Homofobi

Homofobi

Homofobi, eşcinsellere ya da eşcinselliğe karşı duyulan ^[1][2] nefret, korku, hoşnutsuzluk ya da ayrımcılıktır.^[1][2][3] Geniş manası ile diğer cinsel yönelimlere sahip olan LGBT kişileri de içerir. Sıfat olarak, homofobik şeklinde kullanılır. Homofobik davranış ilkelerini sergileyen kişinin gerçekleştirdiği eylemler bütünü "homofobi" sadece psikiyatrik bir kavram değildir. Her 48 saatte bir, eşcinsel bir kişinin, homofobiyle bağlantılı şiddete maruz kalarak öldürüldüğü tahmin edilmektedir.^[4] Uluslararası Af Örgütü'ne göre yaklaşık 70 ülkede eşcinsellere şiddet uygulanmaktadır ve sekiz ülkede eşcinsellere idam cezası verilmektedir.^[5]

Etimoloji

Homofobi sözcüğü ilk kez 1969'da bir Time dergisi makalesinde kullanılmıştır. Yunanca homos (aynı) kökünden gelen homoseksüel ile phobos (korku) sözcüklerinin birleşiminden türetilmiştir.^[1][6] Yunanca homo- (aynı) öneki zaman zaman Latince Homo (insan) sözcüğü ile karıştırılır.

Türk Dil Kurumu sözlüğünde "homofobi" kelimesi bulunmamaktadır,^[7] ama Dil Derneği sözlüğünde "eşcinsellik korkusu" olarak tanımlanır.^[8]

Homofobik hakaretler

Homofobi uluslararası bir kavramdır ve birçok dilde homofobik argo sözcükler ve hakaretler mevcuttur. Türkçe'de sıklıkla homofobik şekilde kullanılan ibne sözcüğü, TDK sözlüğüne göre "edilgin eşcinsel erkek" anlamına gelir^[9] ve kökeni "kız çocuk" anlamına gelen^[10] Arapça ابنة (ubne) kelimesidir.^[9] Gündelik kullanımda ibne kelimesi, eşcinsel olmasa bile birisini aşağılamak için sıkça kullanılmaktadır. Türkçede bazı diğer homofobik sözcükler top^[11], oğlancı^[12] ve kulampara^[13] dır.

Bazı devletlerde homofobik hakaretler "nefret suçu" kapsamına girer ve cezai yaptırımla karşılaşılabilir.

Nedenleri

Homofobinin nedenleri toplumsal, dini, ideolojik ya da psikolojik olabilir. Homoseksüel ilişki birçok dinde veya mezhepte lanetlenmiş, dini metinlerde Sodom ve Gomora örneğinde olduğu gibi homoseksüelliğin kabul gördüğü toplumların tanrı tarafından cezalandırıldığı öne sürülmüştür. Küçük yaştan itibaren kendini dinsel öğretinin içinde bulan birey, okudukları ve duyduklarının ışığında küçük yaşta homofobik yaklaşımlar içerisine girebilir.

Homofobinin kökenleri psikolojik olabilir. Örneğin kendisinin eşcinsel olduğundan şüphelenen ve bu durumdan endişelenen birey, bu korkusunu homofobi olarak dışa vurabilir.

Hukuki durum

Dünyada eşcinselliğin yasal durumu:

  Bilgi yok

Eşcinselliğin serbest olduğu ülkeler

  Eşcinsel evlilik

  Medeni birliktelik

  Eşcinsel çiftlerin resmî tanımaları yok

  Diğer ülkelerden evlilik cüzdanları kabul edilmektedir

Eşcinselliğin yasadışı olduğu ülkeler

  Ufak ceza

  Büyük ceza

  Ömür boyu hapis cezası

  İdam cezası

Suç statüsü

Birçok ülkede eşcinsellik bir suç olarak kabul edilmektedir, fakat son yıllarda bu ülkelerin sayısı hızla düşmektedir.^[14] Uluslararası Af Örgütü'ne göre 2007'den beri yaklaşık 70 ülkede eşcinselliğe ceza verilmektedir.^[5]

Hapis cezası

Sağdaki haritada göründüğü gibi Hindistan, Afrika'nın bazı bölgeleri, Guyana, Jamaika, Kuzey Kore, Malezya, Papua Yeni Gine, bazı Orta Asya devletleri ve birçok Müslüman ülkede (Ortadoğu ve Kuzey Afrika) eşcinsellik kanunen hapis cezasıyla cezalandırır.

İdam cezası

Eşcinsel ilişki veya herhangi bir livâta hareketinde bulunanlara idam cezası verilen ülkeler şunlardır: Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, İran, Moritanya, Nijerya'nın kuzeyindeki bazı eyaletleri, Somali, Sudan, Katar ve Yemen.^{[5] [15]}

Birleşik Arap Emirlikleri'nde nikâhdışı cinsel ilişkiler idam cezası ile cezalandırılabilir. Federal Ceza Kanunu'nun, kadınların ve erkeklerin ırzına geçilmesi hakkındaki 354. maddesinin, iki erkek arasında rıza ile gerçekleşen ters ilişkiyi de kapsadığı düşünülebilir.

Afganistan gibi şeriatla yönetilen ve eşcinsellik hakkındaki yasaların belli olmadığı bazı ülkelerde livâta, recm ile idam cezasıyla cezalandırılır.

Katar Sadece Müslümanlara uygulanan şeriat kanunlarına göre evlilik dışı tüm ilişkiler cinsel yönelime bakılmadan ölüm cezasıyla cezalandırılabiliyor.^[15]

Irak Yürürlükte bir yasa bulunmasa da, şeriat kanunlarına dayandırılarak bazı militanlar tarafından öldürülen ve bazı yargıçlar tarafından ölüm cezası verilen eşcinseller var.^[15]

Homofobik cinayetler

Eşcinselliğin kanunen yasak olmadığı fakat homofobinin çok yaygın olduğu bazı ülkelerde LGBT kişileri hedef alan cinayet sayısı oldukça yüksektir. Bunlar genellikle nefret suçu kapsamında değerlendirilir. Örneğin 2007 yılında 122 homofobik cinayet işlenen Brezilya, dünyanın en yüksek LGBT cinayeti oranına sahiptir. Bu ülkedeki kurbanların neredeyse yarısı transeksüellerdir. Resmî istatistikler bulunmadığı için bazı LGBT eylemcileri bu sayının daha yüksek olduğunu ileri sürmektedir. Brezilya'dan sonra, senede 35 homofobik cinayetle Meksika ve bundan sonra 25 cinayetle Amerika Birleşik Devletleri gelir.^[16]

İşyerinde ayrım

Uluslararası Çalışma Örgütü tarafından hazırlanan 10 Mayıs 2007'de sunulan bir rapora göre LGBT kişiler işyerlerinde sıklıkla ayrım veya sözlü, psikolojik ve fiziksel tacize maruz kalmaktadırlar. Tüm dünyada birçok iş adayı sırf LGBT oldukları için işverenler tarafından reddedilmektedir.^[17] Bu nedenle özellikle homofobinin yaygın olduğu ülkelerde LGBT kimseler arasında işsizlik, geçim sıkıntısı veya iş bulabilmek için cinsel yönelimini gizlemek oldukça yaygındır.

Dünyada homofobi

"Eşcinsellik, toplum tarafından kabul edilmesi gereken bir hayat biçimi mi?" sorusuna "Evet" diyenlerin ülkelere göre yüzdeleri (2007):

%81 - %90   %71 - %80   %61 - %70   %51 - %60   %41 - %50   %31 - %40   %21 - %30   %11 - %20   %1 - %10   bilgi yok

Türkiye

2012 LGBT onur yürüyüşü, Taksim. Sağ üstte "Velev ki ibneyiz" yazılı homofobi karşıtı döviz.

Türkiye'de eşcinsellik kanunen yasak değildir ancak homofobi oldukça yaygındır. Pew Araştırma Merkezi tarafından yapılan bir ankete göre "Eşcinsellik, toplum tarafından kabul edilmesi gereken bir hayat biçimi mi?" sorusuna halkın %14'ü evet demiştir (%57'si hayır demiş, geri kalanı soruyu cevaplamamıştır).^[18] Bu oran gelişmiş ülkelere göre çok düşüktür ve Ortadoğu'da da İsrail (%38 evet)^[18] ve Lübnan'dan (%18 evet)^[18] sonra gelmektedir. Bahçeşehir Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Yılmaz Esmer'in 2009 yılında hazırladığı "Radikalizm ve Aşırıcılık" adlı araştırması kapsamında 34 ilde 1715 kişiye sorulan "Kiminle komşu olmak istemezsiniz?" sorusuna katılımcıların %87'si "eşcinsel" kişiler olarak yanıt verdi.^[19]

Türkiye'de de eşcinsellik genel olarak normal dışı ve kabul edilemez olarak algılanmaktadır.^[20] Bazı eşcinseller toplumsal baskı nedeniyle, ailelerinden dışlanmakta, işlerini kaybetmekte, toplumun düşmanca davranışlarına maruz kalmakta ve baskı görmektedir. Bu önyargılı tutum ve davranışlar nedeniyle Türkiye'de birçok eşcinsel birey, aile içinde, ilişkilerinde ve kendi cinsel yönelimini bilen arkadaşları içinde huzursuz hissetmektedirler. Bu yaşantılar bireylerin, depresyon, kaygı gibi psikolojik sorunları heteroseksüellere oranla daha fazla yaşamalarına neden olmaktadır.^[20]

Yasal olarak eşcinselliği ya da eşcinsel örgütlenmeyi yasaklayan herhangi bir yasa yoktur. Ancak 29 Mayıs 2008'de merkezi İstanbul'da olan Lambdaistanbul adlı bir LGBT hakları grubu, Anayasa'nın ailenin korunmasına ilişkin 41. maddesi ile Türk Medeni Kanunu'nun Hukuka veya ahlaka aykırı amaçlarla dernek kurulamaz hükmünü içeren 56. maddesine aykırı olduğu sebebiyle mahkeme kararı tarafından kapatıldı.^[21] Bu karar birçok insan hakları örgütü tarafından eleştirildi. Özellikle İnsan Hakları İzleme Örgütü, mahkemenin taraflı davrandığını ve bu kararın demokratik haklara ve örgütlenme özgürlüğüne karşı olduğunu söyledi.^[22]

2010 Mart ayında AK Partili Kadın ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanı Selma Aliye Kavaf'ın "Eşcinsellik hastalıktır ve tedavi edilmelidir," şeklindeki sözleri çeşitli LGBT örgütler ve insan hakları savunucuları tarafından eleştirildi.^[23]

Batı Avrupa

Birçok Batı Avrupa devletinde homofobinin nefret suçu kapsamında olmasına ve cezai yaptırımlar bulunmasına rağmen homofobi halen diğer Avrupa devletlerinde de mevcuttur.

6 Ekim 2002'deki bir kamusal etkinlikte, eşcinsel Paris belediye başkanı Bertrand Delanoë karnından bıçaklandı. Delanoë tehlikeyi atlattı ve birkaç gün sonra görevine geri döndü. Saldırgan ilk sorgusunda "siyasetçilerden ve özellikle eşcinsellerden" nefret ettiğini söyledi.^[24][25]

Homofobiye bağlı intihar oranı özellikle eşcinsel gençlerde çok yüksektir. Birleşik Krallık'ta Stonewall adlı eşcinsel hakları örgütü tarafından yapılan bir ankete göre genç eşcinsellerin %17'si ölümle tehdit edilmiş ve %12'si cinsel istismar yaşamıştır.^[26] Bazı araştırmalara göre İrlanda'da eşcinsel gençlerin üçte biri intihar etmeye çalışmış; İskoçya'da 15 ve 26 yaşları arası eşcinsellerin yarısı intihar etmeyi düşünmüş; Fransa'da 20 yaşın altındaki eşcinsel erkeklerin %27'si intiharı denemiş; İtalya'da eşcinsellerin %13'ü intihar etmeye çalışmıştır. Belçika'da 15 ve 25 yaşları arasındaki eşcinsel gençlerin intihar riski oranı diğer kişilere nazaran beş kat daha yüksektir.^[27][28] Almanya'da 15 ve 27 yaşları arası eşcinsellerin %18'i en az bir kere intihar etmeyi denemiş, %66'sı kendi aileleri tarafından fiziksel veya sözlü istismar yaşamış, %27'si öğretmenler tarafından baskı görmüştür. 2007'de yapılan bir araştırmaya göre eşcinsellerin en az %30'da biri son 12 ay içerisinde hakarete maruz kalmış, tehdit edilmiş veya saldırıya uğramıştır.^[29]

Bazı ülkelerde okullarda homofobiyi önlemek için çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Örneğin İspanya'da DecideT adlı LGBT hakları grubu homofobik baskı ve yıldırmayı engellemek amacıyla bir rehber yayınladı.^[30]

Batı Avrupa'da homofobi, sporda da çok yaygındır. Özellikle ragbi, futbol gibi maço kabul edilen spor camialarında çok sınırlı sayıda sporcu eşcinselliğini açığa vurmaya cesaret edebilmiştir. Bunun istisnalarından futbolcu Justin Fashanu, 1990 yılında eşcinselliğini ilân ettikten sonra hayranlarından, ailesinden ve takım arkadaşlarının dışlama ve hakaretlerine maruz kaldı. Kardeşi John Fashanu, onu alenen kardeşlikten reddetti.^[31] Justin Fashanu 3 Mayıs 1998'de intihar etti^[29] ve geride şu notu bıraktı:

"...Suçlu olduğumu sanıyorum. Arkadaşlarımı ve ailemi daha çok utandırmak istemiyorum... Umut ediyorum ki çok sevdiğim İsa Mesih beni nezaketle karşılar, nihayet huzur bulurum."[32]

Arnavutluk Millî Futbol Takımı'nın eski menajeri Otto Barić, kendi takımında eşcinsel bir futbolcunun yer almasına asla izin vermeyeceğini ilân etti; 31 Temmuz 2007'de, UEFA tarafından homofobi nedeniyle 3.000 avro para cezasına çarptırıldı.^[33]

Sporda homofobi sadece futbola has bir şey değil. Eşcinsel olan Berlin belediye başkanı Klaus Wowereit, şehrin yerel buz hokeyi takımını olan Berliner Eisbäre'nın maçlarından birini seyretmeye gittiği zaman karşı takımın taraftarları "Hauptstadt der Schwulen, wir sind die Hauptstadt der Schwulen" ('İbnelerin başkenti') şeklinde tezahürat yaptılar.^[29]

Güney Afrika

Güney Afrika'da eşcinsel evliliğin yasal olması ve birçok antihomofobi yasanın mevcut olmasına rağmen Güney Afrika toplumu arasında eşcinsellik konusu hakkında hâlâ olumsuz görüşler tutulur. Lezbiyenlere erkekler tarafından yapılan "düzeltici tecavüz" ülkede çok yaygın bir nefret suçudur.

İran

İran'da eşcinsellik idam cezasıyla cezalandırılmaktadır.^[34][35][36] Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinecad İran'da "böyle bir fenomen" bulunmadığını iddia etmiştir.^[37][38] 19 Temmuz 2005'te Meşhed kentinde, eşcinsel ilişkide bulundukları gerekçesiyle Mahmud Asgari ve Ayaz Marhoni, 228 kere kamçılanıp büyük bir kalabalığın önünde asılarak idam edildiler.^[39][40] Onları kurtarmak amacıyla yapılan uluslararası başvurular yanıtsız kaldı.^[41][42] İran hükûmeti bu adamları, küçük bir çocuğa tecavüz ettikleri için astığını ileri sürdü, fakat sonradan İranlı kaynaklar bunu yalanlayarak ve hükûmetin bu iddiaları uydurduğunu iddia etti.^[43]

Polonya

Kazimierz Marcinkiewicz (soldaki) ve Lech Kaczyński.

Polonya homofobi sebebiyle sıkça eleştirilmektedir. Eleştirilerden (özellikle insan hakları örgütleri ve AB kurumları) bir tanesi cumhurbaşkanı Lech Kaczyński'nin başkent Varşova'da ve Poznań kentinde bir gey onur yürüyüşünün yapılmasına izin vermemesine yöneliktir. Hukuk ve Adalet Partisi'nden olan Kaczyński, Cumhurbaşkanlığı için aday olunca Polonya'da birçok eşcinselin ülkeyi terk edeceğini söylemişti. Bu hükûmetin idaresi altında aşağıdaki ifadeler kullanılmıştır:^[44][45][46]

	"Eğer biri diğerlerine eşcinselliğini bulaştırmaya çalışırsa, devletin araya girmesi gerekir."
	–Kazimierz Marcinkiewicz, Polonya başbakanıyken.

	"Eşcinselliğin vahşi propagandasını, hoşgörü istekleriyle karıştırmayın. Bu bir tür deliliktir ve bundan dolayı hükûmet, şüphesiz onlar (eşcinseller) için karanlık bir gece olacaktır."
	–Kazimierz Michał Ujazdowski, Kültür Başkanı ve Hukuk ve Adalet Partisi'nin bir üyesi.

	"Eşcinsel davranışlar felaket, boşluk ve soysuzlaşmaya yol açar."
	–Teresa Łecka, Millî Öğretmen Eğitimi Merkezi'nin başkanı.

	"Eğer anormal kişiler gösteri yaparlarsa, coplanmaları gerekir."
	–Wojciech Wierzejski, Polonya Parlamentosu'nun bir üyesi, Varşova'da yasaklanan gey onur yürüyüşü hakkındaki görüşleri.

	"Eşcinsel evlilikler yasallaştırılamaz, zira uygarlığımızı tehdit etmektedirler."
	–Bir eğitim sorumlusu.

Rusya

27 Mayıs 2007'de, gey ve lezbiyenlerden oluşan bir grup, Moskova Şehir Konseyi'ne yasaklanan gey onur yürüyüşünün serbest bırakılması için dilekçe vermeye çalıştıklarında aşırı milliyetçiler ve Ortodoks radikaller tarafından hakaret ve saldırıya uğradılar.^[47] Yetkililer 20 eşcinseli tutukladılar.^[47] Moskova belediye başkanı yürüyüşü "şeytanî bir hareket" olarak tanımladı.^[47]

Avrupa'daki eşcinsellerin yakından takip ettiği Eurovision Şarkı Yarışması'nın 2009'da Moskova'da yapılacak olması, Rusya'daki eşcinselleri "Slavic Pride" adı altında bir onur yürüyüşü yapmaya cesaretlendirmişti. Ancak bu yürüyüşün yapılmasına izin verilmedi. 16 Mayıs 2009'da "yasadışı" şekilde toplanan göstericiler polis tarafından şiddet kullanılarak dağıtıldı, 40 kadar eylemci tutuklandı.^[48]

Ayrıca bakınız

• LGBT'lere yönelik şiddet
• LGBT'lere yönelik ayrımcılık
• Bifobi

Kaynakça

1. "homophobia." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
2. "Homophobia." Merriam-Webster Dictionary. 12 Ekim 2008.
3. "Homophobia." Babylon Dictionary. 12 Ekim 2008.
4. (İspanyolca) El Mundo - Cada 48 horas se produce un asesinato homófobo en el mundo
5. (İspanyolca) El País - AI denuncia que más de 70 países persiguen aún a los gays y ocho los condenan a muerte
6. Oxford English Dictionary de belirtildiğine göre: Time 31 Oct. 61/3 (1969) "Such homophobia is based on understandable instincts among straight people, but it also involves innumerable misconceptions and oversimplifications."
7. Türk Dil Kurumu Sesli Türkçe Sözlüğü
8. Dil Derneği sözlüğünde Homofobi kelimesi. 12 Ekim 2008'de erişilmiş.
9. Türk Dil Kurumu - ibne
10. Vikisözlük'te ابنة kelimesi.
11. Top - Bakınız: Türk Dil Kurumu ve Vikisözlük
12. Oğlancı - Bakınız: Vikisözlük
13. Kulampara - Bakınız: Türk Dil Kurumu
14. (İspanyolca) El Mundo - La homosexualidad sigue estando penalizada en 83 países
15. http://gzone.com.tr/escinselligin-olumle-cezalandirildigi-10-ulke/
16. (Fransızca) Têtu - Le Brésil, «champion du monde d'assassinats d'homosexuels»
17. (İspanyolca) El País - Ni gordos, ni gays, ni fumadores
18. (İngilizce) Pew Araştırma Merkezi - Pew Global Attitudes Project 2007
19. "Can Dündar'ın sunduğu "Radikalizm ve aşırıcılık" araştırması konulu Neden programının metni". NTVMSNBC. 2 Haziran 2009. http://www.ntvmsnbc.com/id/24961441/#act=scr&s=186. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2009. 
20. Nuray Sakallı, The relationship between sexism and attitudes toward homosexuality in a sample of Turkish college students, Journal of Homosexuality, 2002, 42. sayı.
21. BBC Türkçe - Lambdaistanbul'a kapatma kararı
22. İnsan Hakları İzleme Örgütü - Türkiye: Yargı Taraflı Davrandı ve Lambda İstanbul'un Feshine Karar Verdi
23. "Homofobi bir hastalık mı?". Radikal. 21 Mart 2010. 30 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100330080239/http://www.radikal.com.tr:80/Radikal.aspx?aType=RadikalEklerDetay&ArticleID=986880&Date=25.03.2010&CategoryID=42. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010. 
24. (İngilizce) BBC News - Paris mayor's attacker 'hated gays'.
25. (İspanyolca) NaciónGay - El agresor del alcalde de París anuncia que no le gustan los políticos y particularmente los gays.
26. (İngilizce) 365Gay.com - 17 Percent Of UK Gay Students Threatened With Death
27. (İngilizce) C. Bagley ve P. Tremblay - Suicidal behaviors in homosexual and bisexual males.
28. (İngilizce) C. Bagley ve P. Tremblay - GLB Suicide Problems in Europe?.
29. (Almanca) Die Zeit gazetesinin "Schwulsein heute - ganz normal?" makalesi.
30. (İspanyolca) Enkidu Magazine - DecideT edita la primera guía multimedia para evitar la homofobia en la escuela.
31. (İngilizce) BrianDeer.com - Brian Deer on Justin Fashanu, page 3
32. (İngilizce) Vicky Powell, "Suicide note increases speculation over death of Justin Fashanu", Gay Times, 237. sayı, Millivres Yayımcılık, Haziran 1998
33. (İspanyolca) El País gazetenin basılmış sürümünün 31 Temmuz 2007 sayısındaki "Multado por homofobia el técnico de Albania" adlı makale.
34. (İngilizce) IRQO.net - Islamic Republic of Iran's punishment code on Homosexuality
35. (İngilizce) Advocate.com - A tale of persecution in Iran
36. (İngilizce) Gay City News - Human Rights in Iran
37. (İspanyolca) El País - no tenemos homosexuales como en su país (EEUU). No tenemos ese fenómeno
38. MedyaKronik - İran'da eşcinseller var!. 31 Ekim 2008 tarihinde erişildi.
39. (İspanyolca) El País - Irán ahorca a dos hombres por mantener relaciones homosexuales
40. (İngilizce) Gay City News - Two Hangings and Iranian Homosexuality
41. (İngilizce) Kim, R (2005.), The Nation - "Witness to an Execution"
42. (İngilizce) New York Blade Online - Mixed reports on Iranian teen hangings
43. (İngilizce) 365Gay.com
44. (İngilizce) Uluslararası Af Örgütü - Polonya ve Letonya'da homofobi
45. (İspanyolca) AGmagazine - Ex comunismo y homofobia en el este de Europa
46. (İspanyolca) 20minutos.es - Un responsable de educación polaco dice que el matrimonio homosexual no puede legalizarse porque "destruirían nuestra civilización"
47. (İspanyolca) El País - Detenidos veinte activistas tras el orgullo gay en Moscú
48. http://www.youtube.com/watch?v=HGmEayo8ZK4

Ek okumalar

• N. Güney, E. Kargı, A Çorbacı-Oruç, Üniversite öğrencilerinin eşcinsellik konusundaki görüşlerinin incelenmesi, Türk HIV/AIDS Tıp Dergisi, Hacettepe Üniversitesi HIV/AIDS Tedavi ve Araştırma Merkezi, 2004 İnternette okuyun..

Dış bağlantılar

• Homofobi Kimin Meselesi?
• NTVMSNBC sokağa soruyor - Türkiye'de homofobi üzerine bir video.
• Homofobi karşıtı bir AntiHomofobi.org