Foks

Foks
Türü Köpek
Irkı Puanter
Cinsiyeti Erkek
Mezarlık Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi
Öncülü Alp · Alber
Sahibi Mustafa Kemal Atatürk
Atatürk ve Foks (Yalova, 1930)

Foks, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün köpeği. Birçok kitapta bahsi de geçen Foks, Atatürk’ün Alp ve Alber isimli köpeklerinden sonraki son köpeğidir.

Yaşadığı tarihler

Latife Hanım’ın Kağıtları’nda Atatürk’ün 13 Kasım 1923 günü öğle saatlerinde Çankaya Köşkü’nün bahçesinde yürüyüşe çıktığı ve köpeği Foks ile oynadığı yazılıdır[1] ancak 3 Temmuz 1927'den, ölümü olan 10 Kasım 1938'e kadar 12 yıl Atatürk'ün hizmetinde olan Cemal Granda[2] ise anılarında Foks'un Yalova'daki bir fotoğrafçıdan alınırken henüz yavru olduğunu belirtmekte ve alınırken Atatürk'ün de yanında olduğunu ve fotoğrafçı ile aralarında geçen duyduğu konuşmaları anlatmaktadır,[3] diğer bir ifadeyle Foks, Cemal Granda'nın Atatürk'ün hizmetine girdiği 1927'den sonraki bir zamanda doğmuş bir köpektir. Falih Rıfkı Atay ise Çankaya isimli kitabında "Foks, Atatürk'ün son köpeğinin adıdır. Birkaç yıl eski ve yeni köşkte rahmetli lideri eğlendirir idi. Foks'u kendisine hediye etmişlerdi. Daha önce de bir köpeği varmış ama, ona ben yetişemedim." diye yazar.[4] Günümüzde Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi’nde sergilenen ve tüm tüy rengi kahverengi olarak görünen Foks'un içi doldurulmuş hali 1930 yılında Yalova'da, Turhal'da, Ege Vapurunda Atatürk ile birlikte görüntülendiği fotoğraflara çok benzemektedir. 1927'den önceki çeşitli fotoğraflarda Atatürk'ün yanında bir köpek daha görünmektedir ve Foks adıyla anılmaktadır, ancak bu köpek alnında, göğsünde ve bacaklarında beyazlıklar olan çift renkli ve bacakları da daha uzun olan bir köpektir. Atatürk, Gaziantep’i ilk kez 26 Ocak 1933 günü ziyaret etmiştir[5] O gün Foks da Atatürk ile birlikte Gaziantep'tedir..[6][7] 1933’den sonra mevcut kaynaklarda Foks hakkında herhangi bilgi ve fotoğraf görünmemektedir. Uzun süre köşkte kalan Foks bir Cumhurbaşkanı köpeği olarak hayatta kendi cinslerinin hiç birine sahip olmayan rahat ve mutlu bir yaşantı sürer.[3]

Atatürk'ün Turhal gezisine ait bu kısa videoda Foks da görülmektedir.[8] Videonun zaman sayacı 48:46'da iken (Foks'un sadece kuyruğunun görüldüğü bir an) Atatürk'ün Foks'a bir şey söylediği de ayrıca görülebilmektedir.

Atatürk ve Foks

Atatürk’ün tüm hayvanlara karşı sevgisi vardı ama köpeklerin onun yaşamındaki yeri ayrıydı.[6] Atatürk Bulgaristan Ataşemiliterliğinden dönüşünde oradan Alp adını verdiği güzel bir köpek getirmişti ve Çanakkale Savaşlarında da yanında bulundurmuştu.[6][9] Kurtuluş Savaşı sırasında da Yunan komutanlarının birinin ortada kalan Alber adlı sarı beyaz renkli av köpeğini sahiplenmişti. Alber öldüğünde çok üzülen Atatürk henüz üzüntüsü dinmemişken Foks onun yeni köpeği olur.[6] Foks, Atatürk’ün odasında yatar, her gittiği yere yanında gider,gireceği salona herkesten ve Atatürk’ten daha önce koşar,adeta Atatürk’ün geldiğini haber veriyormuş gibi hareket ederdi.[10][11] Atatürk nereye gitse onu da birlikte götürür, yurt gezilerinde bile ondan ayrılmazdı.[6]

Sahiplenilmesi

Kılıç Ali anılarında, Foks’u bir Samsun seyahatinde arkadaşı Deniz Bozok’la deniz fenerinin yanında sabah gezintisi yaparken gördüklerini ve sahibinden rica edip Atatürk’e hediye ettirdiklerinden bahseder.[10][11] Cemal Granda anılarında, Foks’un yavruyken Yalova’da seyyar fotoğrafçılık yapan Hasan Efendi’den 50 lira gibi önemli bir paraya satın alındığını anlatır.[3] Başka bir kaynakta ise Foks'un bir büyük devletten Gazi’ye hediye edildiğinden bahsedilmektedir.[12]

Fiziksel özellikleri

Foks'un rengi kahverengi,[13], cinsiyeti erkektir[3]. Irkı ise bir kaynakta puanter olarak,[14] bir başka kaynakta ise yavruyken tüyleri çok güzel olan bir sokak köpeği olarak[3] geçer.

Huyları

Foks, çok sadık,[3] çok duygulu,[3] sert,[4] pek yaman,[12] hassas,[12] iyi yetiştirilmiş koruyucu,[12] yabancılara pabuç bırakmayan,[15] muhafız hizmeti gören,[12] aklına eseni yapan,[6] çok yüz bulduğu için bir süre sonra hemen hemen terbiyesini kaybeden,[4] bazen yaramaz,[6] son zamanlarında çiftliğe geri gönderilmesinden sonra hırçınlığı ve saldırganlığı artan[16] bir köpek olarak tarif edilmektedir.

Gezileri

Çankaya Köşkü'nde yaşayan,[4][17] Ankara'daki tören[4] ve balolarda[18] Atatürk'ün yanında olan Foks, Atatürk ile beraber Ankara içine[19][20] İstanbul'a[15][16] ve yurdun çeşitli yerlerine yapılan gezilere de katılmıştır.

Turhal İstasyonu, 1930[21]

Babaeski

Atatürk 20 Aralık 1930 günü Babaeski’de istasyon mahallini dolduran Babaeskililerle bir süre vagonun merdivenlerinde durarak yaptığı konuşmada köpeği Foks’un kalabalık arasında kaybolması üzerine telaşlanan yanındakilere: “ Siz merak etmeyin,onu Kılıç Ali bulur. Erzurum’da da kaybolmuştu, sonra Kılıç Ali bulmuştu” diye espri yapar.[22]

Yalova, 1930[23]

Erzurum

Foks’un Erzurum gezisine de katıldığı ve orada kaybolup tekrar bulunduğu Atatürk tarafından anlatılmıştır.[22]

Silifke

Atatürk Silifke’ye geldiğinde Foks için özel yemekler piştiği,güzel yataklar yapıldığı anlatılır[12]

Ege Vapuru (1930)[24]

Konya

Atatürk bir gün uşağına “Bu köpek çiftleşti mi? diye sorar, uşağı da Konya’da iki ay önce çiftleştiğini söyler. Foks, Konya’ya da gitmiş ve dişi bir köpekle çiftleştirilmiştir.[3]

Yalova

Foks’un 1930 yılında Atatürk’ün Yalova gezisinde bulunduğuna ait Atatürk’ün arabasında çekilmiş bir fotoğrafı mevcuttur.[23]

Turhal

Foks’un 1930 yılında Atatürk’ün Turhal gezisinde bir fotoğrafı mevcuttur.[21]

Trabzon

Atatürk Ege Vapuru ile Trabzon'a giderken Foks da yanındadır.[24]

Gaziantep

Gaziantep’te bulundukları sırada Foks akşam yemeğine dokunmayınca Atatürk yanındakilere; “Köpeğe muhakkak bir şeyler söylemişsiniz.Onun için küsmüştür.” der. Yıllar sonra Gaziantep vali konağının aşçısı mutfakta yemek hazırlarken yanına köpeğin gelip yemeğin yanına sokulduğunu, kendisinin de buna sıkıldığını, eline kepçeyi alarak köpeğe bağırdığını anlatmıştır.[6]

Turhal İstasyonu,1930[21]
Atatürk Ege vapuru ile Trabzona giderken (1930)[24]
Turhal,1930[25][21]

Son zamanları

Gazinin çevresindekilerden kimileri onu güldüren,neşelendiren Foks’un giderek artan şımarıklıklarına kızmaya başlar.[4][6] Birgün Foks, Atatürk’ün elini de ısırır, Foks’u çiftliğe götürüp kontrol altına alırlar, bir süre sonra, bir kaynağa göre çiftlik baytarları tarafından iğne ile[16] başka bir kaynağa göre de gerekli testlerin yapılabilmesi için vurularak[9] hayatına son verilir.

Ölümünden sonra

Atatürk’ün Foks’a olan sevgisi göz önünde bulunduran Çiftlik müdürü Foks’un derisini doldurtup Çiftlikte müze camekanına koydurur.[4][16] Bu olaydan bilgisi ve haberi olmayan Atatürk, birgün camekanın önüne gelip Foks’u canlı gibi görünce birdenbire çok şaşırır, bir sandalye ister ve oturur. Cansız köpeğe uzun uzun bakar ve bir müddet sonra ; “Sevdiğim bir köpeği bu halde göremem, bunu derhal buradan çıkarttırın ve çiftlikte müsait bir yere gömün” diye talimat verir.[4][16] Atatürk daha sonra ayrıca “Foks esasında bana fenalık yapmak, canımı acıtmak için ısırmadı,öyle olsaydı ben onu hissederdim, o öyle bir köpek değildi. Onun içi o doldurulmuş halini içime sindiremedim” der.[16]

Müzede sergilenmesi

Atatürk’ün köpeği Foks’un doldurulmuş hali 2002 yılında açılan Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi’nde bulunmaktadır.[26] Anıtkabir yetkilileri, Foks'un bedenini Atatürk'ün arkadaşı Necdet Pençe’nin sakladığını, 1969’da da eşi İrfan Pençe’nin Anıtkabir'e hediye ettiğini belirtmiştir. [27]

Kaynakça

  1. ↑ Fatih Bayhan, Latife Hanım'ın kağıtları, ( Pegasus ,2007 , sf.254 )
  2. ↑ ATATÜRK'ÜN UŞAĞI CEMAL GRANDA ANLATIYOR,Radikal Kitap, erişim 19 Ocak 2013
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 Cemal Granda, Turhan Gürkan , 'Atatürk’ün Uşağı İdim , (Kasım 1973, sf.193,194,195)
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 Falih Rıfkı Atay , ÇANKAYA-Atatürk’ün doğumundan ölümüne kadar-, (1969 , sf.561,562)
  5. ↑ İki Gazinin Buluşması,Gaziantep Valiliği, erişim 18 Ocak 2013
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Çetin Yetkin , ATATÜRK: “BEN DE BİR İNSANIM” , (Yeniden Anadolu, 2006, sf.101-104)
  7. ↑ Atatürk'ün köpeği, Habertürk'ü şaşırttı!.. , Yeni Şafak, 26 Ocak 2002
  8. ↑ TSK, ATATÜRK KÖŞESİ, ATATÜRK DÖNEMİNE AİT GÖRÜNTÜLER, Yurt Gezileri, uyg.tsk.tr, erişim 23 Şubat 2013
  9. 1 2 Şerafettin Turan, ' Kendine Özgü Bir Yaşam ve Kişilik MUSTAFA KEMAL ATATÜRK , (Bilgi, 2004, sf.628,629)
  10. 1 2 Hulusi Turgut, ATATÜRK’ÜN SIRDAŞI kılıç ali’nin anıları, (Türkiye İş Bankası ,Eylül 2005 , sf. 575 )
  11. 1 2 Kılıç Ali , ATATÜRK’ÜN HUSUSİYETLERİ , (Cumhuriyet, Mart 1998, sf.88)
  12. 1 2 3 4 5 6 İzzet Aslan ATATÜRK SİLİFKEDE (Töyko, 1969, sf.76,77)
  13. ↑ Onun İçin Hepinize Küsülüdür ! - Atatürk'ün Köpeği Foks, HAYTAP, 29 Ekim 2007
  14. ↑ Eren Akçiçek , Atatürk'ün sağlığı hastalıkları ve ölümü (İzmir Güven, 2005, sf.140)
  15. 1 2 Sabiha Gökçen, Oktay Verel, ATATÜRK’LE BİR ÖMÜR , (Altın ,2007, sf.244,245)
  16. 1 2 3 4 5 6 Mustafa Kemal Ulusu , Atatürk’ün Yanı Başında, Çankaya Köşkü Kütüphanecesi Nuri Uslu’nun Hatıraları , (Doğan Kitap,Ekim 2008, sf.48-50)
  17. ↑ Can Dündar ,Ülkü Özge Sevgililer, Mustafa Kemal aramızda , (Doğan Kitapçılık,Ekim 2005 , sf. 52,53,118-121)
  18. ↑ Joseph Grew (Çeviren:Muzaffer Aşkın), ATATÜRK VE İNÖNÜ (Bir Amerikan Elçisinin Hatıraları), (Kitapçılık Ticaret, 1966, sf.82-83)
  19. ↑ Turhan Gürkan, ATATÜRK’ÜN UŞAĞININ GİZLİ DEFTERİ Atatürk’ün oniki yıl hizmetini gören Cemal (Çelebi) Granda’nın hatıraları, (Fer Yayınları, 1971, sf.191)
  20. ↑ İsmet Bozdağ, ATATÜRK’ÜN SOFRASI, (Kervan ,1975 , sf.49,65,95)
  21. 1 2 3 4 , Siyah Beyaz Fotoğraflarla Atatürk Galerisi- 3, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı , erişim 16 Ocak 2013
  22. 1 2 Nazif Karaçam, EFSANEDEN GERÇEĞE KIRKLARELİ , (Kırklareli Belediyesi, 1995, sf. 668)
  23. 1 2
  24. 1 2 3 , Atatürk Ege vapuru ile Trabzona giderken (1930), meb.gov.tr, erişim 17 Ocak 2013
  25. ↑ Atatürk'ün Köpeği Foks'un Yayınlanmamış Fotoğrafları İlk Olarak Haytap Sitede !, HAYTAP, 28 Ekim 2011
  26. ↑ , Atatürk ve Kurtuluş Müzesi açıldı , Milliyet, 27 Ağustos 2002
  27. ↑ , Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi , Hürriyet, 31 Ağustos 2002

Dış bağlantılar

Mustafa Kemal Atatürk
Yaşamı
Ailesi ve yakınları
Yaverleri
Söylevleri
Düşünsel
Yapıtları
  • Nutuk
  • Geometri
  • Yurttaşlık Bilgileri
  • Cumalı Ordugahı
  • Taktik Tatbikat ve Seyahati
  • Bölüğün Muharebe Eğitimi
  • Subay ve Komutan ile Konuşmalar
Kurumsal
Müzeler
Anıtlar
This article is issued from Vikipedi - version of the 11/1/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.