dir değil(dir)

Koşaç, isnat edatı veya haber edatı, isim cümlelerinde özne ile yüklemi birleştiren; yükleme güçlü ihtimal, olumluluk, olumsuzluk, süreklilik veya kesinlik kavramları veren -dir eki ile değil kelimesi.^[1] Bazı kaynaklarda tüm ek-fiiller koşaç olarak anılır. Koşaçlar isim cümlelerinde özneyi yükleme bağlayan ve yüklemde cümlenin bitiş halini oluşturan dilbilgisel ögelerdir.

Bildirme koşacı

Bildirme eki veya bildirme koşacı -dir ekidir.^[2]

• Annem bir çocuk doktorudur.
• Buralarda iklim çok güzeldir.

Pek çok cümlede -dir eki gizli durumdadır:

• Ben bir öğrenciyim(dir).

-dir ekinin kökeni Eski Türkçe "tur-" (ayağa kalk-) fiiline dayanır. Bu fiile geniş zaman eki "-ır"ın eklenmesi ile oluşturulmuş, zamanla diğer fiiller için de kullanılmaya başlanmıştır.^[2]

-dır koşacı Türkçedeki dört ek-fiilden biridir. Diğer ek-fiiller (-di, -miş ve -se) -dir'den farklı olarak bileşik zamanlı fiil yapmakta da kullanılır.

Olumsuzluk koşacı

Olumsuzluk koşacı değil sözcüğüdür.^[3]

• Bugün hava pek güneşli değil(dir).
• Bu işi Ahmet'e değil, Deren'e vermelisiniz.

İngilizcede

İngilizcedeki başlıca koşaçlar (copula) be fiilinin farklı zaman yapılarında kullanımıdır. İngilizcede de -Türkçedekine benzer şekilde- fiil soylu olmayan kelimeleri özneye bağlayarak yüklem görevinde kullanılmalarını sağlar.

• Mary and John are my friends. (Mary ve John benim arkadaşlarım[dır]).
• The sky was blue. (Gökyüzü maviydi.)
• I am taller than most people. (Ben çoğu kişiden daha uzunum[dur]).
• The birds were there. (Kuşlar oradaydılar.)

Kaynakça

1. "koşaç." Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. 1972. Türk Dil Kurumu. Erişim: 4 Kasım 2012
2. Türk Dilinde "+dır" Bildirme Eki ve "+dır" Bildirme Ekiyle Yapılan Belirsizlik Kelimeleri Doç. Dr. Hülya Savran. Sosyal Bilimler Dergisi. Yıl: 9, Sayı: 14, 2008/1. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi
3. "Olumsuzluk koşacı." Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü 1972. Türk Dil Kurumu. Erişim: 18 Aralık 2012.

Ayrıca bakınız

• Ek-fiil