Fiilimsi

Örnekler
  • koşmak (isim-fiil)
  • koşan (sıfat-fiil)
  • koşarak (zarf-fiil)

Fiilimsi ya da eylemsi; fiillerden türemelerine karşın fiilin bütün özelliklerini göstermeyen; cümle içerisinde isim soylu sözcükler gibi kullanılan fiil soylu kelimelerdir. Türkçede fiilimsiler, fiillere yapım ekleri ekleyerek oluşturulur. Fiilimsi aldığı yapım ekine göre cümlede isim, sıfat ya da zarf olarak kullanılabilir.[1]

Özellikleri

Türkçede isim-fiil (mastar), sıfat-fiil (ortaç) ve zarf-fiil (ulaç) olmak üzere üç fiilimsi türü vardır. Bunların ortak özellikleri şöyle sıralanabilir:

Fiilimsi çeşitleri

İsim-fiil

Ek-fiillerle karıştırılmamalıdır.

Kök veya gövdelerine -me, -iş ve -mek eklerinin (veya ses uyumlarına göre düzenlenmiş hallerinin) getirilmesiyle yapılan ve cümlede isim görevinde kullanılan sözcüklerdir:

İsim-fiil eki -iş ile işteşlik eki -iş karıştırılmamalıdır. İsim-fiiller isim görevinde kullanılırken işteşlik eki fiilden fiil üretir:

İsim-fiil eki -me ile olumsuzluk eki -me ile karıştırılmamalıdır:

Ancak olumsuzluk ekinin ardından isim-fiil eki gelebilir:

İsim-fiiller fiilimsi olmaktan çıkıp kalıcı birer isim halini alabilir:

Sıfat-fiil

Fiillerin cümlede sıfat görevinde kullanılan hâlleridir. Fiillerin sonuna sıfat-fiil ekleri getirilerek oluşturulurlar.[2] Fiillere -an, -ası, -mez, -ar, -di(k), -ecek, -miş ve -di(ği) eklerinin getirilmesiyle türemişlerdir.

Sıfat-fiiller, ardından bir isim gelmiyorsa adlaşır:[3]

Zarf-fiil

Fiil kök ve gövdelerine getirilen eklerle geçici zarf oluşturan yapılara zarf fiil denir.[4] Çekim eki almazlar.[2] Fiillere -esiye, -ip, -meden, -ince, -ken, -eli, -dikçe, -erek, -ir ... -mez, -diğinde, -e ... -e, -meksizin, -cesine eklerinin getirilmesiyle türemişlerdir.

Ulukışla yolundan Orta Anadolu'ya - Faruk Nafiz Çamlıbel

Kaynakça

  1. Çetinoğlu, Özlem; Oflazer, Kemal (19 Aralık 2007). "Altsözcüksel Birimlerle Türkşe için Sözcüksel İşlevsel Gramer Geliştirilmesi". Turkish Symposium on Artificial Intelligence and Neural Networks. Muğla: Sabancı Üniversitesi. ss. 207-214. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20131029195427/http://research.sabanciuniv.edu/1168/1/3011800000621.pdf. Erişim tarihi: 28-04-2010.
  2. 1 2 Yıldız, Osman (Mayıs 2007). "Dâsitân-ı Sultân Mahmûd Mesnevisi'nde Fiiller". Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi: 129-150. http://www.sosbil.aku.edu.tr/dergi/II2/11-Gurer-gulsevin.pdf. Erişim tarihi: 28-04-2010.
  3. 1 2 Sıfat-fiiler Türkçeciler.com. Erişim: 2 Aralık 2012.
  4. Gülsevin, Gürer. "Türkiye Türkçesinde Birleşik Zarf Fiiller". Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi: 126-144. http://www.sosbil.aku.edu.tr/dergi/II2/11-Gurer-gulsevin.pdf. Erişim tarihi: 28-04-2010.
This article is issued from Vikipedi - version of the 10/3/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.