Hanca

Hanca
Hwëch’in
Ana dili olanlar	Amerika Birleşik Devletleri (Alaska) ve Kanada (Yukon)
Konuşan sayısı	19[1]  (tarih gerekli)
Dil aileleri	Denesey Na-Dene Eyak-Atabask Atabask Kuzey Hanca
Yazı sistemi	Latin (Dene varyantı)
Dil kodları
ISO 639-2	ath
ISO 639-3	haa

10: Han coğrafyası

Hanca ya da Han dili (İngilizce Hän), ABD'nin Alaska eyaletinde ve Kanada'nın Yukon bölgesinde Alaska Atabasklarından Hanlar tarafından konuşulan Atabask dillerinden yok olmak üzere olan Kızılderili dilidir. Guçince ile Yukarı Tananaca arasında bir dil olup en yakın akrabası Guçincedir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 60 kişilik nüfustan 12 kadarı, Kanada'daki 250 kişilik nüfustan ise 7 tanesi anadillerini konuşabiliyor^[1].

Diyalektler ve kabileleri

• Alaska Hancası [kendilerince Hän Hwëch’in; İngilizce Eagle dialect]. Alaska'da Eagle (Tthee T'äwdlenn) yöresinde konuşulur.
• Kanada Hancası [kendilerince Tr’ondëk Hwëch’in; İngilizce Dawson dialect & Mooseheide dialect]. Kanada'da Dawson yöresinde Tr’ondëk Hwëch’in First Nation (önceleri Dawson First Nation) kabilesince konuşulur.
  • Dawson şivesi (İngilizce Dawson dialect)
  • Moosehide şivesi (İngilizce Moosehide dialect) Ëdhä dädhëchan

Ses bilgisi

Ünsüzler

		Bilabial	Interdental	Alveolar		Postalveolar	Retroflex	Velar	Glottal
				central	lateral
Stop	voiceless	b  [p]		d  [t]				g  [k]	’  [ʔ]
	aspirated	(p)  [pʰ]		t  [tʰ]				k  [kʰ]
	ejective			t’  [tʼ]				k’  [kʼ]
Affricate	voiceless		ddh  [tθ]	dz  [ts]	dl  [tɬ]	dj  [tʃ]	dr  [ʈʂ]
	aspirated		tth  [tθʰ]	ts  [tsʰ]	tl  [tɬʰ]	ch  [tʃʰ]	tr  [ʈʂʰ]
	ejective		tth’  [tθʼ]	ts’  [tsʼ]	tl’  [tɬʼ]	ch’  [tʃʼ]	tr’  [ʈʂʼ]
Fricative	voiced		dh  [ð]	z  [z]	l  [ɮ]	zh  [ʒ]	zr  [ʐ]	gh  [ɣ]
	voiceless		th  [θ]	s  [s]	ł  [ɬ]	sh  [ʃ]	sr  [ʂ]	kh  [x]	h  [h]
Nasal	voiced	m  [m]		n  [ɮ]
	voiceless			nh  [n̥]
	voiced stop	mb  [ᵐb]		nd  [ⁿd]
	voiced affricate					nj  [ⁿd͡ʒ]
Approximant	voiced	w  [w]			l  [ɬ]	y  [j]	r  [ɻ]
	voiceless	wh  [ʍ]				yh  [ȷ̊]	rh  [ɻ̥]

Ünlüler

• kısa
  • a [a]
  • ä [ɑ]
  • e [e]
  • ë [ə]
  • i [i]
  • o [o]
  • u [u]
• uzun
  • aa [aː]
  • ää [ɑː]
  • ee [eː]
  • ëë [əː]
  • ii [iː]
  • oo [oː]
  • uu [uː]
• diftong
  • aw [au]
  • ay [ai]
  • äw [ɑu]
  • ew [eu]
  • ey [ei]
  • iw [iu]
  • oy [oi]
• nazal ünlüler: ą ą̀ ą̂ ą̌ ą̈ ą̈̀ ą̈̌ ę ę̀ ę̂ ę̌ ę̈̀ ę̈̂ ę̈̌ į į̀ į̂ į̌ ǫ ǫ̀ ǫ̂ ǫ̌ ų ų̀ ų̂ ų̌
• alçak tonlu ünlüler: à ą̀ ä̀ ą̈̀ è ę̀ ë̀ ę̈̀ ì į̀ ò ù ų̀
• yükselen tonlu ünlüler: ą̂ ä̂ ą̈̂ ê ę̂ ë̂ ę̈̂ î į̂ ô ǫ̂ û ų̂
• düşük tonlu ünlüler: ǎ ą̌ ä̌ ą̈̌ ě ę̌ ë̌ ę̈̌ ǐ į̌ ǒ ǫ̌ ǔ ų̌
• yüksek tonlu ünlüler (işaretiz): a gibi

Örnekler

Kanada Hancası (Mooseheide dialect)

• łuk balık
• dëts’ä ördek
• ëtth’ąy sivrisinek
• łąy köpek
• zhùr k’è kurt izi
• nëląy et
• ìhłëk bir
• nänkąy iki
• chäk üç
• däng dört
• łonlà’ beş
• dhëzrąy siyah
• dhëk’äl beyaz
• dot’äl kırmızı
• dodlër mavi
• dottho kahverengi
• shëzho evim
• nëzho evin
• wëzho evi
• nizho evimiz
• nëkhwëzho eviniz
• huzho evleri
• Shǫzrè’ ... Benim adım ...

Ayrıca bakınız

• Alaska Yerli Dil Merkezi
• Yukon Yerli Dil Merkezi

Kaynakça

1. Alaska Native Language Center : Alaska Native Languages / Population and Speaker Statistics

Dış bağlantılar

• http://www.ynlc.ca/languages/hn/hn.html Yukon Native Lnaguage Center
• http://languagegeek.com/dene/yukon/han.html